Đào tạo thương mại điện tử chưa đáp ứng yêu cầu

Báo cáo Đào tạo thương mại điện tử 2025 (Báo cáo 2025) nêu rõ, sau 1 thập kỷ phát triển với tốc độ tăng trưởng cao, thương mại điện tử (TMĐT) Việt Nam đã bộc lộ rõ nhiều yếu tố không bền vững, bao gồm các tác động xấu tới môi trường, đặc biệt là sử dụng với mức độ lớn bao bì, vật liệu nhựa khó phân huỷ, sự chênh lệch rất lớn giữa hai thành phố Hà Nội và TP.HCM với các địa phương khác, nguồn nhân lực cho TMĐT chưa đáp ứng nhu cầu.

Trong khi đó, Luật Thương mại điện tử được Quốc hội thông qua tháng 12/2025 đã nêu rõ: Nhà nước có định hướng phát triển TMĐT phù hợp với định hướng, chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh và bền vững, hướng đến phát triển kinh tế hiệu quả, tạo giá trị cho cộng đồng, góp phần xây dựng xã hội công bằng và giảm thiểu tác động tiêu cực tới môi trường. 

Đồng thời, Báo cáo 2025 chỉ ra những thách thức lớn trong việc đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng nhu cầu phát triển bền vững. Trong khi 70% chương trình đào tạo đã có học phần về pháp luật TMĐT, nhưng các nội dung mới và cấp thiết lại chưa được phổ cập tương xứng. Chỉ có 38% trường Đại học có học phần về TMĐT xuyên biên giới và 26% trường đưa nội dung bảo vệ môi trường vào chương trình đào tạo. Điều này đặt ra bài toán cấp thiết cho phát triển TMĐT giai đoạn 2026 – 2030, khi Luật Thương mại điện tử mới và Kế hoạch tổng thể phát triển TMĐT quốc gia đều nhấn mạnh mục tiêu phát triển xanh, giảm rác thải nhựa và thúc đẩy xuất khẩu trực tuyến.

Đáng chú ý qua khảo sát trên 3.000 sinh viên, Báo cáo 2025 cho thấy sự lạc quan lớn về nghề nghiệp, khi 80,5% sinh viên đánh giá có “nhiều cơ hội việc làm” trong 3 năm tới. Tuy nhiên, sinh viên bày tỏ mong muốn chương trình học cần tăng cường thực hành, cập nhật các xu hướng công nghệ mới như AI, TikTok Shop, và kỹ năng vận hành thực tế trên sàn. Đối với các giảng viên, Báo cáo 2025 ghi nhận nỗ lực nghiên cứu khoa học nhưng còn hạn chế về công bố quốc tế. 72,5% giảng viên đã tham gia các hội thảo khoa học về TMĐT/Kinh tế số, tuy nhiên phần lớn vẫn là các hoạt động trong nước.

Trong mục tiêu tổng quát của TMĐT Việt Nam giai đoạn tới, đặt ra yêu cầu tiếp tục phát triển nhanh theo hướng xanh và bền vững. Đồng thời, phát triển mạnh mẽ TMĐT xuyên biên giới, đặc biệt là xuất khẩu trực tuyến, vừa là xu hướng tất yếu, vừa là một cơ hội lớn đối với lĩnh vực thương mại quốc tế và kinh tế số của Việt Nam. Báo cáo 2025 đánh giá, bên cạnh những thuận lợi như nhu cầu thị trường đối với mua sắm trực tuyến tiếp tục tăng cao, các hạ tầng thiết yếu như công nghệ thông tin và truyền thông, logistics và thanh toán ngày càng hiện đại, vẫn còn nhiều khó khăn để đạt được mục tiêu tổng quát trên. Cần xác định nguồn nhân lực được đào tạo tại các cơ sở giáo dục Đại học và giáo dục nghề nghiệp có vai trò nòng cốt để triển khai mọi hoạt động phát triển TMĐT.

Tại Báo cáo 2025, VECOM cũng đề xuất một số hoạt động phát triển TMĐT trong giai đoạn 2026 – 2027. Theo đó, các trường Đại học, trước hết là các trường đã hoặc dự kiến đào tạo cử nhân ngành TMĐT, cần chủ động tìm hiểu sâu các chính sách và quy định tại Kế hoạch tổng thể phát triển TMĐT quốc gia giai đoạn 2026 – 2030 và Luật Thương mại điện tử. Cần có kế hoạch liên kết, phối hợp giữa các trường Đại học trong nghiên cứu, bổ sung, sửa đổi và ban hành mới Chương trình đào tạo Cử nhân ngành TMĐT.

“Cho tới nay sự liên kết, phối hợp giữa các trường chưa cao. Nếu từng trường tự triển khai việc bổ sung, sửa đổi chương trình đào tạo để đưa các học phần hỗ trợ nguồn nhân lực phát triển bền vững hiệu quả sẽ không cao bằng liên kết, phối hợp với các trường Đại học khác có sự tương đồng về mục tiêu và chương trình đào tạo. Chương trình đào tạo cần bám sát định hướng phát triển TMĐT xanh và bền vững, chú trọng tới các giải pháp đẩy mạnh TMĐT xuyên biên giới”, VECOM kiến nghị.

Ngoài ra, VECOM cũng đề nghị các trường Đại học nâng cao chất lượng đội ngũ giảng viên về các lĩnh vực môi trường, eLogistics, Fintech hay giải quyết tranh chấp trực tuyến; Hợp tác với các tổ chức xã hội nghề nghiệp trong nước và quốc tế về TMĐT và môi trường như VECOM, WWF, NPAP; Tổ chức các hội thảo khoa học quốc gia và quốc tế về TMĐT, chú trọng chủ đề phát triển TMĐT bền vững.

Bên cạnh việc hợp tác với Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương) hay VECOM, các trường Đại học cần chủ động tổ chức các hội thảo khoa học về TMĐT. Các giảng viên nên tham gia sâu hơn vào hoạt động nghiên cứu, tư vấn và phản biện chính sách, pháp luật về TMĐT và kinh tế số.

Các trường Đại học tổ chức các hoạt động đa dạng, hấp dẫn về TMĐT xanh và TMĐT xuyên biên giới lôi cuốn sự tham gia đông đảo của sinh viên. Lồng ghép nội dung bảo vệ môi trường và TMĐT xuyên biên giới vào các cuộc thi cấp trường và quốc gia; Khuyến khích sinh viên nghiên cứu và phổ biến các bộ tiêu chí bảo vệ môi trường trong lĩnh vực TMĐT tới DN.

VOV.VN – Bộ Công Thương đang tăng cường các biện pháp mạnh để ngăn chặn hàng giả, hàng nhái trên sàn TMĐT, bảo vệ người tiêu dùng và giữ niềm tin vào thương mại điện tử.