Báo chí đang ở đâu trong kỷ nguyên AI

Theo báo cáo Journalism, Media, and Technology Trends and Predictions 2025 của Viện Báo chí Reuters, các tòa soạn trên thế giới đang bước vào giai đoạn chuyển đổi mạnh mẽ với sự hiện diện ngày càng sâu sắc của Trí tuệ nhân tạo, đặc biệt là các mô hình AI tạo sinh (Generative AI). 96% nhà xuất bản được khảo sát cho biết họ xem việc ứng dụng AI để cải thiện hiệu quả vận hành ở khâu hậu kỳ là rất quan trọng hoặc khá quan trọng trong năm tới – bao gồm những công việc như chỉnh sửa ngôn ngữ, rút gọn nội dung, kiểm tra lỗi logic và tự động hóa quy trình xuất bản.

Bên cạnh đó, 87% lãnh đạo các tòa soạn xác nhận rằng AI đang làm thay đổi cách vận hành của toàn bộ bộ máy, từ cách sản xuất nội dung đến quản lý độc giả, đặc biệt là ở cấp độ chiến lược và cấu trúc tổ chức. AI không còn chỉ là một công cụ phụ trợ, mà đã trở thành yếu tố trung tâm trong định hướng phát triển dài hạn của nhiều cơ quan báo chí.

Các ứng dụng cụ thể đang được thử nghiệm và mở rộng: 80% nhà xuất bản sử dụng AI để cá nhân hóa nội dung và đề xuất bài viết phù hợp với từng người đọc, trong khi 77% đang tích cực ứng dụng AI để hỗ trợ tạo nội dung như viết tin nhanh, tóm tắt văn bản, dịch tự động hoặc tạo tiêu đề. Khoảng 73% sử dụng AI để hỗ trợ thu thập và xử lý dữ liệu, xác minh tin giả, và phân tích chuyên sâu trong các phóng sự điều tra. Ngoài ra, 67% tòa soạn đánh giá cao tiềm năng của AI trong việc hỗ trợ lập trình, phát triển công cụ nội bộ, còn 63% đang khám phá các ứng dụng thương mại như nội dung thương hiệu và quảng cáo thông minh.

Có thể thấy, AI đang thâm nhập gần như toàn bộ chuỗi sản xuất và phát hành tin tức, từ hậu kỳ kỹ thuật đến sáng tạo nội dung, phân tích dữ liệu và cá nhân hóa trải nghiệm độc giả. Nhưng quan trọng hơn cả, trí tuệ nhân tạo đang định hình lại bản chất nghề báo – từ một công việc thiên về tốc độ và số lượng tin tức, thành một quá trình phân tích, chọn lọc và lý giải thông tin sao cho phù hợp nhất với từng nhóm công chúng cụ thể.

Báo chí toàn cầu bứt phá mạnh mẽ trong kỷ nguyên AI

Từ kết quả khảo sát trên, có thể thấy các tòa soạn hàng đầu thế giới đang bước vào giai đoạn thử nghiệm và triển khai AI với tốc độ chưa từng có, không chỉ để tăng tốc quy trình biên tập mà còn nhằm định hình lại cách tin tức được cá nhân hóa và phân phối.

Mỗi tòa soạn đang lựa chọn mỗi chiến lược riêng cho mình, phản ánh đặc thù thị trường và sứ mệnh biên tập, nhưng điểm chung là tất cả đều coi AI là trụ cột công nghệ trong tương lai gần.

Bloomberg: BloombergGPT – Mô hình ngôn ngữ chuyên biệt cho tài chính

Năm 2023, Bloomberg công bố BloombergGPT, một mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) với 50 tỷ tham số, huấn luyện trên tập dữ liệu chuyên sâu gồm 363 tỷ token, trong đó có hơn 50% là dữ liệu tài chính độc quyền từ Bloomberg Terminal. Đây là nỗ lực nhằm tạo ra một công cụ AI có thể xử lý chính xác và nhanh chóng các văn bản trong lĩnh vực tài chính. BloombergGPT đã được ứng dụng để thực hiện các tác vụ như phân tích cảm xúc của thị trường, phân loại tin tức, nhận dạng thực thể và trả lời câu hỏi cho các nhà phân tích tài chính và phóng viên của Bloomberg.

