Dùng công nghệ chặn làn sóng bán hàng giả

Hải quan đang thu giữ hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ buôn lậu vào Việt Nam. Ảnh: Hồng Vân

Hàng giả núp bóng công nghệ số

Hiện nay, việc sử dụng tiếng lóng, ký tự ám hiệu, ngôn ngữ ẩn ý để rao bán hàng giả trên mạng xã hội diễn ra phổ biến, nhằm né tránh thuật toán quét tự động. Các đối tượng thường quảng cáo bằng tiếng lóng, sau đó nhắn tin trực tiếp và dùng dịch vụ giao hàng công nghệ để giao hàng, khiến lực lượng chức năng rất khó truy vết.

Ông Nguyễn Quang Huy, Phó chi cục trưởng Chi cục Quản lý thị trường TP.HCM cho biết: “Quá trình bán hàng giả thường khép kín, với các khâu livestream, chốt đơn và kho hàng tách biệt. Thậm chí, nhiều đối tượng còn cất giữ hàng giả trong hẻm sâu hoặc căn hộ cá nhân, gây khó khăn cho lực lượng chức năng khi xin lệnh kiểm tra”.

Ngoài ra, các đối tượng còn sử dụng máy móc hiện đại như in 3D, AI, deepfake để làm giả bao bì, nhãn hiệu, tem chống giả, khiến người tiêu dùng khó phân biệt bằng mắt thường. Nhiều video, hình ảnh quảng cáo hàng giả được tạo ra bằng phần mềm AI, thậm chí deepfake người nổi tiếng để quảng bá sản phẩm giả. Chatbot, AI cũng bị lợi dụng để viết đánh giá giả mạo, giả danh thương hiệu chính hãng tư vấn khách hàng.

Đặc biệt, trong môi trường thương mại điện tử, các đối tượng tận dụng công nghệ số để phân tích thị trường, tìm kiếm lỗ hổng trong chính sách hoặc thuật toán của sàn giao dịch nhằm trưng bày hàng giả mà không bị phát hiện. Chúng cũng giả mạo website, sao chép giao diện của thương hiệu chính hãng để đánh lừa người tiêu dùng, dùng AI để vượt qua hệ thống phát hiện gian lận giao dịch.

Nhiều đối tượng còn sử dụng phần mềm giả mạo hóa đơn, giấy chứng nhận kiểm định nhằm tăng độ tin cậy và qua mặt cơ quan chức năng. Chúng xây dựng hệ thống quản lý bán hàng hai lớp để gian lận về doanh thu, sản lượng và số lượng hàng hóa.

Tinh vi hơn, các đối tượng còn can thiệp vào chuỗi cung ứng và logistics bằng cách thay đổi dữ liệu GPS, cảm biến hàng hóa nhằm hợp thức hóa hành vi tráo hàng, làm giả giấy tờ vận chuyển điện tử, nhất là với hàng hóa xuyên biên giới chỉ thông qua khâu vận chuyển.

Ông Nguyễn Thành Nam, Phó cục trưởng Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công thương) nhận xét: “Chiêu trò làm giả ngày càng tinh vi, hoạt động ẩn mình sâu trên môi trường số. Các đối tượng thường lập tài khoản ảo, giả mạo thương hiệu nổi tiếng để phân phối hàng kém chất lượng, trục lợi bất chính, khiến cơ quan chức năng gặp khó khăn trong truy xuất nguồn gốc và xử lý”.

Ứng dụng công nghệ cao để ngăn hàng giả

Để chống lại làn sóng công nghệ buôn bán hàng giả, ông Nguyễn Thuận Đạt, Giám đốc điều hành Công ty Thời trang và Mỹ phẩm Duy Anh kiến nghị, Việt Nam cần tích cực tham gia các hiệp định, tổ chức quốc tế về bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ; áp dụng công nghệ truy xuất nguồn gốc bằng blockchain, QR code để người tiêu dùng dễ dàng kiểm tra sản phẩm.

