Thay mặt diễn viên thật bằng búp bê AI: Sáng hay “tối tạo”?

Bộ luật Dân sự: Hình aiư quyền nấy, đâu phải cái gì cũng chuyển giao được

Theo Bộ luật Dân sự, hình ảnh cá nhân là quyền nhân thân, không ai được sử dụng nếu người trong ảnh chưa gật đầu. Mà “gật đầu” ở đây phải là gật trong tư thế chủ động, minh mẫn và tự nguyện, chứ không phải gật khi đang kẹt đường lao lý, kẹt dư luận hay kẹt án.

Giả sử nàng hậu đang “tạm offline”, nhà sản xuất lại tung ra phiên bản AI có gương mặt hao hao cô ấy để phim được phát hành. Người xem thì bảo “không phải nàng mà là nàng”, còn dưới góc nhìn pháp luật thì có gì đó hơi lấn cấn về hàng thật hàng giả?

Luật Sở hữu trí tuệ: Giống nhiều, rủi ro cao

Theo luật này, diễn viên (người trình diễn) có quyền kiểm soát hình ảnh và vai diễn gắn liền với mình. Công nghệ có thể tạo ra bản sao giống tới 99%, nhưng càng giống thì càng hệ luy, nhất là khi hình ảnh ấy được dùng trong phim chiếu rạp, quảng cáo hay sản phẩm cho mục đích thương mại.

Luật Bảo vệ người tiêu dùng: AI “lừa cảm xúc”

Luật này cũng cấm hành vi gây nhầm lẫn, không chỉ về sản phẩm, mà cả về thẩm thị của con người. Nếu khán giả bỏ tiền mua vé vì có diễn viên A tham gia, rồi sau đó trên màn ảnh chỉ là “bản sao AI lấy cảm hứng từ A”, thì rõ ràng là đã có sự lừa dối cảm xúc, hư hư thật thật.

Deepfake mà không giống thì là nghiệp dư. Mà giống quá thì lại dễ bị cho là cố tình lập lờ đánh lận. Trong cả hai trường hợp, quyền lợi công chúng bị đánh đố, niềm tin hụt hẫng.

Lạm đạo đức nghề

AI có thể giả được ánh mắt, mô phỏng biểu cảm, nhưng thiếu nhân ái, nhân văn trong trường hợp này. Một nghệ sĩ, dù đang trong lao lý, vẫn là một con người với quyền được phục thiện. Biết ngoài kia có một phiên bản AI với khuôn mặt mình “bị phong sát”, đang tung hứng trên màn bạc, vui ít, hoang mang và tổn thương lâu dài chắc là nhiều.

Nghệ thuật vị nghệ thuật, vị nhân sinh hay vị lợi truyền thông? Nếu bộ phim không liên quan đến vụ việc của diễn viên, thì hãy để nó được trình chiếu nguyên bản đàng hoàng, thay vì “lách” trình duyệt bằng búp bê AI rồi gọi ấy là sáng tạo nghệ thuật.

Vụ deepfake này mà không có giới hạn, chế tài thì rồi màn bạc Việt Nam sẽ thấy em trong hình hài anh Hollywood như Leonardo, Tom Hanks hay Bố Già Marlon Brando chợt sống lại đi bán chè ở chợ Đông Ba, quê em quá.

TS.Luật sư CHÂU HUY QUANG

Hãng luật Rajah & Tann LCT