Nhạc AI gây sốt: Nhạc sĩ mất việc, ca sĩ ảo sẽ lấn át “anh trai, chị đẹp”?

Vài năm gần đây, công nghệ Trí tuệ nhân tạo (AI) được ứng dụng mạnh mẽ vào lĩnh vực âm nhạc. Ở một số quốc gia, các sản phẩm âm nhạc sử dụng giọng hát AI thu hút hàng triệu lượt nghe, thậm chí các ca sĩ ảo, ngôi sao ảo do những công ty giải trí tạo nên cũng có thể cạnh tranh trực tiếp với các nghệ sĩ thật trên bảng xếp hạng.

Tại Việt Nam, sự xuất hiện của loạt ca khúc do AI sáng tác, do AI thể hiện gần đây, cũng thu hút sự quan tâm đặc biệt của khán giả và giới chuyên môn, tạo ra không ít tranh cãi. Khi nhạc AI ngày càng “lợi hại”, nghệ sĩ sẽ ở đâu trong kỷ nguyên số hóa?

Ca sĩ ảo hát hay hơn dàn “anh trai, chị đẹp”?

AI tạo nên những bước phát triển mới trong âm nhạc Việt Nam, nhưng xu hướng AI “xâm chiếm” nghệ thuật cũng gây ra nhiều phản ứng trái chiều.

Nhiều người phản đối nhạc AI vì cho rằng việc sử dụng trí tuệ nhân tạo chỉ mang mục đích giải trí, thử nghiệm, không phải nghệ thuật thực thụ. Những nhạc phẩm sử dụng AI bị cho là thiếu chiều sâu, thiếu cảm xúc.

Tuy nhiên, cũng có những quan điểm nhận định, khán giả chỉ cần cảm nhận âm nhạc hay hay dở, không phân biệt nhạc do AI sáng tác hay con người tạo nên.

Với những video nhạc AI gây chú ý thời gian qua như Say một đời vì em, Mưa chiều (phiên bản rock) hay Đà Lạt còn mưa không em?, nhiều ý kiến cho rằng: AI là ảo, nhưng sự kết nối giữa âm nhạc AI và khán giả là thật. Thậm chí, một số quan điểm nhận định AI hát hay, tạo cảm xúc không kém con người.

Trao đổi với phóng viên Dân trí, nhạc sĩ Nguyễn Ngọc Thiện cho rằng, điều hay nhất của phần mềm làm nhạc AI là khả năng nâng cao chất lượng thu âm, điều chỉnh và tái tạo giọng hát theo yêu cầu.

Nhờ khả năng tùy chỉnh linh hoạt, giọng hát AI gần như hoàn hảo về mặt kỹ thuật: Loại bỏ lỗi hát sai nhịp, hụt hơi, tạo ra một chất giọng dày, vang và nội lực – điều vốn rất khó đạt được với ca sĩ thật.

“Tôi cho rằng giọng hát AI tạo nên là cực kỳ hoàn hảo. Ví dụ, AI có thể tạo nên bản thu với chất giọng lên tới hai quãng tám, đầy nội lực và cao trào. Thông thường, chỉ những ca sĩ nhạc hợp xướng, giọng tenor, soprano mới hát được nốt cao này, còn ca sĩ thị trường rất ít người chinh phục được. 

Ngoài ra, cổ họng người Việt Nam mỏng, nên ngoài đời chỉ một số ca sĩ xử lý được nốt cao như vậy là Elvis Phương, Huỳnh Lợi, Tùng Dương… Còn những ca sĩ trong Anh trai say hi, Chị đẹp đạp gió, tôi cho rằng giọng hát không quá đặc biệt, không thể hát nội lực bằng AI, mà họ chủ yếu thu hút nhờ hiệu ứng sân khấu, trình diễn”, nhạc sĩ Nguyễn Ngọc Thiện nêu quan điểm.

