AI đang đe dọa việc làm hay tạo động lực cho chuyển đổi kỹ năng số?

AI đang đe dọa việc làm hay tạo động lực chuyển đổi kỹ năng số?

Trong khi Trí tuệ nhân tạo (AI) đang mở ra kỷ nguyên mới cho đổi mới sáng tạo và tăng trưởng kinh tế, nó cũng khiến thị trường việc làm toàn cầu đối mặt với làn sóng biến động chưa từng có. Vậy AI sẽ cướp việc làm hay là cơ hội để con người tái định hình giá trị?

“AI đang vượt qua con người ở hầu hết các nhiệm vụ trí tuệ, và xã hội sẽ phải đối mặt với thách thức lớn. AI sẽ làm tốt hơn mọi công việc, kể cả công việc của tôi và các CEO khác”, ông Dario Amodei, CEO của Anthropic chia sẻ mới đây.

Ông Amodei dự đoán rằng các công cụ AI, do Anthropic và các công ty khác phát triển, có thể xóa sổ 50% việc làm văn phòng cấp thấp và đẩy tỷ lệ thất nghiệp tại Mỹ lên tới 20% trong vòng 1-5 năm tới.

Ông Dario Amodei, CEO của Anthropic

Ông Amodei không phải là người duy nhất đưa ra cảnh báo này. Ông Mike Krieger, đồng sáng lập Instagram và hiện là Giám đốc sản phẩm tại Anthropic tong podcast “Hard Fork” của New York Times cho biết AI đang khiến việc tuyển dụng lao động mới trở nên khó khăn hơn. “Vai trò của kỹ sư mới vào nghề sẽ thay đổi mạnh mẽ. Trong ba năm tới, công việc lập trình sẽ không còn như trước vì AI đã làm thay phần lớn công việc của họ,” ông nói trong podcast Hard Fork.

Ngay cả các ông lớn công nghệ như Microsoft, Google hay Duolingo cũng đang có động thái cắt giảm nhân sự và chuyển sang dùng AI. Tháng 4 vừa qua, CEO Google Sundar Pichai tiết lộ rằng 30% mã nguồn mới tại Google hiện do AI viết. Trong đợt sa thải 6.000 người của Microsoft, lập trình viên là nhóm bị ảnh hưởng nhiều nhất.

Trước đó, CEO Salesforce Marc Benioff cho biết sẽ dừng tuyển dụng kỹ sư năm nay vì AI giúp hãng tăng năng suất kỹ thuật lên 30%. Công ty thanh toán Stripe cũng sa thải 300 nhân viên, chủ yếu những người làm trong lĩnh vực kỹ thuật, do AI thay thế công việc của họ. Năm ngoái, Klarna, công ty tài chính trực tuyến tại Thụy Điển, nói gần như không còn tuyển dụng hơn một năm qua vì tin “AI làm được mọi thứ”.

CEO Google Sundar Pichai

Doanh nghiệp điều chỉnh chiến lược nhân sự vì AI

Theo Báo cáo Tương lai Việc làm năm 2025 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), gần một nửa tổ chức toàn cầu đang định hướng lại mô hình kinh doanh theo hướng lấy AI làm trung tâm. Trong đó, 41% doanh nghiệp có kế hoạch cắt giảm lao động do AI thay thế được vai trò hiện tại.

Ông David Hsu, CEO của Retool, công ty ứng dụng AI với hơn 10.000 khách hàng như Boston Consulting Group, AWS, Databricks, cũng cảnh báo những thay đổi sắp tới về thị trường lao động do AI. “Tôi nghĩ các CEO sẽ mệt mỏi khi nghĩ đến ‘điểm’ mà họ buộc phải thay thế lao động của mình bằng AI”, ông Hsu nói với Business Insider.

Tuy nhiên, không phải ai cũng bi quan. Ông Arvind Krishna, CEO IBM, cho biết công ty ông đã ứng dụng AI trên quy mô lớn nhưng tổng số việc làm vẫn tăng lên. “AI giúp tiết kiệm thời gian, từ đó cho phép doanh nghiệp đầu tư nhiều hơn vào các lĩnh vực mới,” ông nói.

Ông Arvind Krishna, CEO IBM

Một nghiên cứu chung của Đại học Yale, MIT và Northwestern công bố đầu năm nay cho thấy: tác động của AI lên thị trường lao động là có, nhưng mang tính bù trừ. Các ngành đòi hỏi tương tác con người nhiều sẽ ít bị ảnh hưởng hơn, trong khi ở những công việc lặp lại và ít sáng tạo, AI có thể thay thế phần lớn khâu thực thi.

Giáo sư Dimitris Papanikolaou tại Đại học Northwestern, lý giải: “AI không nhất thiết khiến ai đó mất việc, trừ khi nó có thể thay thế toàn bộ nhiệm vụ của công việc đó. Nếu AI chỉ hỗ trợ một phần, con người sẽ có thêm thời gian cho những nhiệm vụ mang tính sáng tạo và chiến lược hơn.”

Một nghiên cứu khác từ Cục Nghiên cứu Kinh tế Quốc gia Mỹ (NBER) cũng cho thấy, AI hỗ trợ hiệu quả, nhưng chưa làm thay đổi đáng kể về thu nhập hay giờ làm của người lao động trong ngắn hạn. Tác động thực sự sẽ đến trong dài hạn, khi AI ngày càng “thông minh” và phổ biến hơn trong vận hành doanh nghiệp.

Hành động hoặc bị bỏ lại phía sau

“AI không phải kẻ thù, mà là đồng minh,” ông Yoshua Bengio – cha đỡ đầu của AI – từng khẳng định. Quan điểm này cũng được ông Trương Gia Bình, Chủ tịch FPT từng chia sẻ trong một tọa đàm rằng, con người cần coi AI là công cụ hỗ trợ, thay vì mối đe dọa.

Để không bị đào thải, người lao động buộc phải thay đổi. Ông Trương Gia Bình cho rằng, những kỹ năng như tư duy phản biện, khả năng phân tích, hiểu biết về khoa học dữ liệu và máy học đang trở thành yêu cầu thiết yếu trong thị trường lao động mới.

Một số chuyên gia cũng cho rằng AI sẽ chỉ tự động hóa các nhiệm vụ cụ thể thay vì toàn bộ công việc, giúp con người có thêm thời gian cho các nhiệm vụ phức tạp. Ông Amodei cùng đề xuất rằng, người dân nên học cách sử dụng AI để thích nghi với sự thay đổi. “Con người từng thích nghi với các thay đổi công nghệ trước đây, nhưng lần này mọi người đều nói rằng sự thay đổi này nhanh hơn, rộng hơn và khó thích nghi hơn”, ông Amodei nhấn mạnh.

Trong bối cảnh AI len lỏi vào mọi ngóc ngách cuộc sống, các chuyên gia về công nghệ đều cho rằng hãy coi đây là thời điểm để mỗi người học lại cách làm việc, cách cộng tác, và cách khẳng định giá trị riêng. Bởi lẽ, dù công nghệ có thay đổi đến đâu, con người vẫn là trung tâm của sự đổi mới với tư duy sáng tạo và khả năng thích nghi không giới hạn. Cuối cùng, đừng quên rằng, có những điều AI không thể thay thế – như sự từng trải, cảm xúc cá nhân, và khả năng kết nối chân thành. Đó mới là phần “hồn cốt” làm nên linh hồn của bất kỳ công việc nào.