Tranh cãi xung quanh việc ê kíp Chốt đơn! dùng AI để thay thế diễn viên chính cho thấy dư luận đang đi lệch trọng tâm, hiểu sai bản chất công nghệ AI, và càng hiểu sai hơn về mục đích sử dụng nó trong trường hợp cụ thể này.
Không ít ý kiến trên mạng xã hội, thậm chí cả trong một số bài báo, đã quá chiều theo cảm xúc, bức xúc của một bộ phận công chúng, vô tình đẩy câu chuyện của Chốt đơn! đi xa khỏi bản chất thực sự của sự việc. Vấn đề không nằm ở việc đây có phải là “bộ phim Việt đầu tiên sử dụng AI để thay thế diễn viên” không, mà ở chỗ vì sao ê kíp buộc phải sử dụng đến giải pháp ấy.
Ê kip Chốt đơn trong buổi giới thiệu ra mắt phim tại TP.HCM – Ảnh: T.V
Thực tế cho thấy, ngay từ đầu Chốt đơn! được xây dựng như một dự án phim thương mại theo mô hình sản xuất phổ biến tại Việt Nam hiện nay. Việc mời hoa hậu Nguyễn Thúc Thùy Tiên đảm nhận vai nữ chính không phải là một quyết định mạo hiểm, mà hoàn toàn phù hợp với chiến lược thu hút truyền thông và khán giả vào thời điểm đó. Đặc biệt, sau vai diễn trong bộ phim Linh miêu: Quỷ nhập tràng, Thùy Tiên được đánh giá là gương mặt tiềm năng của điện ảnh Việt, đủ sức tạo hiệu ứng phòng vé và kết nối với khán giả trẻ.
Trước những giới hạn ấy, ê kíp đã chọn một lối đi khác: Dùng công nghệ để giữ lại phần lớn những gì đã thực hiện, chỉnh sửa những phần cần thiết và hoàn thiện bộ phim bằng công cụ kỹ thuật số. Đây không phải là lựa chọn tối ưu về mặt cảm xúc hay nghệ thuật, nhưng là phương án khả thi duy nhất để cứu lấy một dự án đang đứng trước nguy cơ sụp đổ hoàn toàn.
Hình ảnh Thùy Tiên xuất hiện trên poster của Chốt đơn trước khi bị thay thế bằng AI
Tuy nhiên, chính lựa chọn kỹ thuật ấy đã kéo theo không ít tranh luận về mặt pháp lý và văn hóa. Một số ý kiến cho rằng việc sử dụng hình ảnh nhân vật ảo để thay thế một diễn viên thật, đặc biệt khi người đó vẫn còn sống, là hành động vượt khỏi chuẩn mực văn hóa, thậm chí tiềm ẩn nguy cơ trở thành canh bạc pháp lý. Dù vậy, theo nhà sản xuất, hợp đồng ký kết với diễn viên đã bao gồm điều khoản cho phép xử lý tình huống nếu có vi phạm nguyên tắc nghề nghiệp. Ê kíp cũng không che giấu chuyện sử dụng AI, không giả mạo hình ảnh hay đánh lừa khán giả, mà công khai toàn bộ quá trình thay thế trong các buổi giới thiệu phim.
Chia sẻ với phóng viên Một Thế Giới, chuyên gia truyền thông Châu Quảng Phước cho rằng: “Hầu hết các bên quan sát đều đang đặt nặng vấn đề đầu tiên với trường hợp bộ phim này, rằng việc thay thế diễn viên nữ chính bằng công nghệ AI tạo sinh có vi phạm bản quyền nhân thân và có đảm bảo tính pháp lý theo Luật Điện ảnh Việt Nam hay không. Trong khi về nguyên tắc, bộ phim đã được cấp phép phổ biến và phía sản xuất cũng đã trả lời đầy đủ trong buổi ra mắt chính thức”.
“
Hầu hết các bên quan sát đều đang đặt nặng vấn đề về bản quyền nhân thân và tính pháp lý, trong khi phim đã được Cục Điện ảnh cấp phép phổ biến. Phía sản xuất cũng đã trả lời thấu đáo trong buổi ra mắt phim. Vấn đề là những người làm phim vẫn thường bị động trước phản ứng truyền thông, thay vì chủ động “rà mìn” từ trước như công binh mở đường”.
