AI đổ bộ, tỷ phú xuất hiện như ‘nấm sau mưa’

Trong năm nay, các startup AI đã tạo ra hàng chục tỷ phú mới, góp phần vào cơn sốt AI đang nhanh chóng trở thành đợt bùng nổ tạo ra của cải lớn nhất trong lịch sử. Những vòng gọi vốn có giá trị khổng lồ trong năm 2025 từ Anthropic, Safe Superintelligence, OpenAI, Anysphere… đã đẩy định giá các công ty lên mức kỷ lục. Theo CB Insights, hiện có 498 “kỳ lân” AI – tức các công ty tư nhân có định giá từ 1 tỷ USD trở lên – với tổng giá trị lên tới 2.700 tỷ USD, trong đó 100 công ty được thành lập chỉ từ năm 2023. Ngoài ra, cũng có hơn 1.300 startup AI đang có định giá trên 100 triệu USD.

Cùng với sự tăng vọt của giá cổ phiếu Nvidia, Meta, Microsoft và các tập đoàn niêm yết khác trong lĩnh vực AI, và sự phát triển của các công ty xây dựng trung tâm dữ liệu và những khoản lương khổng lồ cho các kỹ sư AI, ngành công nghiệp này đang tạo ra khối tài sản cá nhân khiến hai làn sóng công nghệ trước đây chỉ như bước đầu khởi động. Ông Andrew McAfee, nhà nghiên cứu chính tại MIT, nhận định: “Trong hơn 100 năm dữ liệu, chúng tôi chưa từng thấy tài sản được tạo ra với quy mô và tốc độ như thế này. Điều này là chưa từng có tiền lệ trước đây.”

Với định giá tăng chóng mặt, một thế hệ tỷ phú mới đang lên ngôi. Trong tháng 3, Bloomberg ước tính rằng chỉ riêng bốn công ty AI tư nhân lớn nhất vào tháng 3 đã tạo ra ít nhất 15 tỷ phú với tổng giá trị tài sản ròng khoảng 38 tỷ USD. Kể từ đó, hàng chục “kỳ lân” mới đã xuất hiện.

Mira Murati, một nhân sự rời OpenAI vào tháng 9/2024, đã thành lập Thinking Machines Lab vào tháng 2. Đến tháng 7, bà đã huy động được 2 tỷ USD trong vòng gọi vốn khởi nghiệp lớn nhất lịch sử, đưa công ty có giá trị 12 tỷ USD.

Anthropic AI hiện đang đàm phán gọi 5 tỷ USD với định giá 170 tỷ USD, gấp gần 3 lần so với định giá vào tháng 3. Con số này sẽ đưa CEO Dario Amodei cùng 6 nhà sáng lập khác trở thành tỷ phú. Anysphere được định giá 9,9 tỷ USD trong một vòng gọi vốn hồi tháng 6, và chỉ vài tuần sau đã được đề nghị mức định giá từ 18-20 tỷ USD, biến CEO trẻ 25 tuổi Michael Truell thành tỷ phú mới nổi.

Tuy nhiên, phần lớn tài sản AI hiện vẫn nằm ở các công ty tư nhân, khó để nhà sáng lập hay cổ đông chuyển thành tiền mặt. Khác với thời kỳ bùng nổ cuối thập niên 1990, khi hàng loạt công ty đổ xô niêm yết, các startup AI có thể vẫn duy trì hoạt động dưới dạng công ty tư nhân nhờ nguồn vốn dồi dào từ các quỹ đầu tư mạo hiểm, quỹ tài sản quốc gia, văn phòng gia đình và các nhà đầu tư công nghệ.

Song, với sự phát triển nhanh của các thị trường thứ cấp đang mở đường cho việc mua bán cổ phần giữa nhà đầu tư, giúp gia tăng tính thanh khoản. Các thương vụ mua bán cổ phần hoặc chào mua đang trở nên phổ biến, thậm chí một số nhà sáng lập có thể vay vốn dựa trên cổ phần mình nắm giữ. OpenAI, chẳng hạn, đang thương lượng bán cổ phần thứ cấp cho nhà đầu tư để chi trả cho nhân viên, với mức định giá 500 tỷ USD – tăng mạnh so với 300 tỷ USD hồi tháng 3.

Hàng chục công ty AI cũng đã được mua lại hoặc sáp nhập, tạo thêm dòng tiền cho cổ đông. Sau khi Meta đầu tư 14,3 tỷ USD vào Scale AI, nhà sáng lập Alexandr Wang đã gia nhập đội ngũ AI của Meta. Theo CB Insights, tính từ năm 2023 đến nay, đã có 73 thương vụ thanh khoản, bao gồm các vụ sáp nhập và mua lại, IPO, sáp nhập ngược hoặc thâu tóm đa số cổ phần. Cũng từ thương vụ của Meta, đồng sáng lập Lucy Guo – rời Scale AI từ 2018 – đã mua biệt thự khoảng 30 triệu USD ở Hollywood Hills.

Cũng giống như kỷ nguyên dotcom, làn sóng AI hiện nay chủ yếu tập trung ở Khu vực Vịnh San Francisco. Năm ngoái, các công ty ở Silicon Valley huy động hơn 35 tỷ USD vốn mạo hiểm. Hiện San Francisco có 82 tỷ phú, nhiều hơn so với New York với 66 tỷ phú. Số triệu phú ở Bay Area đã tăng gấp đôi trong 10 năm qua, trong khi New York chỉ tăng 45%.

Theo thời gian, khi các công ty AI tư nhân dần lên niêm yết, khối tài sản khổng lồ này sẽ trở nên dễ tiếp cận hơn, mở ra cơ hội lịch sử cho các công ty quản lý tài sản. Theo các cố vấn công nghệ, tất cả các ngân hàng tư nhân lớn, công ty môi giới, các cố vấn độc lập và các công ty nhỏ đều đang tìm mọi để ký được hợp đồng kinh doanh và làm việc với các chuyên gia AI.

Tuy nhiên, giống với thời bong bóng dotcom, thu hút giới siêu giàu AI không hề dễ. Simon Krinsky – giám đốc điều hành tại Pathstone, cho biết phần lớn tài sản AI đang bị khóa chặt trong các công ty tư nhân, khiến việc chuyển đổi thành các tài khoản quản lý tài sản trở nên khó khăn.