Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng chia sẻ về chuyển dịch chiến lược của ngành KH&CN

Một số cơ chế, chính sách có tính đột phá, vượt trội

Tham luận của Bí thư Đảng ủy, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng có nội dung: “Vai trò Lãnh đạo của Đảng trong thúc đẩy phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số vì một Việt Nam hùng cường, thịnh vượng”.

Theo đồng chí Nguyễn Mạnh Hùng, nông nghiệp đã giúp Việt Nam thoát nghèo, công nghiệp đã giúp Việt Nam trở thành nước thu nhập trung bình. Để trở thành nước phát triển có thu nhập cao, Việt Nam phải dựa vào khoa học – công nghệ.

“Chưa có quốc gia nào vượt qua bẫy thu nhập trung bình mà không chuyển sang tăng trưởng dựa vào khoa học – công nghệ”, Bộ trưởng nhấn mạnh. 

Theo Bộ trưởng, khoa học – công nghệ của Việt Nam đi cùng với đổi mới sáng tạo và đặt trong bối cảnh chuyển đổi số. Đây là cách tiếp cận rất độc đáo của Việt Nam.

Trong đó, khoa học – công nghệ cung cấp tri thức; đổi mới sáng tạo chuyển hóa tri thức vào phục vụ cuộc sống; chuyển đổi số khuếch đại tri thức.

Bí thư Đảng ủy, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng tham luận tại Đại hội.

Về thể chế cho khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, Việt Nam đã thông thoáng, kiến tạo, hiện đại như quốc tế, một số cơ chế, chính sách có tính đột phá, vượt trội.

Đặc biệt Nghị quyết 57 là sự thay đổi về tư duy, tầm nhìn, được Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng ví như tuyên ngôn về chuyển giai đoạn phát triển sang dựa vào khoa học – công nghệ.

Theo Bộ trưởng, để thể chế hoá Nghị quyết 57, 10 luật thuộc lĩnh vực khoa học – công nghệ đã và sẽ được ban hành trong năm nay.

Khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đóng góp ít nhất 5% tăng trưởng GDP 

Bộ trưởng cũng cho biết, 5 năm của nhiệm kỳ qua, chúng ta đã đạt được một số thành tựu lớn về khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, có sự thay đổi đáng kể về thứ hạng quốc tế, đặt nền móng về thể chế, về hạ tầng, có những kết quả quan trọng ban đầu tạo niềm tin, để 5 năm tới sẽ chuyển hóa thành tăng trưởng kinh tế.

Nhà nước sẽ chi 3 – 4% ngân sách, tương đương 3 – 4 tỷ USD mỗi năm, kích hoạt được tổng chi toàn xã hội từ 10 – 15 tỷ USD, để khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đóng góp ít nhất 5% tăng trưởng GDP của đất nước. Trong đó, khoa học – công nghệ 1%, đổi mới sáng tạo 2 – 3% và chuyển đổi số 1 – 2%.

Bộ KH&CN sẽ chịu trách nhiệm tính toán hiệu quả của chi khoa học – công nghệ và dùng hiệu quả này làm tiêu chí để phân bổ ngân sách khoa học – công nghệ cho các bộ, ngành, địa phương, tổ chức khoa học công nghệ và các doanh nghiệp.

Khoa học – công nghệ sẽ tập trung vào làm chủ 11 nhóm công nghệ chiến lược, từ đó hình thành các ngành công nghiệp chiến lược của Việt Nam.

“Ngày nay, không làm chủ công nghệ sẽ đồng nghĩa với việc không thể giữ vững chủ quyền quốc gia”, Bộ trưởng nhấn mạnh.

Cùng với đó, đổi mới sáng tạo sẽ tập trung vào đổi mới công nghệ của doanh nghiệp, sáng tạo của mọi người dân. Xây dựng quốc gia khởi nghiệp sáng tạo. Đưa đổi mới sáng tạo trở thành lối sống, phong cách sống của mọi người dân, mọi tổ chức. Xây dựng văn hoá đổi mới sáng tạo, khuyến khích khám phá và khoan dung thất bại.

Chuyển đổi số sẽ tập trung vào xây dựng quốc gia số toàn diện, gồm chính phủ số, kinh tế số, xã hội số, lấy công dân số làm trung tâm.

Ba đề xuất của ngành KH&CN

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, các chuyển dịch chiến lược trong nhiệm kỳ tới của khoa học – công nghệ, đó là từ quản lý sang tạo động lực; từ phân bổ nguồn lực sang huy động nguồn lực; từ kiểm soát hành chính sang sáng tạo, dẫn dắt và tạo thị trường.

Chuyển từ kiểm tra hóa đơn chứng từ sang kết quả nghiên cứu. Chuyển từ quản lý đầu vào sang quản lý đầu ra. Các tổ chức thương mại hóa được kết quả nghiên cứu sẽ được cấp ngân sách nhiều hơn và ngược lại.

Cùng với đó là chuyển nghiên cứu cơ bản về các đại học, chuyển nghiên cứu công nghệ về các doanh nghiệp. Chuyển từ nghiên cứu dàn trải sang tập trung vào các công nghệ chiến lược và công nghệ lõi. Từ chuyển đổi số sang Chuyển đổi AI. Từ số hóa quy trình hành chính sang vận hành quốc gia bằng dữ liệu và nền tảng số. Chuyển từ đầu tư hạ tầng công nghệ sang đầu tư vào dữ liệu và năng lực phân tích.

Trên cơ sở đó, Bộ KH&CN đưa ra 3 đề xuất:

Thứ nhất, nghiên cứu cơ bản thì đầu ra là các bài báo, nhưng nghiên cứu ứng dụng là sản phẩm. Do đó, Nhà nước cần có chính sách rất mạnh mẽ để hỗ trợ đầu ra cho các sản phẩm chiến lược, thông qua mua sắm chính phủ và 10-20% quỹ khoa học – công nghệ.

Thứ hai, có cơ chế phiếu hỗ trợ của nhà nước cấp cho doanh nghiệp đổi mới công nghệ. Loại một để doanh nghiệp thuê các tổ chức nghiên cứu cải tiến quy trình, sản phẩm. Loại hai để doanh nghiệp mua, thử nghiệm công nghệ mới trong nước.

Thứ ba, thời công nghệ thông tin, mỗi xã, mỗi tỉnh một phần mềm. Thời chuyển đổi số thì một nền tảng số dùng chung toàn quốc. Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đề nghị, Chính phủ có cơ chế giao, đặt hàng doanh nghiệp làm các nền tảng số dùng chung.

Bộ trưởng khẳng định, 5 năm tới là 5 năm phải chuyển hóa được thể chế, cơ chế, chính sách, tiềm năng thành tăng trưởng kinh tế trên 10%, thành tự chủ chiến lược. Bộ ba khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là động lực trung tâm của phát triển, động lực chính của tăng trưởng, động lực then chốt để nâng cao năng suất, chất lượng và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế.

Bộ trưởng cũng nhấn mạnh khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số không chỉ là công việc của một bộ, không chỉ là sự nghiệp của một ngành, mà là sự nghiệp chung của cả quốc gia, của toàn dân tộc.

“Sức mạnh thật sự chỉ đến khi chúng ta gắn kết tất cả lại với nhau, đi cùng với nhau một chặng đường dài. Một người đổi mới thì có một ý tưởng, một trăm triệu người đổi mới thì có cả một tương lai”, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh.