Siết chặt vòng vây tội phạm buôn lậu, hàng giả trên không gian mạng

Khi “chợ mạng” biến thành “điểm nóng” tội phạm

Sự bùng nổ của thương mại điện tử (TMĐT) đã mang lại vô vàn tiện ích, nhưng cũng mở ra kẽ hở cho tội phạm buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả. Tại Hà Nội, tình hình này đang diễn biến phức tạp, với xu hướng gia tăng lợi dụng không gian mạng để thực hiện các hành vi vi phạm. Việc dễ dàng thiết lập các cửa hàng trực tuyến, khả năng tiếp cận thị trường rộng lớn và tính ẩn danh tương đối đã làm giảm rào cản gia nhập cho tội phạm, biến đây thành một thách thức mang tính hệ thống.

Tội phạm buôn lậu, hàng giả trên không gian mạng ngày càng thể hiện sự tinh vi và phức tạp trong phương thức hoạt động. Các đối tượng không còn trưng bày hay bán hàng hóa bất hợp pháp một cách công khai. Thay vào đó, sau khi hàng hóa được vận chuyển qua biên giới, chúng được tập kết tại các kho hàng ở vùng ngoại thành, xa trung tâm thành phố, hoặc cất giấu trong nhà riêng, căn hộ chung cư cao cấp để tránh sự phát hiện của cơ quan chức năng. Sau đó, chúng lợi dụng các nền tảng TMĐT để bán hàng, với việc giao hàng chủ yếu thông qua các công ty vận chuyển trung gian và dịch vụ thu hộ (COD).

Đáng chú ý, các đối tượng này thường có hiểu biết sâu về công nghệ thông tin và thành thạo các công cụ quảng bá sản phẩm trực tuyến. Chúng duy trì nhiều tài khoản trên các sàn TMĐT, cho phép nhanh chóng chuyển đổi tài khoản khi bị phát hiện. Hơn nữa, các giao dịch và thanh toán trực tuyến có thể bị hủy hoặc xóa rất nhanh, gây khó khăn cho việc phát hiện, kiểm tra, thu thập tài liệu và xử lý bằng chứng của cơ quan chức năng.

Nhiều vụ án điển hình đã được triệt phá cho thấy mức độ nghiêm trọng của vấn đề. Điển hình là vụ Nguyễn Văn Khánh (Bắc Giang) sản xuất mỹ phẩm giả, bán hơn 100.000 đơn hàng qua TikTok và Shopee, thu về trên 6 tỷ đồng. Các ví dụ khác tại Hà Nội bao gồm vụ 4 phụ nữ sản xuất và bán hàng chục tấn gạo ST25 giả, đột kích kho nước hoa “hàng hiệu” nghi giả giữa lòng phố cổ, làm giả hàng tấn bánh kẹo, và phát hiện cơ sở sản xuất sạc Điện thoại giả mạo nhãn hiệu Samsung tại 141 Lạc Long Quân. Các mặt hàng buôn lậu và hàng giả chủ yếu là hàng hóa tiêu dùng thiết yếu như thuốc lá, bánh kẹo, mỹ phẩm, thực phẩm chức năng, đồ gia dụng.

Người tiêu dùng hoang mang, doanh nghiệp khốn đốn

Tình trạng hàng giả, hàng nhái tràn lan trên các sàn TMĐT đang gây ra những tác động nghiêm trọng đến cả doanh nghiệp chân chính và người tiêu dùng. Người tiêu dùng đang phải đối mặt với sự hoang mang và lo lắng khi mua phải hàng giả, hàng nhái, thậm chí phải gánh chịu những hậu quả nặng nề về sức khỏe và tài chính. Nhiều trường hợp đã ghi nhận thiệt hại nghiêm trọng: mua thuốc đông y trị viêm đại tràng giả gây đau bụng dữ dội; mỹ phẩm và thực phẩm chức năng giả mạo thương hiệu uy tín nhưng thực chất là hàng gia công giá rẻ, dễ gây kích ứng da, nổi mẩn, thậm chí ảnh hưởng đến gan, thận nếu dùng lâu dài; sạc Samsung giả làm máy nóng ran và ổ cắm ám khói; cần tây, yến sào nhái gây đau bụng, rối loạn tiêu hóa. Tình trạng này không chỉ khiến người tiêu dùng mất niềm tin vào sản phẩm và doanh nghiệp, mà còn khiến họ gần như không biết khiếu nại với ai do tài khoản bán hàng giả có thể đã bị xóa, sàn TMĐT thoái thác trách nhiệm, và doanh nghiệp thật không thể hỗ trợ.