Nhạc sĩ Nguyễn Ngọc Thiện lấy dẫn chứng, giọng hát AI ở một số bài hát “ưu việt hơn ca sĩ thật thể hiện”. “Như bài Say một đời vì em, tôi cho rằng những ca sĩ như Nguyên Vũ, Hồ Lệ Thu hát tốt, nhưng ở đoạn B điệp khúc 2 trong bài vẫn không “chạm”, tạo cao trào bằng giọng AI hát”, nhạc sĩ nói.

Tác giả bài hát Ơi! Cuộc sống mến thương cũng cho rằng, bên cạnh ưu điểm về khả năng điều chỉnh giọng hát nội lực, phần mềm AI còn mở hướng đi mới, hỗ trợ các nhạc sĩ.

Các nhà làm nhạc trẻ hay những người không có điều kiện kinh tế, nếu biết sử dụng AI, sẽ tiết kiệm chi phí lớn trong quá trình sản xuất tác phẩm và dễ dàng lan tỏa sản phẩm tới khán giả.

“Thông thường, việc sản xuất nhạc của nhạc sĩ tốn kém nhiều chi phí. Thu âm một ca khúc tốn 6-10 triệu đồng, thu âm album 10 bài hát tốn 70-100 triệu đồng, chưa kể chi phí quay MV. Ngoài ra, việc tìm cho được đúng ca sĩ có giọng hát phù hợp bài hát của mình rất khó, tốn nhiều thời gian.

Trong khi đó, với công nghệ tiên tiến hiện nay, nhà sản xuất không cần thiết thuê ca sĩ chuyên nghiệp thu âm. Họ có thể tối ưu hóa quá trình, nhờ AI thu âm, nghe nhiều bản nháp với phong cách giọng hát mình thích, sau đó hoàn thiện phần hậu kỳ và đăng tải lên các nền tảng với chi phí rất thấp”, nhạc sĩ cho biết.

Trí tuệ nhân tạo đe dọa “miếng cơm” của nghệ sĩ?

Sự “xâm chiếm” của AI tạo nên không ít áp lực cho giới nghệ sĩ. Khi các bản thu do AI tạo ra vừa nhanh, vừa tiết kiệm chi phí, lại đạt chuẩn chất lượng âm thanh cao, nhiều ca sĩ, nhạc sĩ – đặc biệt là những người trẻ chưa có chỗ đứng – đứng trước nguy cơ bị đào thải. 

Nhạc sĩ Nguyễn Ngọc Thiện cho biết, câu chuyện “người làm nhạc mất việc vì AI” đã bắt đầu xuất hiện. Nhiều chương trình, doanh nghiệp hay ê-kíp phim điện ảnh hiện nay có thể dùng AI để tự tạo ca khúc quảng bá, thay vì thuê nhạc sĩ sáng tác. Ngay cả việc thu âm cũng dần không còn cần đến ban nhạc live, khi các công cụ AI có thể giả lập nhạc cụ với chất lượng ngày càng cao.

Tuy nhiên, nhạc sĩ Nguyễn Ngọc Thiện cũng nhấn mạnh, bất chấp tính năng ưu việt của AI, yếu tố con người vẫn đóng vai trò quan trọng, khó có thể thay thế hoàn toàn.

“Muốn khai thác tốt AI, người sử dụng phần mềm phải biết viết câu lệnh. Muốn làm nên một ca khúc hay, được khán giả yêu thích, người dùng cũng cần phải am hiểu về nốt nhạc, phải đưa ra ý tưởng cụ thể, phải có sự sáng tạo. Do đó, con người không thể lệ thuộc 100% vào công nghệ”, nhạc sĩ nói.

Trao đổi về hiện tượng giới nghệ thuật cạnh tranh với sự trỗi dậy của AI, nhạc sĩ Nguyễn Phúc Thiện – “hit maker” (người tạo ra các ca khúc ăn khách) của nhạc Việt – khẳng định với phóng viên Dân trí: “Điều gì cũng có hai mặt. Tôi không sợ, không phản đối AI, nhưng cũng không cổ vũ lạm dụng công nghệ.

