Thương mại điện tử: Muôn kiểu lừa đảo ‘giăng bẫy’ người dùng

(PLO)-Cơ quan chức năng đề xuất tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra (định kỳ và đột xuất) đối với các sàn thương mại điện tử, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trung gian thanh toán và các đơn vị vận chuyển.

Theo Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia, trong 9 tháng đầu năm 2025, Tổng đài Tư vấn, hỗ trợ người tiêu dùng (1800.6838) đã tiếp nhận 144 đơn phản ánh, kiến nghị của người tiêu dùng liên quan đến lĩnh vực thương mại điện tử (TMĐT).

Cố tình gửi đơn hàng không có giá trị khi mua qua online

Các nội dung phản ánh chủ yếu gồm: Hàng hóa nhận được bị hỏng hóc, bể vỡ nhưng đơn vị vận chuyển và sàn TMĐT đùn đẩy trách nhiệm; người tiêu dùng đã trả hàng nhưng người bán không hoàn tiền và chặn liên lạc.

Đáng chú ý là tình trạng nhận phải hàng giả, hàng kém chất lượng hoặc người bán cố tình gửi đơn hàng không có giá trị, đặc biệt với các đơn hàng đã thanh toán trước hoặc đơn hàng không được đồng kiểm.

Từ các phản ánh trên cho thấy một số nguyên nhân.

Cụ thể, một số quy định về giao dịch điện tử, bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong môi trường số, quảng cáo trực tuyến và xác thực người bán còn chưa đồng bộ.

Một số sàn TMĐT và mạng xã hội chưa kiểm soát chặt chẽ việc đăng ký, xác minh người bán. Tình trạng này dẫn đến việc đối tượng sử dụng tài khoản ảo hoặc các thông tin giả mạo để giao dịch.

Cơ chế kiểm duyệt nội dung quảng cáo, livestream, bán hàng online còn hạn chế. Điều này tạo điều kiện cho quảng cáo sai sự thật, sản phẩm kém chất lượng, hàng giả lưu hành trên mạng và các sàn TMĐT.

Thủ đoạn của đối tượng lừa đảo ngày càng tinh vi. Trong thời đại bùng nổ công nghệ số, các đối tượng ứng dụng công nghệ cao, tạo website và ứng dụng giả mạo gần như giống thật. Chúng còn sử dụng Trí tuệ nhân tạo để soạn nội dung, giọng nói hoặc hình ảnh giả mạo.

Các hình thức chiếm đoạt rất đa dạng, từ lừa mua hàng, hoàn tiền, tuyển cộng tác viên, đầu tư đơn ảo đến giả danh cơ quan quản lý nhà nước hoặc sàn thương mại điện tử để yêu cầu chuyển tiền.

Theo đó, cơ quan này cũng chỉ ra một số hình thức lừa đảo phổ biến hiện nay:

Giả mạo website, sàn TMĐT: Đối tượng lập trang web có giao diện giống hệt các sàn TMĐT (Shopee, Lazada, Tiki…) để đánh cắp thông tin đăng nhập hoặc yêu cầu người mua chuyển tiền đặt cọc. Khi người tiêu dùng thanh toán, hàng hóa không được giao hoặc bị giao hàng kém chất lượng.

Sử dụng tài khoản mạng xã hội giả mạo: Các đối tượng sử dụng tài khoản Facebook, Zalo, TikTok… mạo danh người quen, người nổi tiếng để bán hàng hoặc kêu gọi đầu tư, sau đó dẫn dụ người tiêu dùng chuyển tiền trước rồi chặn liên lạc.

Thông báo trúng thưởng, hoàn tiền: Đối tượng gửi tin nhắn, email, gọi điện mạo danh sàn TMĐT thông báo trúng thưởng, hoàn tiền, yêu cầu nạn nhân cung cấp mã OTP hoặc thông tin tài khoản ngân hàng để chiếm đoạt.

Đa cấp bất chính trá hình: Tạo ứng dụng, nền tảng giả mạo sàn TMĐT, lôi kéo người tham gia đầu tư, mua “đơn hàng ảo” để hưởng hoa hồng.

Bản chất đây là mô hình đa cấp không được cấp phép. Khi thu hút được lượng lớn người tham gia, các đối tượng sẽ chiếm đoạt toàn bộ tiền.

Nhiều đề xuất bảo vệ người tiêu dùng trên không gian mạng

Trước thực trạng gia tăng các hành vi gian lận, lừa đảo, giả mạo thương hiệu, chiếm đoạt tài sản và vi phạm quyền lợi người tiêu dùng trên không gian mạng, Ủy ban Cạnh tranh Quốc gia đã đưa ra một số khuyến nghị.

Trong đó, cần ban hành quy định cụ thể về trách nhiệm của sàn TMĐT, mạng xã hội và trung gian thanh toán trong việc xác minh danh tính người bán, lưu trữ thông tin giao dịch và phối hợp khi có yêu cầu điều tra.

Xây dựng khung pháp lý riêng đối với hoạt động mua bán, quảng cáo, thanh toán trên mạng xã hội, nhằm hạn chế tình trạng lợi dụng nền tảng này để lừa đảo, buôn bán hàng giả, hàng cấm.

Tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra (định kỳ và đột xuất) đối với các sàn TMĐT, doanh nghiệp cung cấp dịch vụ trung gian thanh toán và các đơn vị vận chuyển. Đồng thời, tăng chế tài xử phạt đối với các hành vi gian lận, mạo danh, quảng cáo sai sự thật, đặc biệt là hành vi tổ chức mô hình kinh doanh đa cấp bất chính trá hình dưới dạng đầu tư TMĐT.

Về phía doanh nghiệp, các sàn TMĐT phải tăng cường kiểm soát nội bộ đối với người bán, sản phẩm, nội dung quảng cáo. Đồng thời thiết lập cơ chế xác minh người bán, rà soát sản phẩm vi phạm và xử lý nghiêm các trường hợp gian lận.