Trong kỷ nguyên AI, các cơ quan báo chí Việt Nam cần làm chủ công nghệ

Phiên 4 của Diễn đàn báo chí toàn quốc 2025 đã mở ra một cuộc đối thoại sâu sắc về “Trí tuệ nhân tạo và chiến lược chuyển đổi số của các tòa soạn báo chí Việt Nam”, với sự tham gia của những chuyên gia đầu ngành, những người đang từng bước ứng dụng AI vào thực tiễn báo chí Việt Nam.

Phó viện trưởng Viện Blockchain và Trí tuệ nhân tạo (ABAII) Đào Trung Thành cho rằng chuyển đổi số không còn là một lựa chọn, mà là điều kiện sống còn của các tòa soạn trong kỷ nguyên công nghệ.

Trí tuệ nhân tạo (AI) ra đời đã không chỉ thay đổi cách thức viết tin, bài mà còn định hình cả hành vi tiếp nhận và phân phối thông tin. Do đó, báo chí Việt Nam cần xác định hướng đi rõ ràng, linh hoạt và có trách nhiệm.

Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và phát triển truyền thông (IPS) – ông Nguyễn Quang Đồng cho biết tỷ lệ các cơ quan báo chí đã và đang ứng dụng AI hoặc có kế hoạch ứng dụng đã tăng gấp đôi so với năm 2023, đạt hơn 60% trong năm 2024.

Phần lớn các cơ quan báo chí được khảo sát đã sử dụng các công cụ AI như ChatGPT, Gemini, Copilot và các phần mềm nội bộ trong các khâu sản xuất nội dung, từ gợi ý, chỉnh sửa tiêu đề và tóm tắt thông tin, biên tập, kiểm tra chính tả, tạo hình ảnh/video hay dịch thuật. Tuy nhiên, ứng dụng hiện nay còn manh mún, thiếu tầm nhìn chiến lược, chủ yếu vận hành theo lối tự phát, cá nhân hóa. Chi phí đầu tư cho AI của các tòa soạn còn rất thấp, đa phần dưới 1 triệu đồng/tháng hoặc sử dụng phiên bản miễn phí.

Ông Đồng đã chỉ ra ba vấn đề lớn đang tác động đến hiệu quả ứng dụng AI của các cơ quan báo chí Việt Nam:

Thứ nhất là đặt sai trọng tâm. Dường như các cơ quan báo chí Việt Nam đang đặt trọng tâm vào sản xuất nội dung thay vì tập trung vào bài toán mô hình kinh doanh, hiểu độc giả và tạo nguồn thu. Trong khi đó, các tổ chức báo chí quốc tế lớn đã đầu tư vào AI để giải quyết các vấn đề kinh doanh, thu hút và giữ chân độc giả.

Thứ hai là thiếu chiến lược tổng thể. Việc ứng dụng AI còn mang tính tự phát, ở cấp độ cá nhân hoặc phòng ban, chứ chưa phải ở cấp độ tổ chức. Rất ít tòa soạn có chính sách nội bộ chính thức về việc sử dụng AI, điều này tiềm ẩn rủi ro lớn về tin giả và mất uy tín.

Thứ ba là thiếu hụt nguồn lực, bao gồm cả tài chính và nhân sự am hiểu AI. Việc thu thập, lưu trữ và phân tích dữ liệu hành vi độc giả để cá nhân hóa nội dung cũng là một thách thức lớn.

Để giải quyết những thách thức này, ông Đồng đề xuất các cơ quan báo chí cần tiếp cận AI một cách tổng thể và có chiến lược. AI cần được xem xét để thu hút và giữ chân độc giả, tạo ra nguồn thu mới trong bối cảnh quảng cáo truyền thống sụt giảm và lưu lượng truy cập từ công cụ tìm kiếm chuyển dịch sang AI.

Với kinh nghiệm từ một cơ quan báo chí đang triển khai giải pháp “MarCom AI made in-for Vietnam”, ông Đào Quang Bính – Tổng thư ký Tạp chí Kinh tế Việt Nam (VnEconomy) cho rằng bản địa hóa công nghệ là con đường phù hợp nhất với bối cảnh Việt Nam. AI không thể áp dụng rập khuôn từ mô hình phương Tây, mà phải thích ứng với hành vi độc giả Việt, ngữ cảnh văn hóa Việt và cả môi trường pháp lý tại Việt Nam. Khi được “may đo” đúng cách, AI sẽ là trợ thủ đắc lực giúp tòa soạn cá nhân hóa nội dung, tối ưu tương tác và tăng hiệu quả truyền thông tiếp thị.

Chuyên gia Đào Trung Thành cuối phiên thảo luận nhìn nhận rằng: Để triển khai AI một cách hiệu quả, các tòa soạn cần xây dựng chiến lược dài hạn dựa trên ba yếu tố cốt lõi: lựa chọn công nghệ phù hợp; phát triển đội ngũ nhân sự hiểu cả báo chí lẫn công nghệ; đặt đạo đức làm nền móng cho mọi quyết định triển khai.

Trong kỷ nguyên AI, sự nhanh nhạy về công nghệ là cần thiết, nhưng giữ vững nguyên tắc nghề nghiệp, giữ vững niềm tin công chúng mới là điều quyết định một tòa soạn báo chí có thể đi xa đến đâu.