Khẳng định vị thế trong cuộc đua AI

Chiến lược toàn diện với nền tảng số vững chắc

Malaysia đang thể hiện quyết tâm mạnh mẽ trong việc hiện thực hóa tham vọng trở thành một cường quốc công nghệ khu vực thông qua Kế hoạch Hành động AI quốc gia 2030. Tại cuộc họp của Hội đồng kinh tế số quốc gia và Cách mạng Công nghiệp 4.0 (MED4IRN) ngày 9/9, Thủ tướng Malaysia Anwar Ibrahim đã nhấn mạnh rằng tiến bộ công nghệ phải mang lại những lợi ích thiết thực về năng suất và phúc lợi công cộng. Đây không còn là một tầm nhìn xa vời, mà là một chiến lược toàn diện đang được triển khai mạnh mẽ.

Trong khuôn khổ chiến lược chuyển đổi số, Malaysia đã ra mắt ứng dụng “MyGOV Malaysia”, nền tảng một cửa duy nhất được thiết kế để xử lý tất cả các giao dịch công. Tất cả các bộ, ngành và cơ quan đã được chỉ đạo nhanh chóng tích hợp dịch vụ của họ vào hệ thống này. Đây là bước tiến quan trọng nhằm hiện đại hóa hệ thống hành chính công và nâng cao hiệu quả phục vụ người dân.

Song song với MyGOV Malaysia, Chính phủ đang đẩy nhanh việc triển khai “MyDigital ID”, hệ thống định danh số quốc gia với mục tiêu đạt 15 triệu đăng ký vào cuối năm nay. Tính đến quý II/2025, hệ thống này đã có 2,8 triệu người dùng, tăng từ 1,8 triệu trong quý đầu tiên. MyDigital ID cho phép mỗi công dân hoặc cư trú hợp pháp có một “khóa định danh số” duy nhất gắn liền với thông tin cá nhân đã được Cục Đăng ký quốc gia xác minh. Với cơ chế xác thực thống nhất và an toàn, người dân và doanh nghiệp có thể truy cập toàn bộ dịch vụ trực tuyến của nhà nước, từ khai thuế, nộp phí, đăng ký giấy phép đến thủ tục y tế và giáo dục.

Theo Bộ Kinh tế số Malaysia, MyDigital ID sẽ thay thế sự phân tán của hơn 40 hệ thống đăng nhập hiện có bằng một tài khoản thống nhất, giúp giảm phiền hà hành chính và tăng cường bảo mật. Tính đến giữa năm 2025, đã có 45 nền tảng trực tuyến của chính phủ tích hợp MyDigital ID, và mục tiêu 15 triệu đăng ký vào cuối năm được coi là hoàn toàn khả thi. Đây chính là bước nền vững chắc để hình thành hạ tầng số quốc gia, từ đó thúc đẩy các ứng dụng AI trong quản trị công và dịch vụ xã hội.

Đầu tư mạnh mẽ vào hạ tầng giáo dục số

Thủ tướng Anwar Ibrahim nhấn mạnh tầm quan trọng của việc mở rộng khả năng truy cập internet trong toàn bộ lĩnh vực giáo dục, không chỉ giới hạn ở các đại học công mà còn mở rộng ra các trường cao đẳng và cơ sở đào tạo nghề. Ông khẳng định rằng hạ tầng số mạnh mẽ sẽ là nền tảng quan trọng cho nền kinh tế số của đất nước, bảo đảm rằng công nghệ mang lại lợi ích thiết thực cho người dân.

Một mục tiêu đầy tham vọng khác là đạt 98% phủ sóng 5G tại các khu vực đông dân, khu công nghiệp và vùng nông thôn vào năm 2030. Mục tiêu này đi đôi với cam kết phát triển, bồi dưỡng ít nhất 5.000 doanh nhân số mới, nhằm tạo ra lực lượng tiên phong cho nền kinh tế kỹ thuật số.

Kế hoạch cũng tập trung vào phát triển nhân tài, nghiên cứu và thương mại hóa công nghệ AI. Tập đoàn Kinh tế kỹ thuật số Malaysia (MDEC) đã triển khai nhiều sáng kiến như chương trình “AI and Data Week” để kết nối các chuyên gia, doanh nghiệp và nhà nghiên cứu. Chính phủ đồng thời hợp tác với các tập đoàn công nghệ toàn cầu như Microsoft và Google để cung cấp khóa đào tạo và chứng chỉ về AI, khoa học dữ liệu. Theo báo cáo Emerging Jobs and Skills 2024 của LinkedIn, các vị trí như nhà phân tích dữ liệu và kỹ sư dữ liệu, vốn đòi hỏi kỹ năng AI, nằm trong nhóm công việc có nhu cầu cao nhất tại Malaysia.

Ngoài ra, Malaysia đang nỗ lực tạo ra một môi trường thuận lợi cho đổi mới sáng tạo và thương mại hóa AI. Trung tâm Đổi mới và sáng tạo toàn cầu Malaysia (MaGIC) và Tập đoàn Kinh tế Số Malaysia (MDEC) của chính phủ, đóng vai trò là những cơ quan xúc tác, hỗ trợ các công ty khởi nghiệp AI thông qua các chương trình tài trợ, cố vấn và kết nối thị trường. Những khu công nghệ như Cyberjaya tiếp tục được đầu tư để trở thành “thung lũng Silicon” của Malaysia, thu hút các công ty công nghệ trong và ngoài nước đặt trung tâm nghiên cứu và phát triển.