Ngoài ra, theo ông Đạt, các sàn thương mại điện tử phải chịu trách nhiệm liên đới nếu để hàng giả tồn tại trên nền tảng, đồng thời có cơ chế khen thưởng người tố giác. Người tiêu dùng cũng nên sử dụng các ứng dụng, QR code để kiểm tra nguồn gốc sản phẩm.

Ông Nguyễn Mạnh Hà, Chủ tịch HĐQT HDTV Group thì đề xuất xây dựng cổng dữ liệu liên thông trên nền tảng blockchain, giúp truy nguyên lịch sử hàng hóa, cảnh báo tự động khi có sai lệch giữa khai báo và thực tế, đảm bảo “không có cửa trước lọt, cửa sau trốn”.

Trong khi đó, ông Nguyễn Bình Minh, Ủy viên Ban chấp hành Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) nhấn mạnh, cần định danh đầy đủ người bán và nhà sản xuất. Khi xác định rõ danh tính, địa chỉ và tư cách pháp lý, mới có thể quy trách nhiệm khi vi phạm liên quan đến hàng giả.

“Các sàn thương mại điện tử hiện nay đều nắm dữ liệu về giao dịch, hành vi người bán. Dựa vào dữ liệu này, cơ quan chức năng có thể khoanh vùng và xác định những giao dịch liên quan hàng giả”, ông Minh nói.

Một giải pháp quan trọng khác là truy xuất nguồn gốc sản phẩm. Việc này không chỉ bảo vệ người tiêu dùng, mà còn là lá chắn cho doanh nghiệp chân chính, giúp ngăn chặn cạnh tranh không lành mạnh từ hàng giả, bảo vệ doanh thu và thương hiệu.

Ông Đỗ Hồng Trung, Phó chánh Văn phòng Thường trực Ban Chỉ đạo 389 quốc gia khuyến nghị doanh nghiệp chủ động đăng ký nhãn hiệu, kiểu dáng, sáng chế trong nước và quốc tế nếu có hoạt động xuất khẩu. Đồng thời, cần sử dụng tem chống giả công nghệ cao như QR code, hologram, NFC, RFID, mã vạch bảo mật.

Theo ông Trung, các sàn thương mại điện tử cần có cơ chế kiểm soát chặt người bán, yêu cầu cung cấp giấy phép kinh doanh, căn cước công dân, mã số thuế, địa chỉ kinh doanh rõ ràng. Đặc biệt, với sản phẩm thuộc nhóm có nguy cơ hàng giả cao như mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, dược phẩm, điện tử, thời trang…, sàn phải thẩm định kỹ hồ sơ trước khi đăng bán.

Ngoài ra, cần ứng dụng công nghệ quét tự động để phát hiện sản phẩm nghi vấn thông qua giá cả, thương hiệu, kết hợp dữ liệu với danh sách nhãn hiệu chính hãng và blockchain để truy xuất nguồn gốc.

Ông Trung cũng đề nghị sử dụng AI để phát hiện các từ khóa, dấu hiệu liên quan hàng giả (giá quá rẻ, tên hàng nhái…), đồng thời theo dõi dư luận, review tiêu cực để kịp thời xử lý phản ánh từ khách hàng.

Các sàn thương mại điện tử cũng cần phân loại người bán theo độ tin cậy, hỗ trợ người mua dễ nhận diện; có chế tài mạnh như khóa tài khoản, phạt tiền, thông báo công khai vi phạm hoặc chuyển hồ sơ cho cơ quan chức năng điều tra.

“Các sàn thương mại điện tử phải thường xuyên rà soát, gỡ sản phẩm vi phạm ngay khi nhận được cảnh báo từ bên thứ ba hoặc từ chính hãng. Đồng thời, họ phải chịu trách nhiệm liên đới nếu để lọt hàng giả, hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ”, ông Trung nhấn mạnh.