Các nền tảng TMĐT, mạng xã hội ung dung thu lợi

Ung dung hưởng phần trăm từ hoạt động mua bán

Những năm qua, khi mà các nền tảng thương mại điện tử (TMĐT), mạng xã hội phát triển bùng nổ, là bằng ấy thời gian các loại hàng giả, hàng nhái, hàng lậu… bủa vây người tiêu dùng. Chỉ cần vài động thái, đăng ký tài khoản, tạo gian hàng, có sản phẩm, là người bán có thể vô tư đăng, bán hàng trên các nền tảng này; Còn người mua, thì cứ mua “bằng niềm”, dù chưa biết chất lượng sản phẩm ra sao.

Theo khảo sát của phóng viên, việc đăng ký tài khoản, bán hàng trên các sàn TMĐT như: Shopee, Lazada, Tiki… và các nền tảng mạng xã hội như Facebook, Tiktok tương đối dễ dàng.

Đơn cử, người bán chỉ cần tạo tài khoản, cung cấp thông tin cá nhân cần thiết, chờ xác nhận là có thể đăng sản phẩm để bán trên sàn, trên mạng xã hội, mà không cần trải qua các bước kiểm tra, giám sát hàng hóa từ phía các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền.

Người bán, cư vô tư bán, người mua vẫn mua, dù chưa biết rõ chất lượng sản phẩm hàng hóa ra sao. Chỉ có các sàn TMĐT, nền tảng mạng xã hội là “ung dung, tự tại” ngồi hưởng phần trăm thông qua hoạt động mua bán này.

Cụ thể, khi người bán lập tài khoản, tạo gian hàng, đăng sản phẩm để bán hàng trên các sàn TMĐT như: Shopee, Lazada, Tiki, Tiktok shop hay trang bán hàng trên mạng xã hội Facebook, thì điều đầu tiên là phải đồng ý với các điều khoản mà các sàn TMĐT và mạng xã hội đưa ra, trong đó có mức phần trăm khi tham gia bán hàng.

Mức phần trăm này, sẽ tùy theo quy định của từng sàn TMĐT và nền tảng mạng xã hội và sẽ được trừ khi người bán tiến hành rút tiền từ tài khoản tại các sàn TMĐT và nền tảng mạng xã hội đang tham gia.

Đơn cử như, khi tham gia bán hàng trên Shopee, thì nền tảng này sẽ thu phí bán hàng dưới hình thức phí cố định và phí dịch vụ. Phí cố định áp dụng cho mỗi đơn hàng thành công, mức phí này hiện là 4% (bao gồm VAT) đối với người bán không thuộc Shopee Mall.

Đối với người bán thuộc Shopee Mall, phí cố định có thể thấp hơn, ví dụ như 1% đối với một số sản phẩm điện tử. Ngoài ra, người bán còn có thể phải trả phí dịch vụ nếu sử dụng các chương trình như Freeship Xtra, Freeship Xtra Plus hoặc Voucher Xtra.

Tương tự, Lazada thu phí thanh toán là 3.993% (đã bao gồm thuế VAT) trên giá trị đơn hàng thành công; Tiki thu phí bán hàng theo hình thức phần trăm trên giá trị đơn hàng. Theo đó, đối với mỗi đơn hàng thành công, người bán sẽ phải trả 2% phí thanh toán…

Nền tảng mạng xã hội TikTok Shop thu phí giao dịch 5% trên tổng giá trị đơn hàng được khách hàng thanh toán (sau khi trừ đi các khoản chiết khấu, hoàn tiền). Phí này được tính trên tổng giá trị sản phẩm, bao gồm cả phí vận chuyển. 

Đặc biệt, mới đây cả Shopee, TikTok Shop đều đồng loạt thông báo áp dụng tăng phí sàn với các nhà bán hàng kể từ 1/4. TikTok Shop gọi là “phí hoa hồng”, tăng từ 1 – 3% lên 1 – 4% với gian hàng thông thường (shop thường) và 1 – 5,78% lên 1,21 – 7,7% với gian hàng chính hãng (shop mall).

Trong khi đó, các điều chỉnh của Shopee áp dụng với shop thường, với phí sàn tối đa – gọi là phí cố định – từ 4% lên mức cao nhất 10%. Hầu hết ngành hàng hiện chịu phí 3 – 4% sẽ thành 7 – 9% từ tháng sau. Ngoài ra, Shopee còn ngừng cung cấp miễn phí một số gói hỗ trợ nhà bán khác liên quan, thu phí cố định vận chuyển trả hàng.

Với hàng triệu tài khoản, gian hàng đang tham gia hoạt động bán hàng trên các nền tảng TMĐT, mạng xã hội (nhiều tài khoản có số lượng bán hàng lên tới hàng chục triệu), thì chỉ cần một phép cộng trừ đơn giản nhất, chúng ta cũng có thể tính ra mức lợi nhuận, mà các nền tảng TMĐT, mạng xã hội thu về qua hoạt động bán hàng…

Hậu quả người tiêu dùng gánh chịu

Ở thời điểm mà các nền tảng TMĐT, mạng xã hội đang trở thành kênh mua sắm, giải trí tiện lợi, gắn với cuộc sống của người tiêu dùng, thì chỉ cần 1 từ khóa tìm kiếm và 1 cái nhấp chuột cho mặt hàng muốn tìm, thì người tiêu dùng sẽ lập tức nhận được nghìn cửa hạng trực tuyến với mức giá khác nhau. Với vô vàn các mặt hàng, từ thiết bị điện tử, hàng gia dụng, đến nhiều loại mỹ phẩm, thực phẩm chức năng gắn mác thương hiệu uy tín…

Bằng những thông tin quảng cáo (video sản phẩm được đầu tư, xây dựng bài bản) và lời khẳng định chắc nịch “hàng xịn”, “hàng chính hãng” từ những người bán hàng trên các nền tảng Shopee, Tiktok shop, Tiki, Lazada hay Facebook, đã không ít người vẫn vô tư móc hầu bao để mua hàng, mà không cần biết nguồn gốc, chất lượng của các sản phẩm này ra sao.

