Quảng Trị – vùng “đất lửa” kiên cường

Quảng Trị đã sớm nổi tiếng bởi những nét đẹp văn hóa và lịch sử riêng có. Đây là nơi hội tụ đầy đủ những giá trị văn hóa vật thể và phi vật thể của khu vực Bắc Trung bộ. Mảnh đất này không chỉ là quê hương của Lễ Thành Hầu, Nguyễn Hữu Cảnh – người có công khai mở phương Nam, hay danh tướng Hoàng Kế Viêm, mà còn là nơi đã sinh ra và nuôi dưỡng người “Anh cả của Quân đội nhân dân Việt Nam” – Đại tướng Võ Nguyên Giáp. Hệ thống di tích lịch sử, văn hóa phong phú như Thành Cổ Quảng Trị, Cầu Hiền Lương, Quảng Bình Quan, Lũy Thầy, Rào Sen, thành quách thời Trịnh – Nguyễn và những địa danh nổi tiếng trong kháng chiến như Khe Sanh, Đường 9, Cự Nẫm, Cảnh Dương, Hưng Đạo, Cha Lo, Cổng Trời, Long Đại, đường Hồ Chí Minh… đã minh chứng cho bề dày truyền thống đây.

Quảng Trị là mảnh đất ghi dấu nhiều chiến công hiển hách của quân và dân ta trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ; trở thành tuyến đầu của miền Bắc xã hội chủ nghĩa và là hậu phương trực tiếp của tiền tuyến lớn miền Nam; là nơi lưu giữ những nỗi đau chiến tranh và khát vọng thống nhất non sông, với sông Bến Hải và cầu Hiền Lương trở thành nỗi đau chia cắt của hai miền Nam – Bắc.

Do tính chất trọng yếu của địa bàn, trong 9 năm xâm lược Việt Nam, thực dân Pháp đã tiến hành nhiều thủ đoạn hết sức thâm độc, tàn bạo cả về quân sự, chính trị, hòng chia cắt Quảng Trị với cả nước và làm bàn đạp tiến đánh Thanh – Nghệ – Tĩnh. Nhưng quân và dân Quảng Trị cùng với cả nước đã vượt qua mọi khó khăn, gian khổ, chiến đấu và chiến thắng. Chỉ riêng Quảng Bình (cũ) đã tiến hành 6.140 trận đánh lớn nhỏ, tiêu diệt và bắt sống 9.957 tên địch. Tiêu biểu là các làng xã chiến đấu kiểu mẫu Cự Nẫm, Cảnh Dương, Hưng Đạo, Hiển Lộc. Có 21 lượt tập thể, 8 cá nhân được Đảng, Nhà nước tặng thưởng huân, huy chương các loại; có 3 đồng chí được phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.

Trong những năm đế quốc Mỹ tiến hành chiến tranh phá hoại bằng không quân, hải quân, chúng đã đánh phá hàng trăm nghìn lần với hàng triệu tấn bom đạn. Hầu hết các xã, phường ở đây đều bị đánh phá, khiến hàng chục nghìn người chết và bị thương… Nhưng quân và dân Quảng Bình (cũ) đã bắn rơi 704 máy bay, bắt sống hàng chục giặc lái; bắn chìm và bắn cháy 86 tàu chiến Mỹ. Quảng Bình vinh dự là tỉnh dẫn đầu về bắn rơi máy bay và bắn chìm, bắn cháy tàu chiến Mỹ.

Với sức mạnh của ba thứ quân và ba mũi giáp công, lực lượng vũ trang tỉnh Quảng Trị (cũ) đã phối hợp nhịp nhàng trên cả ba vùng chiến lược, tiến công dũng mãnh, liên tục. Đặc biệt, mùa Xuân năm 1972, được sự chi viện của cả nước, quân và dân Quảng Trị đã đồng loạt tấn công, nổi dậy giải phóng hoàn toàn quê hương. Chiến thắng Quảng Trị đã làm thay đổi cục diện trên chiến trường, tạo thêm khí thế và niềm tin cho quân dân cả nước đi đến thắng lợi cuối cùng.

Kết thúc chiến tranh, chỉ tính riêng vùng đất Quảng Trị (cũ) là nơi yên nghỉ của hơn 61.000 liệt sĩ tại 72 nghĩa trang, trong đó có hai nghĩa trang quốc gia là Nghĩa trang Trường Sơn và Nghĩa trang Đường 9. Có tới 18.841 liệt sĩ, 11.045 thương binh, 3.038 bệnh binh, hơn 33.000 hộ gia đình hưởng chế độ chính sách và 1.375 Bà mẹ Việt Nam anh hùng.

Thấm nhuần tinh thần quốc tế cao cả “Giúp Bạn là tự giúp mình”, trong 2 cuộc kháng chiến cũng như trong xây dựng đất nước hôm nay, quân dân Quảng Trị luôn kề vai sát cánh với quân dân của nước bạn Lào chiến đấu chống kẻ thù chung, tô thắm tình đoàn kết hữu nghị đặc biệt giữa hai Đảng, hai Nhà nước. Ghi nhận những công lao to lớn của quân và dân Quảng Bình và Quảng Trị (cũ), ngày 6/11/1978, lực lượng vũ trang của cả hai tỉnh đã vinh dự được Đảng, Nhà nước tuyên dương danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.

Trong thời kỳ đổi mới, lực lượng vũ trang Quảng Bình đã được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang thời kỳ đổi mới vào ngày 29/7/2015. Lực lượng vũ trang Quảng Trị cũng liên tục là lá cờ đầu trong phong trào thi đua quyết thắng của Bộ Quốc phòng và Quân khu. Nhiều tập thể và cá nhân đã được phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân.

Năm 2025, từ ngày sáp nhập hai tỉnh Quảng Bình và Quảng Trị thành tỉnh Quảng Trị đến nay, dưới sự lãnh đạo, chỉ đạo của Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân tỉnh, sự phối hợp có hiệu quả của các sở, ban ngành, đoàn thể, với tinh thần đoàn kết, sáng tạo, tự lực tự cường, Bộ Chỉ huy Quân sự tỉnh Quảng Trị đã tích cực, chủ động làm tham mưu có hiệu quả cho Tỉnh ủy, Ủy ban nhân dân tỉnh lãnh đạo, quản lý, điều hành lực lượng vũ trang tham gia xây dựng nền quốc phòng toàn dân vững mạnh, gắn với xây dựng phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh; hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ quân sự, quốc phòng địa phương, góp phần củng cố nền quốc phòng toàn dân, xây dựng khu vực phòng thủ tỉnh, phòng thủ khu vực ngày càng vững chắc, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới.

ĐẶNG HOÀNG