[Bài 3] Tôm khỏe nhờ ứng dụng AI

Đưa AI vào ao tôm

Trong nhiều năm qua, dịch bệnh vẫn là nỗi ám ảnh lớn nhất của người nuôi tôm. Tại các vùng nuôi trọng điểm, chỉ cần một đợt bùng phát bệnh đốm trắng hoặc hoại tử gan tụy cấp tính, hàng chục tấn tôm có thể chết chỉ sau vài ngày, gây thiệt hại hàng tỷ đồng. Ô nhiễm nguồn nước, biến đổi khí hậu và thời tiết cực đoan càng khiến nguy cơ này gia tăng.

Trước thực trạng đó, một nhóm sinh viên Trường Đại học Công nghiệp TP.HCM (IUH) và BTEC FPT TP.HCM đã phát triển hệ thống Green AIoT giúp giám sát, phân tích và dự báo chất lượng nước theo thời gian thực.

Green AIoT sử dụng các cảm biến đo nhiệt độ, độ mặn, pH, oxy hòa tan, độ kiềm… và gửi dữ liệu liên tục lên nền tảng phân tích. Thay vì chỉ hiển thị con số, hệ thống xử lý dữ liệu bằng thuật toán học máy để phát hiện bất thường như pH vượt ngưỡng, oxy xuống thấp, từ đó đưa ra cảnh báo và tự động kích hoạt thiết bị sục khí hoặc điều chỉnh nguồn nước.

Một điểm nổi bật là khả năng dự đoán diễn biến môi trường dựa trên dữ liệu lịch sử. Ví dụ, khi nhận thấy xu hướng giảm oxy kéo dài trong 12 giờ, hệ thống sẽ khuyến nghị thay nước sớm hoặc tăng sục khí, giúp người nuôi phòng ngừa sự cố trước khi tôm bị sốc.

“Green AIoT không chỉ là một hệ thống công nghệ, đó là hình ảnh rõ nét về tương lai nông nghiệp thông minh, nơi AI đóng vai trò như một người quản lý giúp nông dân giảm rủi ro và hướng đến sự bền vững”, ông Vũ Phan Minh Hải, đại diện dự án, chia sẻ.

Để mở rộng phạm vi lấy mẫu, Green AIoT được tích hợp với tàu tự hành AMV. Chiếc tàu nhỏ gọn, dùng cảm biến định vị và lidar để di chuyển khắp ao, thu thập dữ liệu ở nhiều điểm thay vì cố định một chỗ. Nhờ vậy, thông tin thu được phản ánh chính xác toàn bộ ao nuôi, tránh bỏ sót các “điểm chết” về chất lượng nước.

Hiện hệ thống đang được thử nghiệm tại xã Long Sơn (TP.HCM) và cho kết quả khả quan: các cảnh báo kịp thời giúp người nuôi điều chỉnh sục khí, thay nước hợp lý, giảm tỷ lệ tôm chết và tăng năng suất thu hoạch.

Mô hình khép kín và công nghệ vi sinh tại trang trại lớn

Không chỉ dừng lại ở giải pháp AI, nhiều trang trại nuôi tôm quy mô lớn cũng đang đồng bộ hóa nhiều công nghệ cao để phòng bệnh từ gốc. Tại xã Phước Hải, trang trại của ông Phan Đức Đạt áp dụng mô hình CPF Combine trên diện tích 21ha, trong đó 18ha là ao lắng và ao xử lý nước, 3ha là ao nuôi tôm thẻ chân trắng.

Quy trình khép kín giúp kiểm soát chặt chẽ nguồn nước: nước được xử lý qua ao lắng, diệt khuẩn, mới đưa vào ao nuôi; máy sục oxy, quạt gió và thiết bị đo pH hoạt động liên tục; mực nước được duy trì 1,5m để ổn định nhiệt độ. “Tôm vụ đông và mùa mưa dễ bị đốm trắng, nên chúng tôi đặc biệt chú trọng xử lý nguồn nước và bổ sung vitamin vào thức ăn để tăng sức đề kháng”, ông Đạt cho biết.

Điểm nhấn của mô hình là công nghệ Vibot, tức dùng vi sinh Bacillus subtilis và Bacillus Lateosporus để tạo “màu giả” màu nâu trên mặt nước. Lớp màng này giúp giảm tác động của nắng nóng, tia cực tím và mưa; đồng thời ức chế vi khuẩn gây bệnh TDP, hạn chế tảo tàn, giảm nguy cơ tôm bị bệnh đường ruột.

“7 ao nuôi thử nghiệm Vibot trên diện tích 5.000m² cho sản lượng 27 tấn tôm loại 25 con/kg, tăng hơn 5 tấn so với các ao không áp dụng công nghệ này. Nhờ vậy, chúng tôi giảm đáng kể chi phí thuốc kháng sinh, vôi, vitamin, đồng thời năng suất tăng hơn 20%”, ông Đạt chia sẻ thêm.

Theo Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư khu vực III (Sở Nông nghiệp và Môi trường TP.HCM), 5 tháng đầu năm 2025, diện tích nuôi trồng thủy sản tại TP.HCM đạt hơn 5.600ha. Trong đó, diện tích nuôi ứng dụng công nghệ cao đang tăng nhanh, hiện có khoảng 23 tổ chức, cá nhân áp dụng với tổng diện tích hơn 429ha.

Việc ứng dụng công nghệ cao vào nuôi tôm không chỉ là xu hướng tất yếu để đối phó với biến đổi khí hậu và dịch bệnh, mà còn là chìa khóa nâng cao giá trị xuất khẩu.

Ông Nguyễn Hữu Thi, Phó Chi cục trưởng Chi cục Thủy sản và Kiểm ngư khu vực III nhận định: “Những mô hình kết hợp AI, IoT, vi sinh và quy trình khép kín sẽ giúp người nuôi chủ động kiểm soát rủi ro, giảm phụ thuộc vào kháng sinh, đáp ứng yêu cầu nghiêm ngặt của thị trường châu Âu và Mỹ”.

Tuy nhiên, phải nhìn nhận thực tế, việc nhân rộng công nghệ này vẫn đối mặt không ít thách thức. Chi phí đầu tư ban đầu cao cho một hệ thống Green AIoT hoàn chỉnh có thể tốn hàng trăm triệu đồng. Mô hình đòi hỏi kỹ năng vận hành, bảo trì và khả năng phân tích dữ liệu khiến nhiều hộ nuôi nhỏ lẻ e ngại. Dù vậy, thực tế cho thấy các mô hình áp dụng AI, IoT và công nghệ sinh học đang mang lại hiệu quả rõ rệt về năng suất, chất lượng, và giảm rủi ro dịch bệnh.