AI là công cụ giúp cho những người mới học sáng tác nhạc có thể tiếp cận quá trình sản xuất dễ dàng hơn. Nhờ phần mềm AI, nhạc sĩ trẻ tiết kiệm được thời gian, chi phí sản xuất, có thêm một số ý tưởng. Tuy nhiên, nếu chỉ phụ thuộc vào AI, ngành âm nhạc sẽ khó phát triển. Thay vì tạo âm nhạc bằng nghệ thuật, thì những ca khúc trở thành sản phẩm khô khan, không đúng chất”. 

Một trong những trăn trở của giới nhạc sĩ là việc AI có thể học và mô phỏng phong cách sáng tác. Điều này đặt ra nhiều thách thức về bản quyền và tính độc đáo trong âm nhạc. Trong một thị trường cạnh tranh gay gắt như ở Việt Nam, sự xuất hiện của âm nhạc do trí tuệ nhân tạo sản xuất khiến vấn đề về giá trị “chất xám”, lao động nghệ thuật càng trở nên nhức nhối.

Theo xu hướng tất yếu, AI sẽ ngày một cải tiến, chất lượng hơn. Sự trỗi dậy của trí tuệ nhân tạo dần trở thành động lực buộc giới nghệ sĩ tại Việt Nam phải hoàn thiện mình, tìm ra giải pháp để thích ứng.

Nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung chia sẻ quan điểm: “Sự phát triển công nghệ này là thách thức mà bất cứ ngành nghề nào cũng phải đối mặt, chịu áp lực cạnh tranh, thậm chí nguy cơ sẽ bị thay thế. Tôi xem đây là động lực để mình hoàn thiện phong cách sáng tác, tìm kiếm thêm những dấu ấn riêng, làm sao để các ca khúc ngày một hay hơn, đặc biệt hơn nữa”.

Bên cạnh những ý kiến lo lắng về tương lai ngành sáng tác và biểu diễn âm nhạc, các nhạc sĩ vẫn cho rằng: Dù công nghệ có phát triển đến đâu, con người vẫn là trung tâm trong nghệ thuật. Âm nhạc không chỉ là âm thanh chuẩn xác về kỹ thuật, mà là câu chuyện và tâm hồn của người thể hiện. Đây là điều mà công nghệ dù thông minh đến đâu cũng sẽ chưa thể tái tạo trọn vẹn.

“Cảm xúc, trải nghiệm của người sáng tác, là điều quan trọng của một nhạc phẩm, đó là điều mà AI không thể tạo ra. Với những người đam mê nghệ thuật, việc dùng nhạc cụ thật sự cũng luôn khác với việc tạo nên âm thanh, giai điệu bằng AI.

Trí tuệ nhân tạo không thể nào mang lại cảm xúc trọn vẹn cho người làm nhạc; chất lượng âm thanh, hòa âm phối khí cũng không thể bằng con người tạo nên. Suy cho cùng, âm nhạc là nghệ thuật, còn AI chỉ là công nghệ”, nhạc sĩ Nguyễn Phúc Thiện nói.

Nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung cũng đưa ra quan điểm, sáng tác nhạc thuộc về phạm trù cảm xúc, sáng tạo, còn AI là công cụ thuật toán, có tính năng thu thập dữ liệu, tạo ra sản phẩm từ nguồn thông tin tổng hợp có sẵn. Vì thế, theo nhạc sĩ, “nhạc AI không thể gọi là sản phẩm sáng tạo”.

“Đúng là có những bản nhạc AI đang lên xu hướng thời gian gần đây, gây tò mò, được khán giả thích nghe. Nhưng để bài hát có giá trị bền vững, tồn tại lâu dài trong lòng khán giả, thì chỉ có khán giả trả lời được”, Nguyễn Văn Chung nói.