Nikkei: Tự động hóa dịch thuật với DeepL API

Nikkei, tờ báo tài chính lớn nhất Nhật Bản, đã triển khai API của DeepL để dịch tức thời các bài viết từ tiếng Nhật sang tiếng Anh và tiếng Trung. Hệ thống dịch được tích hợp trực tiếp vào hệ thống quản lý nội dung (CMS) của tòa soạn, giúp xử lý khoảng 1.000 bài viết mỗi ngày. Nikkei cũng phát triển các công cụ tùy chỉnh để tiền xử lý nội dung trước khi dịch nhằm đảm bảo độ chính xác và chuẩn hóa các thuật ngữ kinh tế, tài chính. Sự cải tiến này giúp Nikkei mở rộng lượng độc giả toàn cầu mà không cần tăng nhân sự biên tập viên tiếng nước ngoài.

Financial Times: Ask FT – Trợ lý AI truy vấn nội dung

Financial Times (FT) đầu tư phát triển “Ask FT”, một công cụ truy vấn bằng ngôn ngữ tự nhiên, cho phép người dùng đặt câu hỏi và nhận câu trả lời dựa trên kho lưu trữ hơn 3 triệu bài viết của FT trong 20 năm qua. Ra mắt từ năm 2023, Ask FT tích hợp công nghệ vector search và LLM để tìm và trích xuất các đoạn văn liên quan từ bài viết gốc, đảm bảo tính chính xác và không bịa đặt. FT cho biết Ask FT không tạo ra nội dung mới mà chỉ tái tổ chức và cung cấp lại thông tin đã được xuất bản, nhằm phục vụ độc giả nghiên cứu chuyên sâu, đặc biệt là giới học thuật và doanh nhân.

Reuters: Open Arena và bộ công cụ nội bộ Fact Genie, LEON, AVISTA

Reuters đã thành lập Open Arena, một môi trường học tập mở cho phép phóng viên trải nghiệm và thử nghiệm các công cụ AI như Gemini, ChatGPT, Claude, Llama trong môi trường an toàn về dữ liệu. Bên cạnh đó, Reuters phát triển các công cụ nội bộ như Fact Genie (tự động kiểm tra dữ kiện), LEON (gợi ý tiêu đề, tóm tắt bài viết) và AVISTA (tạo caption, xử lý video, hình ảnh). Các công cụ này được thiết kế để tích hợp mượt mà vào quy trình sản xuất tin tức, giúp rút ngắn thời gian xử lý nhưng vẫn đảm bảo tính chính xác và kiểm chứng.

The Guardian: “My Guardian” – Giao diện cá nhân hóa toàn diện

Ứng dụng mới của The Guardian giới thiệu tính năng “My Guardian”, cho phép người dùng tạo trải nghiệm cá nhân hóa từ đầu. Thuật toán AI theo dõi hành vi đọc tin, chọn chủ đề yêu thích, thói quen sử dụng app và thời gian tương tác để đề xuất nội dung phù hợp. Ngoài ra, app còn có mục audio, podcast và trò chơi ô chữ tích hợp, giúp tăng thời gian lưu lại trên nền tảng. The Guardian coi AI như một công cụ hỗ trợ tăng trưởng độc giả trung thành trong khi vẫn duy trì mô hình báo chí không thu phí bắt buộc.

South China Morning Post: AI cho thị trường đa ngôn ngữ

SCMP áp dụng AI để tùy chỉnh nội dung dựa trên ngôn ngữ, vị trí địa lý, độ tuổi và hành vi người dùng. Các hệ thống đề xuất của SCMP sử dụng cả dữ liệu hành vi (behavioral data) và dữ liệu ngữ cảnh (contextual data) để đưa nội dung phù hợp đến độc giả tại Hong Kong, Đông Nam Á và toàn cầu. Nhờ AI, SCMP đã tăng tỷ lệ độc giả quay lại trang (retention rate) hơn 15% trong vòng một năm.