Đối với các doanh nghiệp chân chính, hàng giả gây ra nhiều khó khăn và thiệt hại nặng nề. Sản phẩm của họ bị làm giả trắng trợn và bán công khai trên “chợ mạng” với giá rẻ, gây thiệt hại về doanh thu và tác động tiêu cực đến thương hiệu. Ví dụ, sản phẩm cần tây Green Beauty của Vinanutrifood bị bán tràn lan trên Shopee với giá chỉ bằng một nửa so với hàng công ty. Quá trình xử lý vi phạm gặp nhiều khó khăn: các sàn TMĐT kiểm duyệt thụ động, phụ thuộc vào phản ánh từ bên ngoài; người bán dễ dàng tạo nhiều tài khoản khác nhau để lách kiểm duyệt và tiếp tục vi phạm. Quá trình khiếu nại kéo dài, thiếu hiệu quả, thậm chí bị thờ ơ, khiến doanh nghiệp mất nhiều thời gian và công sức để theo đuổi công lý.

Theo báo cáo của Ban Chỉ đạo 389 TP. Hà Nội, trong 5 tháng đầu năm 2025, các lực lượng chức năng đã đạt được những kết quả đáng kể trong công tác đấu tranh chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả:

Thống kê tình hình xử lý vi phạm buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả tại Hà Nội (5 tháng đầu năm 2025) Tổng số vụ việc kiểm tra là 9.587 vụ, trong đó số vụ việc bị xử lý là 8.770 vụ , số vụ khởi tố là 107 vụ và số bị can là 163 bị can.Tổng số tiền thu nộp ngân sách nhà nước hơn 2.100 tỷ đồng

Mặc dù số liệu thống kê cho thấy hoạt động thực thi đáng kể và số tiền thu hồi lớn, nhưng những thách thức dai dẳng vẫn còn tồn tại. Các đối tượng vi phạm hoạt động chặt chẽ, có tổ chức bài bản, trải rộng liên tỉnh, liên tuyến, và thường xuyên thay đổi phương thức, thủ đoạn. Chúng triệt để khai thác công nghệ cao và mạng xã hội để che giấu hành vi. Việc phối hợp và chia sẻ thông tin giữa các lực lượng chức năng đôi khi chưa kịp thời và đồng bộ, gây khó khăn cho công tác điều tra, xác minh, đấu tranh và xử lý vi phạm.

Quyết tâm siết chặt vòng vây

Trước thực trạng phức tạp, Chính phủ và Thành phố Hà Nội đã và đang triển khai nhiều giải pháp quyết liệt nhằm “siết chặt vòng vây” tội phạm buôn lậu, hàng giả trên không gian mạng.

Chủ trương “không có vùng cấm, không có ngoại lệ” trong xử lý vi phạm là một trong những chỉ đạo xuyên suốt từ cấp Trung ương đến địa phương. Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính đã chỉ đạo thành lập tổ công tác đặc biệt và mở đợt tấn công cao điểm đấu tranh, truy quét, ngăn chặn, đẩy lùi buôn lậu, gian lận thương mại, sản xuất, lưu thông hàng giả, hàng nhái, hàng không rõ xuất xứ, vi phạm bản quyền, vi phạm sở hữu trí tuệ. Thứ trưởng Bộ Công Thương Nguyễn Sinh Nhật Tân cũng nhấn mạnh chủ trương “Hà Nội không có vùng cấm trong xử lý hàng giả, buôn lậu, nếu để xảy ra hiện tượng hàng giả, hàng lậu ở địa phương nào thì địa phương đó phải chịu trách nhiệm, các lực lượng chức năng phải đẩy mạnh kiểm tra, xử lý triệt để”. Điều này thể hiện sự quyết liệt trong việc nâng cao trách nhiệm của người đứng đầu các địa phương. Thủ tướng cũng yêu cầu xử lý nghiêm các cán bộ, công chức, sĩ quan có biểu hiện suy thoái đạo đức, tham nhũng, tiêu cực, bảo kê, tiếp tay cho các đối tượng buôn lậu, hàng giả.

Đặc biệt, Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng 2023 (có hiệu lực từ 1/7/2024) và Nghị định 85/2021/NĐ-CP về TMĐT đã bổ sung và tăng cường nghĩa vụ của các sàn TMĐT. Theo đó, các sàn phải kiểm tra, xác thực thông tin người bán trước khi cho đăng sản phẩm; gỡ bỏ ngay sản phẩm vi phạm khi phát hiện hoặc khi được cơ quan nhà nước

Tâm An