Cơ quan AI quốc gia và khuôn khổ quản lý mới

Để hiện thực hóa tham vọng, Malaysia đã thành lập Văn phòng AI quốc gia (NAIO) vào tháng 12/2024. Trong năm đầu hoạt động, cơ quan này xác định 7 nhiệm vụ trọng tâm nhằm đặt nền móng cho một hệ sinh thái AI phát triển bền vững. Bao gồm: xây dựng Bộ quy tắc đạo đức AI, phát triển khung quản lý và luật AI, lập Kế hoạch hành động AI giai đoạn 2026–2030, thúc đẩy ứng dụng AI trong dịch vụ công và lĩnh vực then chốt, tăng cường hợp tác giữa chính phủ, tư nhân và học thuật, bảo đảm AI minh bạch, có trách nhiệm, bao hàm lợi ích xã hội, và cuối cùng là phát triển nhân tài AI để đáp ứng nhu cầu toàn cầu ngày càng tăng.

Trong ngân sách 2025, Chính phủ dành 10 triệu RM (khoảng 2,2 triệu USD) cho NAIO, nhằm thúc đẩy việc chấp nhận và ứng dụng AI trong nước. Văn phòng cũng công bố việc thành lập các nhóm công tác chuyên trách để triển khai chương trình nghị sự về AI, với sự tham gia của chuyên gia, học giả, doanh nghiệp và xã hội dân sự. Chính phủ cam kết khai thác công nghệ AI mới nổi để thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và bảo đảm Malaysia duy trì khả năng cạnh tranh toàn cầu.

Một điểm đáng chú ý là việc Bộ Khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo Malaysia đã ra mắt Hướng dẫn quản trị và đạo đức AI quốc gia vào tháng 9/2024, thiết lập các tiêu chuẩn AI đạo đức phù hợp với thông lệ tốt nhất toàn cầu. 6 nguyên tắc cốt lõi được xác định để bảo đảm việc phát triển và ứng dụng AI diễn ra có trách nhiệm. Cụ thể, đó là minh bạch trong cách thức AI được thiết kế và vận hành; trách nhiệm giải trình với những tác động mà công nghệ mang lại; công bằng nhằm tránh thiên vị và bảo đảm mọi đối tượng được tiếp cận bình đẳng; bảo mật và an ninh để bảo vệ dữ liệu cá nhân cũng như ngăn ngừa rủi ro mạng; lấy con người làm trung tâm với mục tiêu công nghệ phục vụ lợi ích xã hội và giữ gìn giá trị nhân văn; cuối cùng là độ tin cậy, yêu cầu các hệ thống AI phải chính xác, an toàn và vận hành ổn định.

Chiến lược AI của Malaysia cũng nhanh chóng thu hút sự chú ý của các tập đoàn công nghệ quốc tế. Theo Reuters, khoản đầu tư 2 tỷ USD của Google vào Malaysia dự kiến sẽ tạo ra 26.500 việc làm vào năm 2030, minh chứng cho niềm tin của khu vực tư nhân toàn cầu vào định hướng phát triển công nghệ của quốc gia này.

Thách thức và triển vọng

Dù vậy, con đường đưa Malaysia trở thành cường quốc AI khu vực vẫn còn nhiều thách thức. Trước hết là vấn đề nhân tài: trong khi Chính phủ đẩy mạnh đào tạo lực lượng AI nội địa, tình trạng “chảy máu chất xám” sang các thị trường hấp dẫn hơn như Singapore hay Mỹ vẫn là mối lo hiện hữu.

Nguồn vốn dành cho nghiên cứu-phát triển AI của Malaysia, dù được tăng cường, vẫn còn khiêm tốn so với các cường quốc công nghệ. Nguy cơ phụ thuộc vào nền tảng và giải pháp của các tập đoàn quốc tế là điều khó tránh khỏi nếu Malaysia không đẩy mạnh năng lực tự chủ công nghệ. Bên cạnh đó, an ninh mạng và bảo mật dữ liệu là bài toán cấp bách. Khi mọi dịch vụ công đều gắn với MyDigital ID và nền tảng AI, một lỗ hổng bảo mật có thể gây ra hậu quả nghiêm trọng cả về kinh tế lẫn niềm tin xã hội. Trong khi đó, khung pháp lý cho AI, dù đã được đặt nền móng, vẫn cần liên tục cập nhật để theo kịp tốc độ thay đổi của công nghệ.

Một thách thức khác là bảo đảm phát triển bao hàm. Nếu AI chỉ tập trung phục vụ các đô thị lớn và tập đoàn lớn, trong khi bỏ quên khu vực nông thôn và doanh nghiệp nhỏ, thì mục tiêu phát triển toàn diện sẽ khó đạt được. Malaysia cần vừa tăng tốc để không bị tụt hậu, vừa giữ sự cân bằng để mọi người dân đều được hưởng lợi từ công nghệ mới.