Những chiến công không bao giờ bị lãng quên! – Bài 2: Chuyện người con làng Đồng Hải anh hùng

QTO – Ở một góc nghĩa trang liệt sĩ Đồng Hới có một ngôi mộ nhỏ nằm lặng lẽ giữa các mộ phần của đồng đội, đó là nơi an nghỉ của Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân (AHLLVTND) liệt sĩ Đặng Y, một chiến sĩ của đội công binh F73 Đồng Hới (còn gọi là đội rà phá bom mìn F73 Đồng Hới) năm xưa. Người con anh dũng của làng biển Đồng Hải đã hy sinh khi tuổi đời mới ngoài 20 để lại bao hoài bão, ước mơ dang dở và sự tiếc thương của gia đình, đồng đội. Đã gần 60 năm kể từ ngày anh đi xa, nhưng tấm gương dũng cảm, kiên cường của anh vẫn còn sống mãi.

Chàng trai làng Đồng Hải kiên cường, sáng tạo

Bà Hoàng Thị Duyên (phường Đồng Hới, em dâu của liệt sĩ Đặng Y) xúc động nhớ lại, anh Đặng Y sinh tháng 4/1947, là con thứ 2 trong trong gia đình 6 anh em ở xóm Câu, làng Đồng Hải, thị xã Đồng Hới (cũ). Mẹ mất khi anh vừa tròn 10 tuổi, em gái út chỉ mới được vài tháng tuổi. Gia đình làm nghề chài lưới, đánh cá thuê nên cuộc sống rất khó khăn. Anh sớm nghỉ học, đi làm phụ bố và anh cả nuôi đàn em thơ. Chứng kiến tội ác của giặc Mỹ trên mảnh đất quê hương, anh quyết tâm tình nguyện tham gia đội thanh niên xung kích thị xã Đồng Hới. Sau đó, anh tham gia đội công binh F73 Đồng Hới.

“Công việc rà phá bom mìn nhiều hiểm nguy rình rập khiến bố anh Đặng Y vô cùng lo lắng. Ông kể lại không ít lần đã khuyên con trai: Nhà mình nghèo, các em còn nhỏ dại, hay con thôi đừng làm nữa…! Nhưng, anh Đặng Y vẫn quyết tâm ở lại”, bà Hoàng Thị Duyên trầm ngâm chia sẻ.

Theo tư liệu từ UBND phường Hải Thành (cũ), từ tháng 8/1966, anh Đặng Y trở thành chiến sĩ đội rà phá bom mìn F73 Đồng Hới và cùng đơn vị được học tập quán triệt, phổ biến nhiệm vụ hết sức nặng nề mà Đảng bộ, nhân dân và LLVT thị xã giao. Đặc biệt là tham gia chiến dịch VT5 có ý nghĩa rất quan trọng trên địa bàn thị xã.

Thời điểm này, thị xã Đồng Hới là trung tâm tỉnh lỵ, ngoài ra còn có bến cảng trung chuyển của miền Bắc, hàng ngày tiếp nhận và vận chuyển hàng chục vạn tấn hàng để chi viện cho chiến trường miền Nam, có hai trục đường chiến lược Bắc Nam là Quốc lộ 1A và đường 15. Hàng ngày, mảnh đất này chịu sự đánh phá của máy bay Mỹ ném bom, pháo hạm tàu bắn vào, tỉ lệ bom đạn chưa nổ, nổ chậm và chờ nổ rất nhiều.

Để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao, anh Đặng Y cùng đơn vị đã nghiên cứu và có nhiều sáng kiến, sáng tạo trong việc phá nổ, tháo gỡ bom mìn, đặc biệt là thủy lôi, bom từ trường. Khi gặp khó khăn trong lúc làm nhiệm vụ, anh luôn suy nghĩ, tìm tòi, trao đổi, chia sẻ cùng đồng chí, đồng đội để có phương án tối ưu bảo đảm hoàn thành tốt nhiệm vụ, được chỉ huy đơn vị và anh em hết sức tin tưởng, mến phục.

Theo dòng ký ức ghi chép lại của cựu chiến binh Võ Xuân Một (phường Hải Thành, TP. Đồng Hới cũ, đã qua đời)-đồng đội của anh Đặng Y năm xưa, dù chiến tranh ác liệt và tàn bạo, nhưng anh Đặng Y vẫn luôn lạc quan, không sợ hy sinh gian khổ, luôn có ý thức trách nhiệm cao, kỷ luật nghiêm. Dưới sự lãnh đạo, chỉ huy của đơn vị, anh luôn nêu cao tinh thần dũng cảm, sáng tạo, mưu trí, linh hoạt trong nhiệm vụ được giao. Anh có nhiều sáng kiến đề xuất với đơn vị về cách đánh, phá bom, mìn, thủy lôi và bom TN chưa nổ, như: Dùng thùng phuy, kết bè chuối rồi buộc sắt vào dây, lợi dụng nước ròng thả từ cầu Dài trôi xuống cửa sông Nhật Lệ để kích thích cho bom từ trường nổ. Sáng kiến này đã phá nổ được 732 quả bom. Đơn vị đã biểu dương sáng kiến này của anh Đặng Y.

