70% việc làm ở một số ngành sắp bị thay thế bởi robot và AI

Theo báo cáo nghiên cứu của VCCI và Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp năm 2023, các ngành thâm dụng lao động như dệt may, da giày, lắp ráp điện tử – nơi sử dụng hàng triệu lao động – đối diện nguy cơ 70% việc làm bị thay thế bởi robot và AI trong 10 năm tới.

Đây là thông tin tại Hội thảo với chủ đề “Phát triển nhân lực – điều kiện tiên quyết cho kinh tế số và tăng trưởng xanh” do Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam phối hợp với Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Báo Lao động tổ chức chiều 11/8.

Bà Vi Thị Hồng Minh – Phó Giám đốc Văn phòng giới sử dụng lao động (VCCI) cũng chỉ ra những thách thức về nguồn nhân lực trong chuyển đổi số – xanh. Cụ thể, thị trường thiếu hụt nghiêm trọng nhân lực chất lượng cao: Nhu cầu nhân lực công nghệ thông tin, công nghiệp số của Việt Nam khoảng 150.000 kỹ sư/năm, nhưng hiện mới đáp ứng được 40-50%. Riêng nhu cầu nhân lực ngành công nghiệp bán dẫn là 5.000-10.000 kỹ sư/năm, song khả năng đáp ứng chưa đến 20%. Đến năm 2030, cả nước cần tới 2,5 triệu nhân lực phục vụ chuyển đổi số.

Dự báo đến 2030, cần 2,5 triệu nhân sự phục vụ chuyển đổi số, chưa kể nhu cầu nhân lực cho các ngành năng lượng tái tạo, kinh tế tuần hoàn và sản xuất xanh.

Tỷ lệ lao động đã qua đào tạo có bằng, chứng chỉ chiếm 28,8%, trong đó nhiều người thiếu kỹ năng mềm như ngoại ngữ, giao tiếp, giải quyết vấn đề và tư duy số…

Bà Minh cho biết, để đạt được các mục tiêu lớn về kinh tế số và phát thải ròng, các doanh nghiệp không chỉ cần đầu tư công nghệ, mà quan trọng hơn là việc chuẩn bị, phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu “số hóa” và “xanh hóa” trong hiện tại và tương lai.

Ông Nguyễn Khánh Long (Phó Cục trưởng Cục Việc làm, Bộ Nội vụ) cũng cảnh báo về khoảng cách đáng kể giữa chương trình đào tạo và nhu cầu thực tiễn, với khoảng 38 triệu lao động chưa qua đào tạo từ sơ cấp trở lên. Nguy cơ bị bỏ lại phía sau đặc biệt lớn với nhóm lao động phổ thông, tuổi trung niên và lao động nữ tại các khu công nghiệp nếu không kịp thời tái đào tạo.

Chuyên gia chia sẻ bí quyết để giữ việc thời AI

Chia sẻ tại hội thảo, ThS Nguyễn Phong Anh chuyên gia AI (dự án nâng cao năng lực Trí tuệ nhân tạo tạo sinh META – VNU) cho rằng, có tình trạng thiếu người lao động trình độ cao, thừa lao động trình độ thấp tương tự hình ảnh “đồng hồ cát”, tức ở trên là người biết làm việc với AI hưởng lương rất cao, dưới cùng là người chưa qua đào tạo, ít hiểu biết công nghệ. Trong khi ở giữa là những người có công việc bị AI thay thế.

Để giải quyết, ông cho rằng doanh nghiệp phải là “cỗ máy học tập”, vì nếu có kiến thức, người lao động sẽ tăng năng suất làm việc, kéo theo lợi nhuận đi lên. Cùng với đó, người lao động liên tục cập nhật kiến thức, tránh bị đào thải bởi AI.

ThS Phong Anh gợi ý doanh nghiệp cần cho nhân sự không gian thử nghiệm những ý tưởng mới, sử dụng công nghệ mới, tạo vòng lặp cải tiến không ngừng, tăng chia sẻ kiến thức…

Ông Phong Anh lấy dẫn chứng một công ty cho các kỹ sư làm việc với trợ lý AI, sau đó AI giúp tóm tắt, phân tích điểm mạnh, điểm yếu khi hết ca làm. Cuối buổi chiều, quản lý và các kỹ sư họp trong 15 phút về kinh nghiệm được AI đúc rút, liệu đúng thực tế chưa.

Hôm sau, doanh nghiệp sẽ có bản tin về cải tiến năng suất làm việc, chắt lọc kiến thức. Điều này tương tự triết lý Kaizen (cải tiến liên tục) của người Nhật Bản.