Xây dựng AI có chủ quyền cho Việt Nam

Trí tuệ nhân tạo mở lối cho đổi mới và phát triển

Tại Tọa đàm với các lãnh đạo Tập đoàn Nvidia do Bộ Tài chính tổ chức mới đây, Phó thủ tướng Nguyễn Chí Dũng đã đề nghị Nvidia hỗ trợ Việt Nam phát triển trí tuệ nhân tạo (AI) có chủ quyền, công nghệ, chuyên gia và xây dựng các giải pháp AI cấp quốc gia.

Đề nghị này được đưa ra trong bối cảnh Việt Nam xác định AI là công nghệ chiến lược quốc gia và thúc đẩy phát triển AI có chủ quyền. AI được xác định là một trong những nhiệm vụ trọng tâm quốc gia với mục tiêu đưa Việt Nam trở thành trung tâm đổi mới sáng tạo và triển khai ứng dụng AI hàng đầu trong khu vực ASEAN. Trong khi đó, Nvidia là tập đoàn hàng đầu thế giới về AI, đang đầu tư, hợp tác mạnh mẽ với Việt Nam.

AI có chủ quyền là khả năng của một quốc gia trong việc tự mình xây dựng và sử dụng AI bằng cách khai thác các nguồn lực nội tại, bao gồm hạ tầng, dữ liệu, nguồn nhân lực và mạng lưới kinh doanh. Mục đích là để quốc gia đó độc lập trong việc phát triển và hưởng lợi từ công nghệ AI, không bị phụ thuộc vào các quốc gia hay tổ chức bên ngoài.

Trên thực tế, nguy cơ lệ thuộc vào công nghệ AI từ nước ngoài đã được cảnh báo. Trong làn sóng phát triển AI, nếu không tự chủ sẽ khiến Việt Nam phụ thuộc vào nền tảng công nghệ lõi (chip, phần mềm, hạ tầng, khung kiến trúc AI…) do nước ngoài cung cấp. Các công nghệ lõi thường đi kèm điều khoản sử dụng khắt khe, hạn chế khả năng tùy chỉnh hoặc phát triển độc lập của Việt Nam. An ninh dữ liệu có thể bị giám sát hoặc rò rỉ, gây nguy cơ cho dữ liệu nhạy cảm của chính phủ, doanh nghiệp và cá nhân.

Tại một sự kiện mới đây, GS-TS. Nguyễn Xuân Thắng, Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh đặt câu hỏi: “Các nước đi sau có khả năng tự chủ về AI không? Kết quả của cạnh tranh sẽ tạo nên thị trường AI cân bằng hay dẫn tới độc quyền công nghệ của các ‘ông lớn’? Phải chăng ai nắm được AI sẽ nắm được vận mệnh phát triển của các quốc gia, nắm được tương lai của thế giới?”.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng cũng khẳng định, AI không chỉ là một công nghệ ứng dụng, mà đang trở thành một loại hạ tầng quốc gia, giống như điện, viễn thông hay Internet. Ai làm chủ được AI, người đó sẽ có lợi thế vượt trội trong sản xuất, kinh doanh, trong y tế, giáo dục, quản trị quốc gia và quốc phòng, an ninh.

Dưới góc độ doanh nghiệp, ông Trương Gia Bình, Chủ tịch FPT khẳng định, trong bối cảnh thế giới nhiều biến động, không thể bảo vệ được đất nước nếu không làm chủ công nghệ, đặc biệt là công nghệ AI. Để làm được điều đó, Việt Nam phải xây dựng năng lực tự chủ công nghệ.

Hành động của Việt Nam

Các quốc gia như Pháp, Thụy Sỹ, Singapore, Ấn Độ, Nhật Bản… đang đầu tư vào AI có chủ quyền để tự phát triển và khai thác lợi ích. Sáng kiến AI Nations của Nvidia đã giúp nhiều quốc gia trên thế giới xây dựng năng lực AI có chủ quyền.