El País: Chatbot hỗ trợ độc giả theo dõi tuyến bài điều tra

Tờ El País (Tây Ban Nha) phát triển chatbot AI như Violetta, Sara và Sophia để hướng dẫn người đọc theo dõi các loạt bài điều tra phức tạp, như về bạo lực giới hoặc bất công xã hội. Các chatbot này có thể trả lời câu hỏi, dẫn link đến các phần nội dung liên quan, giúp độc giả theo mạch bài một cách dễ dàng. Đây là một nỗ lực nhằm tăng cường tính tiếp cận của báo chí điều tra, đặc biệt với người đọc trẻ.

Aftonbladet: Election Buddy – AI tương tác với cử tri

Trong kỳ bầu cử EU năm 2024, tờ Aftonbladet của Thụy Điển ra mắt Election Buddy – chatbot AI có khả năng trả lời hơn 180.000 câu hỏi của cử tri, từ đơn giản như “EU là gì?” đến phức tạp như “Tác động của chính sách nông nghiệp EU đến Thụy Điển”. Công cụ này được đặc biệt đón nhận bởi giới trẻ, những người ít theo dõi tin tức truyền thống nhưng lại sẵn sàng trò chuyện với chatbot trên ứng dụng và mạng xã hội. Election Buddy giúp tăng 30% lượt truy cập vào chuyên mục bầu cử của Aftonbladet.

Từ khâu biên tập, xuất bản đến cá nhân hóa và tương tác với độc giả, dù mỗi tòa báo chọn chiến lược khác nhau, điểm chung là họ coi AI là công cụ hỗ trợ chứ không thay thế nhà báo. Những thử nghiệm hiện nay sẽ đặt nền móng cho mô hình báo chí lai (hybrid journalism) – nơi nhà báo và AI cùng làm việc để phục vụ công chúng một cách hiệu quả và có trách nhiệm hơn bao giờ hết.

Giữ hồn báo chí trong kỷ nguyên AI

Tuy nhiên, sự bùng nổ AI cũng đem lại những hệ lụy nghiêm trọng. Một trong những nguy cơ lớn nhất hiện nay là “AI slop” – nội dung rác được tạo bởi AI mà không qua kiểm duyệt. Theo CJR, hiện tượng này đang làm ngập các nền tảng nội dung như Medium, LinkedIn, thậm chí cả Wikipedia. Nhiều bài viết sai sự thật, copy lặp lại, văn phong nghèo nàn nhưng vẫn được đăng tải dưới dạng “báo chí tự động”.

Theo khảo sát của RMIT (2024), 72% phóng viên cho biết họ gặp khó trong việc truy dấu nguồn thông tin khi viết bài tổng hợp từ các nền tảng AI, đặc biệt khi các công cụ không nêu rõ nguồn huấn luyện dữ liệu. Mối nguy hiểm nằm ở chỗ: AI càng mạnh thì nội dung rác càng dễ lấy được lòng tin độc giả nếu không có sự cảnh báo rõ ràng từ tòa soạn.

Vấn đề pháp lý và bản quyền cũng ngày càng nóng bỏng. Theo Reuters Institute, 36% nhà xuất bản kỳ vọng nguồn thu từ việc cấp phép nội dung cho các công ty AI sẽ chiếm một phần đáng kể trong cơ cấu doanh thu trong 3 năm tới. Tuy nhiên, phần lớn các thỏa thuận hiện tại đều mập mờ, không công khai giá trị hợp đồng, và chủ yếu chỉ có các tập đoàn lớn như News Corp, Axel Springer, The New York Times mới đạt được các thoả thuận rõ ràng với OpenAI, Google hoặc Amazon. Những toà soạn nhỏ hoặc địa phương hoàn toàn bị đứng ngoài lề cuộc chơi, dẫn đến nguy cơ mất quyền kiểm soát nội dung và bị “hút máu chất xám” mà không có lợi ích tương xứng.