Ba lần được “truy điệu sống”

“Trong suốt 2 năm công tác tại đơn vị, đồng chí Đặng Y cùng đơn vị đã tháo gỡ trên 4.000 quả bom có sức công phá từ 50-500 bảng Anh, trong đó, mở ngòi nổ được 702 quả, có 23 quả thủy lôi dù; 70.000 quả bom bi; lấy được 30 tấn thuốc nổ. Riêng đồng chí đã tháo gỡ, phá nổ được 125 quả, có 30 quả bom TN và thủy lôi dù, 5 lần cùng đơn vị làm lễ “truy điệu sống”, riêng đồng chí đã 3 lần…”, đó là những dòng ghi chép xúc động của đội phó đội rà phá bom mìn F73 Đồng Hới Đoàn Văn Chớ (xã Đức Ninh, TP. Đồng Hới cũ, đã qua đời) khi nhớ về người đồng đội dũng cảm của mình.

Ngày 5/3/1967, một quả bom TN nằm dưới nước có độ sâu 4m ở chân móng cầu Dài. Anh Đặng Y đã lặn xuống buộc dây thừng vào đuôi bom rồi bơi vào bờ dùng sức mạnh của đồng đội kéo quả bom vào sát bờ để đánh. Quả bom phát nổ, anh bị thương phải nhập viện điều trị 10 ngày. Vết thương chưa lành anh lại xin ra viện tiếp tục công tác.

Năm 1968, một quả bom từ trường nằm ở cổng cửa Đông Thành cổ Đồng Hới trên trục đường chính từ Quốc lộ 1A vào bến cảng Nhật Lệ, đơn vị nhiều lần đánh không nổ. Lần cuối, anh Đặng Y và anh Thạch đưa mìn chống tăng vào để đánh, bom nổ làm anh Thạch hy sinh, còn anh bị thương phải đi điều trị.

Gia đình tha thiết mong muốn tấm bia trên phần mộ của liệt sĩ Đặng Y có thêm dòng chữ “Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân” – Ảnh: M.N

Ngày 14/11/1968, một quả bom tấn nằm giữa Quốc lộ 1A cách Quảng Bình Quan về phía Nam khoảng 100m. Đơn vị đã tổ chức dùng bộc phá đánh nhiều lần mà bom không nổ, trong lúc đó hàng trăm xe nối đuôi nhau chở hàng Quốc phòng đang chờ để thông tuyến. Tình hình đang hết sức khẩn trương trước yêu cầu bức thiết của chiến dịch VT5. Lo ngại hơn cả đây lại là một quả bom mà đơn vị đã dùng gần một tấn thuốc nổ để đánh nhưng không thành công.

Thời điểm đó, chỉ còn hai tuần nữa là hôn lễ của anh Đặng Y diễn ra, niềm vui hạnh phúc chỉ còn tính theo ngày. Nhưng không chần chừ, anh xung phong nhận nhiệm vụ quyết tử này mặc dù cấp trên và chỉ huy đơn vị rất băn khoăn, không muốn niềm hạnh phúc của anh bị dang dở. Lễ truy điệu sống cho chàng trai tuổi 21 sau đó đã được tổ chức linh thiêng, xúc động. Nhân nhiệm vụ xong, anh xách trang bị đi thẳng về phía quả bom cần phải xử lý. Khi anh đang ngồi trên bom để thực hiện quy trình tháo gỡ thì bơm tự động phát nổ. Chàng trai làng Đồng Hải đã mãi mãi ra đi khi tuổi vừa đôi mươi. Con đường được an toàn, các đoàn xe lại tiếp tục thông tuyến nối đuôi nhau vào chiến trường, tiếp nối giấc mơ giải phóng miền Nam của người con làng biển.

Vĩ thanh

Bà Phạm Thị Thương (phường Đồng Hới) là em dâu của AHLLVTND liệt sĩ Đặng Y, người hiện phụ trách việc thờ cúng liệt sĩ cho biết, các anh em của anh nay cũng đã mất, chỉ còn một người em trai cũng gặp bạo bệnh, sức khỏe rất yếu. Năm 2015, Chủ tịch nước đã ký quyết định truy tặng danh hiệu AHLLVTND cho liệt sĩ Đặng Y, đây là niềm vinh dự, tự hào của đại gia đình.

Hiện tại, gia đình tha thiết mong muốn trên tấm bia của mộ phần liệt sĩ Đặng Y sẽ được bổ sung thêm danh hiệu AHLLVTND để ai đến viếng cũng sẽ hiểu hơn tấm gương dũng cảm, hy sinh vì đất nước của người con làng Đồng Hải. Đồng thời, gia đình cũng sẽ được hướng dẫn để đính chính ngày hy sinh của liệt sĩ Đặng Y trên tấm bia, bởi có thể do nhiều nguyên nhân khách quan, chủ quan, ngày hy sinh này hiện chưa chính xác với các hồ sơ, tư liệu hiện có.

Mai Nhân