3 định hướng chiến lược của Mỹ trong tham vọng thống trị AI

Trí tuệ nhân tạo (AI) đang định hình lại trật tự công nghệ toàn cầu và Mỹ, dưới sự dẫn dắt của chính quyền Tổng thống Donald Trump, đã đặt mục tiêu rõ ràng: duy trì vị thế dẫn đầu trong cuộc đua AI toàn cầu, đặc biệt trước Trung Quốc.

Với “Kế hoạch Hành động AI” được công bố hồi cuối tháng 7 vừa qua, Mỹ xác định 3 định hướng chiến lược cốt lõi: đổi mới, cơ sở hạ tầng và an ninh. Những định hướng này không chỉ phản ánh tham vọng thống trị công nghệ mà còn thể hiện cách tiếp cận địa chính trị nhằm định hình tương lai AI.

Đổi mới: Tăng tốc sáng tạo, giảm rào cản pháp lý

Chính quyền Trump chọn con đường “ít quy định” để thúc đẩy đổi mới AI, trái ngược với cách tiếp cận kiểm soát chặt chẽ của chính quyền Joe Biden trước đó. Thay vì áp đặt các bộ luật ràng buộc như Đạo luật AI của Liên minh châu Âu (EU), Mỹ ưu tiên các hướng dẫn đạo đức tự nguyện, khuyến khích khu vực tư nhân dẫn dắt sự phát triển AI. “Kế hoạch Hành động AI” dài 25 trang nhấn mạnh việc loại bỏ các thủ tục hành chính rườm rà và nới lỏng quy định để thúc đẩy sáng tạo.

Tổng thống Trump ký sắc lệnh hành pháp ngày 24/1, hủy bỏ Lệnh Hành pháp 14110 của chính quyền Biden, vốn tập trung vào AI “an toàn, bảo mật và đáng tin cậy”. Thay vào đó, ông Trump yêu cầu các cơ quan liên bang xem xét, bãi bỏ các quy định cản trở đổi mới AI. Động thái này được giới công nghệ Mỹ hoan nghênh.

Jensen Huang, CEO của Nvidia, công khai ủng hộ cách tiếp cận này, cho rằng các hạn chế pháp lý quá mức có thể “kìm hãm” sáng tạo. Ông Huang nhấn mạnh: “Mỹ có lợi thế độc nhất trong đổi mới AI, nhưng chỉ khi chúng ta cạnh tranh công khai và không bị trói buộc bởi các quy định không cần thiết”.

Một trong những quyết định gây chú ý của chính quyền Trump là việc nới lỏng hạn chế xuất khẩu chip AI, đặc biệt là chip H20 của Nvidia, sang Trung Quốc. Trước đó, chính quyền Biden áp đặt các biện pháp kiểm soát xuất khẩu nghiêm ngặt thông qua Quy định Quản lý Xuất khẩu (EAR) nhằm hạn chế đối thủ tiếp cận các mạch tích hợp tiên tiến và trọng số mô hình AI. Tuy nhiên, hồi tháng 4, chính quyền Trump đảo ngược một phần chính sách này, cho phép Nvidia tiếp tục bán chip H20 cho Trung Quốc.

Theo Michael Kratsios, Giám đốc Chính sách của Văn phòng Chính sách Khoa học và Công nghệ (OSTP), động thái này nhằm duy trì lợi thế so sánh của Mỹ, đồng thời đảm bảo các công ty Mỹ như Nvidia giữ được thị phần toàn cầu.

Kratsios giải thích: “Chip H20 không phải là công nghệ tiên tiến nhất của chúng tôi. Bằng cách cho phép xuất khẩu, chúng ta vừa duy trì dòng chảy thương mại, vừa giữ các công nghệ hàng đầu cho sử dụng nội địa”. 

Để củng cố vị thế đổi mới, Mỹ tìm cách xây dựng quan hệ đối tác chiến lược với các đồng minh, đặc biệt ở Trung Đông. Trong chuyến công du tới Ả rập Xê út và UAE hồi tháng 5, ông Trump đã giám sát việc ký kết các thỏa thuận trị giá hàng trăm tỷ USD với các công ty Mỹ Nvidia, AMD và QUALCOMM. Ả rập Xê út cam kết đầu tư 600 tỷ USD, bao gồm việc mua 18.000 chip Blackwell tiên tiến của Nvidia cho công ty khởi nghiệp Humain. UAE thậm chí còn tham vọng hơn, với thỏa thuận nhận tới 500.000 chip tiên tiến từ Nvidia mỗi năm.

Các thỏa thuận này không chỉ thúc đẩy xuất khẩu công nghệ Mỹ mà còn giúp thiết lập “tiêu chuẩn vàng” cho AI toàn cầu. Tuy nhiên, các chuyên gia như Nancy Okail từ Trung tâm Nghiên cứu Chính sách Quốc tế cảnh báo rằng việc phụ thuộc vào các đối tác Trung Đông, có thể gây rủi ro an ninh quốc gia cho Mỹ.