Trong chuyến thăm Việt Nam lần trước, Chủ tịch Nvidia Jensen Huang cho rằng, Việt Nam không thể thuê các tổ chức bên ngoài để xây dựng thế mạnh AI, mà phải tự lực, tự cường, xây dựng AI tại địa phương, bằng người dân Việt Nam và vì Việt Nam, tương tự như viễn thông và năng lượng.

Thực tế, việc xây dựng AI có chủ quyền không hề dễ dàng. Bên cạnh quyết tâm cao của quốc gia, còn liên quan đến nguồn lực như vốn đầu tư, năng lực công nghệ, nguồn nhân lực.

Chia sẻ về AI có chủ quyền, ông Lê Hồng Minh, Chủ tịch VNG cho rằng, Việt Nam đang đối mặt với nhiều bất lợi về mặt công nghệ trong cuộc cách mạng AI hiện nay. Quy mô vốn đầu tư vào AI là quá lớn, Việt Nam có lẽ phải mất 20 năm nữa mới theo kịp các cường quốc. Ngoài ra, nguồn nhân lực chưa đủ chiều sâu nghiên cứu, sự tích lũy các công nghệ nền tảng cốt lõi.

“AI có chủ quyền là phải xây dựng được các ứng dụng và mô hình kinh doanh AI thực chất, có giá trị riêng biệt. Các doanh nghiệp công nghệ Việt cần tập trung phát triển, hoàn thiện sản phẩm và các cơ hội kinh doanh cụ thể. Người dùng không thể bị ‘ép’ dùng AI, mà AI phải được tích hợp một cách tự nhiên vào trải nghiệm”, ông Minh khuyến nghị.

Ông Phạm Minh Tuấn, Phó tổng giám đốc FPT chia sẻ, Việt Nam có khát vọng trở thành một quốc gia AI, đặt cược tương lai của mình vào AI. AI có tính chủ quyền sẽ là nhân tố vô cùng quan trọng để thúc đẩy Việt Nam tiến xa hơn, giúp đất nước bắt kịp các quốc gia phát triển. Nhiệm vụ của chúng ta không chỉ là phát triển đất nước, bảo vệ độc lập trên không gian mạng, mà còn phải đảm bảo an ninh quốc gia, quyền riêng tư của người dân và khả năng chống chịu trước những yếu tố tác động từ bên ngoài.

Theo ông Tuấn, trước hết, cần xây dựng những giá trị cho Việt Nam, rồi từ đó vươn ra thế giới. Tốc độ là yếu tố quyết định. Thay vì dồn toàn bộ nguồn lực vào việc phát triển các mô hình ngôn ngữ tổng quát (general LLM), chúng ta nên tập trung tạo ra các mô hình nhỏ hơn, dành cho những bài toán chuyên biệt trong từng ngành. Cách làm này giúp mang lại kết quả nhanh chóng, chất lượng cao và phù hợp với văn hóa khởi nghiệp của Việt Nam khi chúng ta có nguồn nhân lực giàu tiềm năng, chính sách hỗ trợ từ Chính phủ và nhu cầu mạnh mẽ về ứng dụng AI.

Để xây dựng AI có chủ quyền, ông Võ Xuân Hoài, Phó giám đốc Trung tâm Đổi mới sáng tạo Quốc gia (NIC) cho biết, Chính phủ đang tập trung vào 5 ưu tiên chính, gồm đầu tư vào các trung tâm dữ liệu quốc gia và các cụm điện toán hiệu năng cao để tăng cường tính chủ quyền, giảm độ trễ và đảm bảo an ninh; phát triển các bộ dữ liệu tiếng Việt phục vụ nghiên cứu, phát triển và ứng dụng; ưu tiên phát triển nhân lực AI với mục tiêu đào tạo hơn 50.000 kỹ sư AI vào năm 2030; xây dựng hệ sinh thái khởi nghiệp AI; ban hành các chính sách hỗ trợ, tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp AI, các start-up và nguồn nhân lực trong lĩnh vực này.