Tín dụng đổ vào hạ tầng AI, nguy cơ bong bóng hiển hiện

Làn sóng đầu tư Trí tuệ nhân tạo (AI) đang ngày càng phụ thuộc vào nguồn vốn vay khổng lồ từ các định chế tài chính toàn cầu. Tuy nhiên, sự bùng nổ tín dụng này đang dấy lên lo ngại rằng AI có thể đi vào vết xe đổ của bong bóng dot-com đầu thập niên 2000.

Dòng tiền kỷ lục

Theo Bloomberg, JPMorgan Chase & Co. cùng Tập đoàn Tài chính Mitsubishi UFJ (Nhật Bản) vừa dẫn đầu thương vụ cho vay hơn 22 tỷ USD để hỗ trợ kế hoạch xây dựng khu phức hợp trung tâm dữ liệu quy mô lớn của Vantage Data Centers.

Trước đó, Meta Platforms Inc. – công ty mẹ của Facebook – cũng nhận được khoản tín dụng trị giá 29 tỷ USD từ Pacific Investment Management Co. và Blue Owl Capital Inc. nhằm phát triển trung tâm dữ liệu tại bang Louisiana, Mỹ.

Đây chỉ là những thương vụ tiêu biểu trong chuỗi giao dịch đang nối tiếp nhau. Bản thân OpenAI, công ty đứng sau ChatGPT, ước tính sẽ cần tới hàng nghìn tỷ USD trong nhiều năm tới để đầu tư hạ tầng phục vụ nghiên cứu và vận hành các dịch vụ AI.

Dù dòng tiền dồn dập chảy vào lĩnh vực AI, nhiều lãnh đạo và chuyên gia trong ngành lại tỏ ra thận trọng. Tuần qua, Giám đốc điều hành OpenAI Sam Altman thẳng thắn thừa nhận ông nhìn thấy nhiều điểm tương đồng giữa cơn sốt AI hiện nay và bong bóng dot-com cuối những năm 1990.

“Trong câu chuyện định giá startup, chắc chắn sẽ có những người bị ‘thiêu rụi’,” Altman nói.

Một báo cáo từ Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) cũng cho biết, 95% dự án AI tạo sinh trong khối doanh nghiệp đến nay chưa đem lại lợi nhuận. Con số này củng cố thêm lo ngại rằng hàng chục tỷ USD đang bị rót vào các mô hình chưa chứng minh được khả năng tạo doanh thu bền vững.

“Bong bóng dot-com” hiện về

“Đối với giới đầu tư tín dụng, thật tự nhiên khi nhớ lại đầu những năm 2000, khi các công ty viễn thông vay nợ ồ ạt, đầu tư quá mức và cuối cùng phải xóa sổ nhiều tài sản,” Daniel Sorid, Trưởng bộ phận chiến lược tín dụng đầu tư của Citigroup, bình luận.

Ban đầu, hạ tầng AI được chính các ông lớn công nghệ như Google hay Meta tự chi trả. Nhưng nay, gánh nặng vốn đã chuyển dần sang trái phiếu doanh nghiệp và thị trường tín dụng tư nhân.

Theo Matthew Mish, Giám đốc chiến lược tín dụng tại UBS, mỗi quý thị trường tín dụng tư nhân đang cung cấp khoảng 50 tỷ USD cho AI – cao gấp 2-3 lần so với nguồn vốn ngân hàng. “Ngay cả khi chưa tính các siêu thương vụ như Meta hay Vantage, dòng tiền tư nhân đã bỏ xa kênh công khai,” ông nhấn mạnh.

Một phần không nhỏ vốn vay cho hạ tầng AI hiện được cấu trúc dưới dạng chứng khoán thế chấp thương mại (CMBS), gắn trực tiếp với doanh thu trung tâm dữ liệu thay vì bảo đảm bởi tập đoàn công nghệ. JPMorgan ước tính lượng CMBS gắn với hạ tầng AI đã tăng 30% trong năm nay, đạt 15,6 tỷ USD – vượt xa tổng cả năm 2024.

Đáng chú ý, các công ty tiện ích năng lượng – vốn phải mở rộng hệ thống điện để nuôi các “siêu máy chủ” AI – cũng đang vay nợ mạnh. Citigroup cảnh báo đây là nhóm dễ bị tổn thương nếu lợi nhuận kỳ vọng từ AI không thành hiện thực.

Ruth Yang, Giám đốc toàn cầu mảng phân tích thị trường tư nhân tại S&P Global Ratings, bày tỏ hoài nghi: “Các thương vụ trung tâm dữ liệu thường có kỳ hạn 20–30 năm, trong khi công nghệ AI có thể thay đổi chóng mặt chỉ trong 5 năm. Không có cơ sở lịch sử nào để dự đoán dòng tiền tương lai, nên chúng tôi rất thận trọng.”

UBS cũng chỉ ra tín hiệu căng thẳng ngày càng rõ: trong quý II, tỷ lệ thu nhập dưới dạng “trả bằng cổ phần” (Payment-in-kind – PIK) của các quỹ tín dụng tư nhân công nghệ đã tăng lên 6%, mức cao nhất từ năm 2020. Đây thường là dấu hiệu doanh nghiệp vay khó xoay sở tiền để trả nợ.

Mặc dù rủi ro ngày càng rõ ràng, giới quan sát cho rằng dòng vốn vay cho AI sẽ chưa dừng lại.

“Các quỹ tín dụng tư nhân liên tục huy động vốn và họ buộc phải tìm chỗ để giải ngân,” John Medina, Phó chủ tịch cấp cao tại Moody’s Global Project and Infrastructure Finance, nhận định và nhấn mạnh, trong mắt họ, các ông lớn AI với nhu cầu vốn khổng lồ chính là khách hàng tiềm năng.”