Chuyên gia truyền thông CHÂU QUANG PHƯỚC
Tuy nhiên, điều khiến ông Phước lưu ý không chỉ nằm ở yếu tố pháp lý. Theo ông, trường hợp này cho thấy các nhà làm phim trong nước vẫn thường bị động trước phản ứng từ dư luận và truyền thông. “Dường như những người làm phim tại Việt Nam vẫn chưa có thói quen chủ động dọn đường truyền thông từ sớm. Họ thường chờ khi vấn đề bùng phát mới lên tiếng giải thích, trong khi điều cần thiết là phải chuẩn bị như công binh rà mìn trước khi bộ binh hành quân vào vùng hiểm địa”.
Cũng theo ông Phước, phần lớn khán giả cảm nhận được rằng giải pháp AI hiện nay vẫn chưa vượt thoát hoàn toàn khỏi dáng hình và thanh âm của người thật. Việc thay thế này, vì thế, vẫn còn mang tính đối phó bề mặt, chưa thật sự triệt để và chưa đủ thuyết phục để xem là một bước đột phá về công nghệ điện ảnh.
Trong trường hợp này, AI được dùng để tái hiện những phần còn thiếu dựa trên tư liệu đã có sẵn, bao gồm hình ảnh, biểu cảm, chuyển động và giọng nói của nhân vật chính, thay vì tạo ra một hình mẫu hoàn toàn mới. Về mặt kỹ thuật, đây là cách phục dựng nhằm nối lại mạch truyện, giữ nguyên tinh thần và cấu trúc của tác phẩm đã được xây dựng từ trước.
Video chia sẻ của đạo diễn Bảo Nhân về quá trình làm phim Chốt đơn!
Nếu nhìn Chốt đơn! bằng lăng kính của một tác phẩm nghệ thuật mang tính chính luận, lịch sử hoặc tiểu sử, việc sử dụng AI để thay thế diễn viên có thể sẽ là điều khó chấp nhận. Nhưng đây là một bộ phim thương mại, thuộc thể loại hài tình cảm, hướng đến khán giả đại chúng, nơi yếu tố giải trí, nhịp điệu kể chuyện và tính kết nối với người xem mới là điều quan trọng.
Thay vì để một sự cố cá nhân khiến toàn bộ nỗ lực tập thể bị gián đoạn, ê kíp sản xuất đã lựa chọn một hướng đi khả thi trong hoàn cảnh đặc biệt: ứng dụng công nghệ Trí tuệ nhân tạo để hoàn tất phần còn lại của bộ phim. Đây không phải là một bước đột phá về công nghệ, nhưng là một giải pháp hợp lý, cho phép dự án tiếp tục mà không cần làm lại từ đầu.
Việc sử dụng AI cũng được công bố minh bạch và giới hạn rõ ràng về phạm vi can thiệp. Cách tiếp cận này thể hiện sự tôn trọng đối với khán giả và cho thấy nỗ lực giữ gìn chất lượng nghệ thuật trong một hoàn cảnh bất thường.
Trong bối cảnh điện ảnh thế giới đang phát triển vượt bậc với trí tuệ nhân tạo, dữ liệu lớn, thực tế mở rộng và các công nghệ sản xuất tiên tiến, nền điện ảnh Việt Nam vẫn đang bước đi chậm rãi. Sau gần một thập niên tiếp cận các công nghệ quay ba chiều, kỹ xảo hình ảnh và phương pháp hậu kỳ hiện đại, chúng ta vẫn chưa tạo ra được một cú đột phá mang tính định hình hay để lại dấu ấn rõ nét về mặt công nghệ.
Chốt đơn! chưa phải là bước ngoặt về mặt công nghệ, nhưng sự xuất hiện của một nhân vật hoàn toàn được tạo dựng bằng trí tuệ nhân tạo để xử lý tình huống bất khả kháng đã cho thấy tín hiệu rõ ràng về sự chuyển mình của điện ảnh Việt trong kỷ nguyên số.
Trong bối cảnh nghệ thuật ngày càng gắn chặt với công nghệ, câu chuyện mà bộ phim khơi lên không dừng lại ở cách làm phim, mà còn chạm đến những câu hỏi sâu xa hơn: điện ảnh Việt sẽ thích nghi ra sao với các công cụ mới, giới hạn nào cần được gìn giữ, và đâu là cách để khán giả tiếp nhận tác phẩm trong thời đại số.
Có lẽ, điều đáng ghi nhận nhất của Chốt đơn! không nằm ở mức độ thành công hay thất bại về doanh thu mà chính là bộ phim đã mở ra một cuộc đối thoại nghiêm túc và cần thiết về tương lai của điện ảnh Việt Nam. Một cuộc đối thoại chưa từng có tiền lệ, nhưng chắc chắn sẽ còn tiếp diễn.