Cơ sở hạ tầng: Xây dựng nền tảng cho AI thế hệ tiếp theo

Sự phát triển bùng nổ của AI tạo sinh đẩy nhu cầu về trung tâm dữ liệu lên mức chưa từng có. AI hiện chiếm 20% tổng mức sử dụng điện của trung tâm dữ liệu toàn cầu, với dự báo đạt gần 50% vào cuối năm. Đến năm 2030, nhu cầu điện của các trung tâm dữ liệu có thể sánh ngang mức tiêu thụ điện hàng năm của Nhật Bản. Tại Mỹ, các trung tâm dữ liệu ở Virginia và Texas hiện tiêu thụ lần lượt 25% và 4,5% nhu cầu điện địa phương, vượt xa tốc độ mở rộng công suất năng lượng.

Để đáp ứng nhu cầu này, chính quyền Trump ưu tiên đơn giản hóa quy trình cấp phép cho trung tâm dữ liệu và cơ sở năng lượng, bao gồm cả việc miễn trừ đánh giá môi trường. Kế hoạch Hành động AI đề xuất mở rộng quyền tiếp cận đất công liên bang và thúc đẩy xây dựng nhà máy điện hạt nhân và nhiệt điện than, bất chấp các lo ngại về môi trường. David Sacks, Cố vấn AI của Nhà Trắng, nhấn mạnh: “Chúng ta cần đủ điện để cung cấp năng lượng cho các trung tâm dữ liệu AI. Không có hạ tầng, không có lãnh đạo AI.”

Một sáng kiến nổi bật là Đối tác Cơ sở hạ tầng AI (AIP), do BlackRock, Global Infrastructure Partners, Microsoft, Nvidia và xAI hỗ trợ, với mục tiêu huy động 100 tỷ USD cho các trung tâm dữ liệu tiên tiến và hệ thống năng lượng. Tương tự, dự án Stargate, trị giá 500 tỷ USD, được OpenAI, SoftBank và Oracle hậu thuẫn, nhằm xây dựng các cơ sở hạ tầng AI quy mô lớn tại Mỹ và UAE.

Tuy nhiên, các dự án này không phải không có thách thức. Matan Chorev, trong bài viết trên Foreign Affairs, cảnh báo Mỹ cần xây dựng năng lực phân tích độc lập để đánh giá các rủi ro từ các quan hệ đối tác quốc tế, tránh bị bất ngờ bởi các kịch bản như AGI (trí tuệ nhân tạo tổng quát) do công ty nước ngoài phát triển.

Nhu cầu năng lượng khổng lồ của AI đặt ra thách thức lớn về tính bền vững. Việc chính quyền Trump hủy bỏ các ưu đãi năng lượng sạch trong “Dự luật To Đẹp” đã gây tranh cãi, với các nhà phê bình cho rằng điều này có thể làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu điện. Liên đoàn Tự do Dân sự Mỹ (ACLU) cảnh báo việc nới lỏng quy định môi trường có thể gây tổn hại lâu dài, đặc biệt khi các trung tâm dữ liệu tiêu thụ lượng nước và năng lượng lớn.

An ninh: Bảo vệ lợi thế địa chính trị trong cuộc đua AI

An ninh là trọng tâm thứ ba trong chiến lược AI của Mỹ, với mục tiêu duy trì lợi thế địa chính trị. Kế hoạch Hành động AI nhấn mạnh việc cạnh tranh với ảnh hưởng của đối thủ tại các cơ quan quốc tế, siết chặt kiểm soát xuất khẩu công nghệ AI tiên tiến. 

Chính quyền ông Trump cũng thúc đẩy “ngoại giao AI” bằng cách xuất khẩu các gói AI, bao gồm phần cứng, mô hình ngôn ngữ lớn, tiêu chuẩn cho các đồng minh. Kế hoạch này gồm hơn 90 hành động chính sách liên bang, từ hỗ trợ xây dựng nhà máy sản xuất chip đến loại bỏ “thiên vị ý thức hệ” trong các chatbot. David Sacks nhấn mạnh: “Chúng ta muốn cả thế giới vận hành trên nền tảng AI của Mỹ.”

Đông Nam Á đã trở thành chiến trường quan trọng trong cuộc đua AI khi Mỹ và Trung Quốc cạnh tranh để định hình cơ sở hạ tầng kỹ thuật số và tiêu chuẩn đạo đức AI. 

Sự phát triển nhanh chóng của AI đặt ra những thách thức an ninh quốc gia chưa từng có. Chuyên gia Chorev Predd cho rằng một cuộc tấn công mạng do AI hỗ trợ có thể gây tê liệt cơ sở hạ tầng quan trọng, từ hệ thống tài chính đến lưới điện. Sam Altman, CEO của OpenAI, cảnh báo về “cuộc khủng hoảng gian lận” do AI gây ra, nhấn mạnh nguy cơ lạm dụng công nghệ này. Để ứng phó, Mỹ đang đầu tư vào an ninh mạng và giám sát, nhưng các nhà hoạch định chính sách cần chuẩn bị cho các kịch bản phức tạp, như AI tự trị hoạt động ngoài tầm kiểm soát.