Thực tế cho thấy, không ít người đã mua phải hàng giả, hàng nhái, khi đặt mua hàng trên các nền tảng TMĐT, mạng xã hội.

Cụ thể, theo thống kê của Cục Thương mại Điện tử và kinh tế số (Bộ Công Thương), hiện nay có gần 75% người dùng Internet tại Việt Nam tham gia mua sắm trực tuyến, chủ yếu là các mặt hàng như quần áo giày dép, mỹ phẩm, thiết bị gia dụng, đồ công nghệ điện tử.

Đáng chú ý, 70% trong số đó đã từng mua phải hàng giả. Điều này cho thấy những lỗ hổng trong công tác quản lý hàng hóa trên các sàn TMĐT.

Điều đáng nói, khi mua phải hàng giả trên sàn TMĐT, mạng xã hội, thì người tiêu dùng gần như không biết khiếu nại với ai, tài khoản bán có thể đã xóa, sàn thoái thác trách nhiệm, còn doanh nghiệp sản xuất hàng thật không thể hỗ trợ vì đó không phải hàng của họ sản xuất. Những câu chuyện như vậy không còn là cá biệt.

Theo ông Nguyễn Bình Minh, Ủy viên Ban chấp hành Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam cho biết, việc kiểm soát hoàn toàn sản phẩm từ đầu đến cuối là rất khó, vì quy mô và sự thay đổi của TMĐT diễn ra liên tục. Chính vì vậy, xác định trách nhiệm liên đới của sàn TMĐT tương đối khó khăn, nhất là mức độ vi phạm, mức độ liên quan và ảnh hưởng đối với hoạt động của người bán.

Khi mà môi trường TMĐT, mạng xã hội phát triển quá nhanh, khi quyền được biết, được bảo vệ và được hoàn tiền không được đảm bảo, thì quyền lợi của người tiêu dùng đang bị xâm hại nghiêm trọng.

Cần tăng cường trách nhiệm liên đới của đơn vị vận hành

Để kiểm soát được nạn hàng giả hàng nhái trên các nền tảng sàn TMĐT, mạng xã hội, nhiều chuyên gia cho rằng, ngoài việc định danh người bán cũng như nhà sản xuất, kiểm soát các giao dịch để xác định ai là người phải chịu trách nhiệm cho hoạt động kinh doanh hàng giả, hàng nhái, cũng cần chú ý đến quyền lợi các doanh nghiệp sản xuất hàng thật. Cần phải truy xuất nguồn gốc để xác định đâu là hàng của nhà sản xuất chính đáng.

Đặc biết, các nền tảng TMĐT, mạng xã hội cần phải chịu trách nhiệm kiểm soát đối với các sản phẩm đang cho phép bán, đăng bán ra thị trường trên các nền tảng của mình…

Theo ông Nguyễn Ngọc Dũng, Chủ tịch Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam cho hay, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa cơ quan chức năng, sàn thương mại điện tử và người tiêu dùng. Các sàn thương mại điện tử cần nâng cao trách nhiệm trong việc kiểm soát, xác minh nguồn gốc sản phẩm, đồng thời phối hợp chặt chẽ với cơ quan chức năng để xử lý vi phạm. Ngoài ra, người tiêu dùng cần nâng cao nhận thức, cẩn trọng khi mua hàng trên sàn thương mại điện tử.

Bà Trần Thị Nhị Hà, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân nguyện và Giám sát của Quốc hội cho rằng, vấn đề hậu kiểm cũng phải làm rõ thêm về nội dung với mục đích phát hiện nguy cơ của sản phẩm. Cơ quan chức năng cần phải theo dõi được lịch sử thực hiện quy định pháp luật của các doanh nghiệp. Cần khuyến cáo, cảnh báo cho người dân về những doanh nghiệp vi phạm nhiều lần, đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát.

Song song với công tác tăng cường kiểm tra, đấu tranh chống buôn lậu, hàng giả, hàng nhái bảo đảm quyền lợi cho người tiêu dùng và chống gian lận thương mại của lực lượng chức năng, người tiêu dùng cũng cần nâng cao cảnh giác, tìm hiểu kĩ và mua sắm tại các cửa hàng uy tín, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng, từng bước đẩy lùi nạn hàng giả, hàng nhái trên thị trường.

Nhìn nhận dưới góc độ pháp lý, Luật sư Vi Văn Diện, Giám đốc Công ty Luật Thiên Minh định cho biết: Các sàn thương mại điện tử, mạng xã hội không chỉ đóng vai trò trung gian, mà phải chịu trách nhiệm kiểm soát sản phẩm đang cho phép bán, nhất là với thực phẩm ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe người tiêu dùng.

Đặc biệt, cần tăng cường trách nhiệm của đơn vị vận hành nền tảng TMĐT, mạng xã hội trong việc xác minh, xác thực chủ thể kinh doanh và liên đới chịu trách nhiệm bởi là đơn vị được hưởng lợi trực tiếp từ các đối tượng bán hàng giả.

Tuấn Ngọc