Cơ hội mới cho Đông Nam Á trong cuộc đua AI

Khi Mỹ và Trung Quốc chạy đua để giữ vị thế dẫn đầu trong lĩnh vực Trí tuệ nhân tạo (AI), Trung Quốc đang âm thầm vẽ lại bản đồ công nghệ của châu Á, mở ra cơ hội cho các nhà sản xuất ASEAN và dịch chuyển trọng tâm kinh tế của khu vực.

Tại Diễn đàn AI châu Á của Insead, các nhà kinh tế cho biết Trung Quốc tập trung áp dụng AI vào các lĩnh vực thực tiễn như kỹ thuật chính xác và y tế, thay vì chạy đua thống trị phần mềm, có thể thúc đẩy chuyển giao công nghệ sang Đông Nam Á, đặc biệt khi các rạn nứt địa chính trị ngày càng sâu sắc.

Theo GS, TS Pushan Dutt tại Insead, kể từ khi triển khai chiến lược “Made in China 2025”, Bắc Kinh đã dùng AI để đẩy ngành sản xuất lên chuỗi giá trị cao hơn, nâng tầm các ngành như xe điện và năng lượng mặt trời.

GS, TS Dutt giải thích rằng cách tiếp cận của Trung Quốc khác với các công ty công nghệ Mỹ, vốn ưu tiên thống trị phần mềm thông qua lực lượng nhân tài mạnh và triển khai rộng rãi trong kinh doanh.

Chuyên gia này chỉ ra, trong 10 năm qua, Mỹ phát triển 40 mô hình AI nổi bật, lớn hơn nhiều so với 15 mô hình do Trung Quốc phát triển. Ngoài ra, hạ tầng AI của Mỹ vẫn mạnh hơn nhiều so với Trung Quốc, với số trung tâm dữ liệu gấp 10 lần và chi tiêu cho máy chủ AI gấp 4 lần.

“Tuy nhiên, 70% bằng sáng chế trong lĩnh vực AI lại đến từ Trung Quốc. Quốc gia này thực tế hơn trong việc giải quyết các vấn đề xã hội như sản xuất và y tế, trong khi người Mỹ dành nhiều thời gian hơn cho việc lan tỏa kiến thức,” ông nói.

Việc Trung Quốc thúc đẩy hệ sinh thái AI không chỉ là chiến lược nội bộ mà còn là phản ứng trước áp lực bên ngoài. GS, TS Dutt cho biết các biện pháp kiểm soát xuất khẩu chip và công cụ tính toán tiên tiến của Mỹ đã khiến Trung Quốc buộc phải đổi mới nhanh hơn.

Ngoài ra, chính sách thương mại của Mỹ dưới thời Tổng thống Donald Trump có thể thay đổi cách công nghệ AI lan rộng về mặt địa lý.

“Chính sách của ông Trump cũng có thể thúc đẩy Trung Quốc xây dựng liên minh riêng trong phạm vi ảnh hưởng của mình, có thể đồng nghĩa với việc xuất khẩu nhiều công nghệ hơn sang châu Á và Trung Đông,” GS, TS Lily Fang, Trưởng ban nghiên cứu, đổi mới tại Insead, nói với The Business Times.

Một trong những khu vực được hưởng lợi trực tiếp từ sự điều chỉnh này là ASEAN, bà Fang cho biết. Cơ sở sản xuất mạnh mẽ của Đông Nam Á khiến khu vực này trở thành đối tác tự nhiên cho các giải pháp AI của Trung Quốc, đặc biệt trong các lĩnh vực như kỹ thuật chính xác và robot công nghiệp.

“Trong khi các mô hình AI hàng đầu của Mỹ như GPT-4 của OpenAI và Claude của Anthropic vẫn là phần mềm đóng, các nhà phát triển AI Trung Quốc đã hạ thấp rào cản để AI được áp dụng rộng rãi hơn xuyên biên giới”, bà Fang nhận định. Chẳng hạn, DeepSeek đã công bố trọng số mô hình, mã nguồn và tài liệu về phương pháp đào tạo.

“Những quốc gia này sẽ có lợi thế cạnh tranh vì họ sở hữu cả phần cứng và phần mềm,” bà Fang nói thêm.

Năng lực hạ tầng cho AI ở Đông Nam Á như năng lượng và trung tâm dữ liệu cũng đã làm khu vực này ngày càng hấp dẫn các công ty Trung Quốc khi nguồn cung nội địa ở Trung Quốc bắt đầu bị tắc nghẽn.

Tuy nhiên, theo ông Kevin Pereira, Giám đốc điều hành công ty tư vấn AI BluAI, năng lực AI của khu vực chưa phát triển đồng đều. Cơ sở hạ tầng ở Đông Nam Á rất khác nhau.

Chuyên gia này cảnh báo, nếu không có hạ tầng tốt, dù sản phẩm cá nhân có tốt đến đâu, việc sử dụng AI cũng sẽ rất khó khăn.

Để ASEAN tận dụng được thế mạnh, các nền kinh tế này cần bắt kịp theo thời đại. Đối với Đông Nam Á, bước quan trọng nhất có lẽ là nâng cao kỹ năng lực lượng lao động vượt qua các công việc sản xuất cấp thấp.

Theo bà Fang, các công việc đòi hỏi sự khéo léo của bàn tay con người sẽ không bị robot thay thế. Nhưng những công việc nguy hiểm, nặng nhọc hoặc lặp đi lặp lại có thể giao cho robot làm, giúp con người tập trung vào các nhiệm vụ có ý nghĩa hơn.

Nhu cầu nâng cao kỹ năng cũng được nhấn mạnh bởi diễn giả chính của diễn đàn, bà Andrea Phua, Giám đốc cấp cao tại Bộ Phát triển Kỹ thuật số và Thông tin, Trưởng nhóm chiến lược AI của Singapore.

Dù các công việc sản xuất cấp thấp của ASEAN có thể phát triển đáng kể, các chuyên gia đều đồng thuận rằng các công việc văn phòng ở nhiều ngành sẽ chịu tác động lớn.

“AI đang biến đổi phòng tin tức, phòng xử án, nhà máy và phòng thí nghiệm. Sự dịch chuyển chuỗi giá trị sẽ là câu chuyện khó khăn cần nhìn nhận thẳng thắn. Bên cạnh đổi mới công nghệ, các nhà lãnh đạo doanh nghiệp sẽ phải đổi mới tổ chức và bộ máy hành chính để tiếp tục tiến bước”, bà Andrea Phua nói.