Bên cạnh đó, AI còn khiến báo chí đối mặt với một thách thức sâu hơn: khủng hoảng niềm tin. Một khảo sát của Viện Pew (2025) tại Mỹ cho thấy 62% người dân không tin tưởng nội dung do AI viết nếu không có xác nhận của biên tập viên con người. Trong khi đó, một bộ phận độc giả trẻ lại có xu hướng chấp nhận nội dung tổng hợp từ AI miễn là nó “tiện và nhanh”. Điều này đặt ra bài toán kép: làm sao để vừa tận dụng AI nhằm phục vụ độc giả mới, vừa không đánh mất những nguyên tắc nền tảng của báo chí – trung thực, minh bạch và mang giá trị nhân văn

Tương lai của báo chí không còn xoay quanh câu hỏi “Có nên dùng AI hay không?”, mà là: “Ứng dụng thế nào để không đánh mất bản sắc và niềm tin độc giả?”. Sự chuyển hướng từ hoài nghi sang hành động đã rõ rệt ở các tòa soạn lớn trên toàn cầu.

Chẳng hạn, New York Times đã yêu cầu mọi nội dung sử dụng AI đều phải ghi chú rõ ràng, kèm theo tên biên tập viên chịu trách nhiệm cuối cùng. Tại châu Á, South China Morning Post xây dựng hẳn một bộ quy chuẩn đạo đức riêng cho AI, bao gồm nguyên tắc “con người kiểm soát – AI hỗ trợ”. La Repubblica ở Ý cũng không đứng ngoài cuộc: tờ báo này áp dụng một mô hình kiểm soát 4 bước – AI tạo nháp → biên tập viên rà soát → trưởng ban ký duyệt → chỉ khi đó mới được xuất bản.

Sự cố AI và bài học cho báo chí

Tháng 5 mới đây, tác giả Marco Buscaglia đã bị sa thải sau khi sử dụng AI để tạo ra một danh sách sách mùa hè đăng trên tờ Chicago Sun-Times và The Philadelphia Inquirer, trong đó hơn một nửa các tựa sách đều không có thật. Buscaglia thừa nhận đã dùng AI hỗ trợ tìm kiếm thông tin nhưng không kiểm tra, rà soát kỹ càng các dữ liệu do AI tạo ra, dẫn đến việc đăng tải thông tin sai lệch gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín của các tờ báo.

Mô hình kiểm soát kép này đang dần trở thành tiêu chuẩn mới cho các tòa soạn muốn kết hợp AI mà vẫn giữ chặt quy trình biên tập truyền thống. Theo dự báo của Nieman Lab (Harvard), đến cuối năm 2025, hơn 60% tòa soạn tại các nước phát triển sẽ có bộ phận chuyên giám sát AI, từ mặt pháp lý đến chất lượng nội dung.

Thế nhưng, bên cạnh những lợi thế rõ rệt, từ rút ngắn thời gian sản xuất, cắt giảm chi phí nhân sự, đến mở rộng khả năng tiếp cận với người dùng đa nền tảng, AI cũng đặt ra một thách thức không hề nhỏ: nguy cơ đồng hóa nội dung, mất tính độc lập và phá vỡ mối quan hệ biên tập – độc giả nếu không có sự minh bạch và kiểm soát.

Vì thế, người làm báo ngày nay không thể chỉ giỏi viết, chụp, dựng mà còn phải hiểu hệ thống vận hành của AI, biết đặt câu hỏi phản biện cho thuật toán, và biết khi nào nên dừng lại. Trong kỷ nguyên tốc độ, thứ giữ chân độc giả không phải là sự nhanh hay tiện, mà là niềm tin và sự chính trực của người đưa tin. Đó là điều mà không một cỗ máy nào có thể thay thế.