Giải pháp ‘dọn sạch’ hàng giả trên môi trường kinh doanh số

Hàng giả “ẩn mình” tinh vi trên nền tảng số

Theo Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số (Bộ Công Thương), các đối tượng kinh doanh hàng giả hiện lợi dụng triệt để công nghệ số để “biến hóa” hành vi vi phạm. Trên mạng xã hội, hàng nghìn tài khoản cá nhân, fanpage, livestream quảng cáo sản phẩm thời trang, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng… với giá rẻ bất ngờ. Đáng nói, phần lớn sản phẩm này không rõ nguồn gốc, gắn nhãn hiệu nổi tiếng nhưng không được đăng ký bảo hộ.

Chỉ cần vài thao tác chỉnh sửa hình ảnh, gắn logo thương hiệu lớn, người bán có thể biến một sản phẩm vô danh thành “hàng hiệu giá tốt”. Một số đối tượng còn sử dụng Trí tuệ nhân tạo để tạo video quảng cáo hoặc hình ảnh ảo, khiến người tiêu dùng rất khó phân biệt thật – giả.

Tình trạng này diễn ra tràn lan trên TikTok, Facebook Marketplace và cả các sàn thương mại điện tử, bất chấp cam kết “nói không với hàng giả”.

Thống kê của Bộ Công Thương cho thấy, riêng 6 tháng đầu năm 2025, lực lượng Quản lý thị trường đã xử lý hơn 6.000 vụ việc vi phạm liên quan đến hàng giả, hàng nhái, gian lận thương mại trong môi trường mạng, thu giữ hàng trăm nghìn sản phẩm vi phạm. Tuy nhiên, con số này có lẽ chỉ là “phần nổi của tảng băng chìm”.

Các loại đồng hồ Rolex, túi xách Gucci, Channel, Louis Vuitton nhái thương hiệu, được bày bán công khai trên sàn TMĐT Lazada.

Trong đợt cao điểm chống hàng giả, hàng nhái gần đây, nhiều sàn thương mại điện tử đã tăng cường triển khai các biện pháp kỹ thuật để phát hiện, gỡ bỏ sản phẩm vi phạm. Nhiều người bán cho biết không ít sản phẩm đã bị gỡ bỏ, sàn yêu cầu phải đăng ký và cung cấp thông tin, chứng từ liên quan đến nguồn gốc xuất xứ hoặc quyền phân phối.

Tuy nhiên, trên thực tế, không ít người bán vẫn bàn nhau cách “lách luật”, sử dụng hóa đơn, chứng từ giả. Các sản phẩm vi phạm chủ yếu bị sàn gỡ bỏ sau khi cơ quan chức năng vào cuộc, công bố rộng rãi.

Bịt lỗ hổng: Không thể chậm trễ

Chuyên gia trong lĩnh vực thương mại điện tử nhận định, nguyên nhân khiến hàng giả vẫn “tung hoành” là do lỗ hổng trong quản lý dữ liệu, xác thực người bán, cùng sự thiếu đồng bộ giữa các nền tảng thương mại điện tử và cơ quan chức năng. Nhiều nền tảng chưa kiểm soát chặt thông tin người bán, dẫn đến tình trạng “chặn tài khoản này, tài khoản khác lại mọc lên”.

Ở góc độ pháp lý, Việt Nam đã quy định khá rõ ràng về phòng, chống hàng giả. Cụ thể, Điều 12 Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 quy định nghiêm cấm tổ chức, cá nhân “sản xuất, kinh doanh hàng giả, hàng vi phạm quyền sở hữu trí tuệ, hoặc cung cấp thông tin gian dối gây nhầm lẫn cho người tiêu dùng”.

Ngoài ra, Nghị định 98/2020/NĐ-CP (sửa đổi bởi Nghị định 17/2022/NĐ-CP) nêu rõ, hành vi buôn bán hàng giả có thể bị phạt tới 200 triệu đồng đối với tổ chức và 100 triệu đồng đối với cá nhân, đồng thời bị tịch thu tang vật, phương tiện và đình chỉ hoạt động. Nếu gây hậu quả nghiêm trọng, người vi phạm có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 192 Bộ luật Hình sự 2015, với mức phạt tù lên tới 15 năm.

Tuy vậy, việc áp dụng chế tài trên không gian mạng vẫn còn nhiều thách thức. Các đối tượng thường xuyên thay đổi tên miền, sử dụng máy chủ nước ngoài hoặc tài khoản ảo để trốn tránh trách nhiệm pháp lý. Bên cạnh đó, công cụ truy vết và thu thập bằng chứng điện tử của cơ quan quản lý vẫn còn hạn chế, khiến quá trình xử lý gặp nhiều khó khăn.

Trước thực tế này, chuyên gia đề xuất cần ứng dụng mạnh mẽ công nghệ truy xuất nguồn gốc, blockchain, mã QR xác thực hàng hóa nhằm giúp người tiêu dùng kiểm tra nhanh thông tin sản phẩm, đồng thời tạo dữ liệu xác minh hỗ trợ cơ quan quản lý. Một số doanh nghiệp Việt Nam đã chủ động sử dụng tem điện tử thông minh kết hợp với AI nhận diện hình ảnh để bảo vệ thương hiệu và cảnh báo giả mạo.

Ngoài nỗ lực của cơ quan chức năng và doanh nghiệp, người tiêu dùng cần nâng cao nhận thức, không mua hàng qua livestream hoặc tài khoản cá nhân không có thông tin xác thực. Khi phát hiện sản phẩm có dấu hiệu nghi vấn, người tiêu dùng nên báo cáo qua cổng thông tin của Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước hoặc Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số để được xử lý kịp thời.

Hàng giả trên nền tảng số không chỉ là câu chuyện kinh tế mà còn là thách thức đối với niềm tin xã hội. Nếu không bịt kịp lỗ hổng công nghệ và pháp lý, không gian mạng sẽ tiếp tục là “mảnh đất màu mỡ” cho hàng giả sinh sôi. Cần sớm biến mỗi cú quét, mỗi giao dịch của người tiêu dùng thành “bộ lọc” tự động, góp phần dọn sạch môi trường kinh doanh số – nơi hàng thật được tôn vinh và hàng giả không còn chỗ ẩn náu.

Thanh Hiền