Thế giới có nguy cơ rơi vào một cuộc chiến tranh lạnh mới về quản trị AI

Khi thế giới tập trung vào những cuộc xung đột tại Gaza và Ukraine, một cuộc chiến tranh lạnh mới đang dần hình thành trong lĩnh vực công nghệ, có khả năng định hình lại trật tự thế giới. Cuộc chiến này không diễn ra trên chiến trường, mà chúng còn hiện diện trong mã nguồn, trong các trung tâm dữ liệu và ngay cả trong chính các thiết bị chúng ta sử dụng hàng ngày. Trí tuệ nhân tạo (AI), một công nghệ đang định hình lại nền kinh tế và quân sự toàn cầu, đang trở thành tâm điểm của cuộc đối đầu ngầm giữa các siêu cường, đặc biệt là Mỹ và Trung Quốc.

Trung Quốc trở thành cường quốc AI với thế mạnh nguồn nhân lực và nguồn mở

Trung Quốc đang nổi lên như một cường quốc AI với những lợi thế vượt trội. Quốc gia này sở hữu một trong những lực lượng lao động AI lớn nhất thế giới, chỉ sau Mỹ. Theo một báo cáo từ Diễn đàn Tài chính Quốc tế (IFF), trong số khoảng 3 triệu chuyên gia AI toàn cầu, Trung Quốc chiếm 24,4%, chỉ kém Mỹ (32,6%). Với hàng triệu sinh viên tốt nghiệp đại học mỗi năm, một lực lượng lao động hùng hậu.

Nguồn nhân lực dồi dào này đã thúc đẩy sự đổi mới đột phá. Các công ty Trung Quốc như Alibaba với mô hình Qwen và ByteDance với Doubao đang tiên phong trong lĩnh vực mô hình ngôn ngữ lớn (LLM). Một ví dụ điển hình là DeepSeek, đã thu hút 100 triệu người dùng nhờ các dịch vụ nguồn mở, thường vượt trội hơn các đối thủ phương Tây như Meta hay Google về hiệu quả.

Sức mạnh này còn được củng cố bởi chính sách nhà nước. Chính phủ Trung Quốc đang đầu tư mạnh vào năng lực tính toán, với tổng công suất đạt 246 exaflop tính đến tháng 6 và dự kiến sẽ tăng lên 300 exaflop vào cuối năm. Sự phát triển này định vị Thượng Hải như một trung tâm tiềm năng cho quản trị AI toàn cầu. .

Bất đồng và sự cô lập trong quản trị toàn cầu

Tuy nhiên, sức mạnh của Trung Quốc bị suy yếu bởi sự cô lập sâu sắc trong các diễn đàn quốc tế. Những căng thẳng địa chính trị, đặc biệt là việc Mỹ áp đặt kiểm soát xuất khẩu chip và bán dẫn, đã ngăn cản Trung Quốc tham gia vào các nỗ lực hợp tác quản trị AI.

Các sáng kiến do Mỹ dẫn đầu như Đối tác Toàn cầu về AI đã cố tình loại trừ Bắc Kinh, trong khi các cuộc họp cấp cao như hội nghị thượng đỉnh Bletchley Park năm 2023 cũng né tránh khuôn khổ của Liên Hợp Quốc để tránh sự can dự của Trung Quốc.

Các đề xuất của Trung Quốc, vốn kêu gọi xem AI là một “hàng hóa công cộng toàn cầu” và thúc đẩy quyền tiếp cận công bằng, thường xuyên bị gạt sang một bên. Kết quả là, Trung Quốc phải theo đuổi những hướng đi riêng, mời hơn 40 quốc gia tham gia các diễn đàn hợp tác AI của mình. Điều này tạo ra một sự bất cân xứng: các đóng góp nguồn mở của Trung Quốc đã dân chủ hóa AI, nhưng ảnh hưởng của nước này trong việc xây dựng các chuẩn mực đạo đức hoặc tiêu chuẩn an toàn lại rất hạn chế.

Sự ngờ vực lẫn nhau, được thúc đẩy bởi các ứng dụng AI quân sự và cuộc chiến chuỗi cung ứng, đang đe dọa chia rẽ thế giới thành các khối đối địch.

Sam Altman, CEO của OpenAI, đã ví sự ra đời của các mô hình AI thế hệ tiếp theo với Dự án Manhattan, cảnh báo về một “vụ nổ” sắp xảy ra.

Để ngăn chặn một cuộc khủng hoảng trong lĩnh vực AI, các chuyên gia và nhà hoạch định chính sách đều kêu gọi chủ nghĩa đa phương chủ động.

Việc củng cố các cơ chế quốc tế, đặc biệt là các cơ quan do Liên Hợp Quốc lãnh đạo như Cơ quan Tư vấn Cấp cao về AI, có thể giúp xây dựng sự đồng thuận về khuôn khổ rủi ro và “quy tắc ứng xử” cho các ứng dụng quân sự.

Các quốc gia cũng cần điều chỉnh lại chính sách nội địa. Hợp tác kỹ thuật cũng không kém phần quan trọng. Việc thúc đẩy các mô hình nguồn mở và nghiên cứu chung có thể dân chủ hóa quyền truy cập, giúp AI trở thành một nguồn lực chung thay vì một chiến lợi phẩm. Thách thức vẫn còn đó, nhưng lịch sử đã cho thấy rằng các hiệp định quốc tế, dù về vũ khí hạt nhân hay các mối đe dọa khác, đều có thể nuôi dưỡng sự ổn định. Tia lửa Sarajevo năm 1914 là lời nhắc nhở rằng những sơ suất nhỏ có thể châm ngòi cho những cuộc xung đột toàn cầu. Đã đến lúc dập tắt những tàn lửa của cuộc Chiến tranh Lạnh AI trước khi nó dần trở nên khó kiểm soát.

Theo Nikkei Asia

Elon Musk kiện kỹ sư AI Trung Quốc “đào ngũ” khiến cả Thung lũng Silicon rung chuyển

Năm ngành nghề sẽ bị AI hoàn toàn “chiếm lĩnh” vào năm 2026

Thủ tướng đề nghị Trung Quốc hỗ trợ đào tạo nhân lực về AI, bán dẫn