Cơ hội và thách thức mới cho người trẻ trong kỷ nguyên số

Những kỹ năng “lên ngôi” trong kỷ nguyên AI

Trí tuệ nhân tạo (AI) không còn là công nghệ của tương lai mà đã trở thành yếu tố trung tâm định hình cách con người học tập, làm việc và phát triển sự nghiệp. Trong kỷ nguyên số, một tấm bằng tốt hay hồ sơ chuẩn mực không còn đủ; điều các nhà tuyển dụng tìm kiếm là năng lực thích ứng, tư duy phản biện, sáng tạo và khả năng học hỏi liên tục – những phẩm chất mà máy móc khó có thể thay thế.

Nhờ AI, quá trình tìm việc trở nên hiệu quả và sâu sắc hơn, khi người trẻ có thể tự đánh giá năng lực, trau dồi kỹ năng và định vị bản thân chính xác hơn trong thị trường lao động cạnh tranh.

Sự bùng nổ của AI đang tạo nên làn sóng chuyển đổi sâu rộng trên thị trường lao động. Cùng với việc hàng triệu công việc mới xuất hiện, nhiều vị trí truyền thống cũng dần bị thay thế hoặc biến đổi bởi công nghệ. Khoảng 4/10 kỹ năng hiện tại của người lao động được dự báo sẽ thay đổi đáng kể trong giai đoạn 2025-2030, phản ánh tốc độ tái định hình mạnh mẽ của thị trường việc làm.

Trong bối cảnh đó, các kỹ năng công nghệ như AI, dữ liệu lớn, an ninh mạng và hiểu biết kỹ thuật số được xem là yếu tố then chốt giúp người lao động thích ứng với xu hướng mới. Tuy nhiên, giá trị của con người không nằm ở việc cạnh tranh với máy móc, mà ở những năng lực mà AI khó thay thế.

Các kỹ năng mang đậm dấu ấn con người như tư duy phân tích, sáng tạo, khả năng phục hồi, linh hoạt, thích ứng, cùng với động lực và nhận thức bản thân, đang trở thành tiêu chuẩn quan trọng trong mọi lĩnh vực nghề nghiệp.

Thị trường lao động tương lai vì thế không cần những “cỗ máy sinh học” chỉ biết làm theo khuôn mẫu, mà cần những con người biết phân tích, sáng tạo và dẫn dắt công nghệ để tạo ra giá trị mới.

Không chỉ đặt ra tiêu chuẩn nghề nghiệp mới, AI đang trở thành công cụ hỗ trợ đắc lực giúp người trẻ rèn luyện và phát triển kỹ năng. Thay vì chờ đợi nhà trường hay doanh nghiệp đào tạo, thế hệ trẻ hoàn toàn có thể chủ động học hỏi và nâng cấp bản thân thông qua các trợ lý AI.

Ba bước để người trẻ chủ động khai thác AI

Một là, hiểu và chấp nhận sự thay đổi. AI đang tái định nghĩa thị trường lao động, khiến nhiều kỹ năng truyền thống trở nên lỗi thời. Thay vì e ngại, người trẻ cần coi đây là cơ hội để thích ứng và phát triển, xem công nghệ như đồng minh chứ không phải đối thủ.

Hai là, nâng cấp song song kỹ năng công nghệ và kỹ năng con người. Về công nghệ: học cách làm việc cùng AI, hiểu về dữ liệu lớn, an ninh mạng và hạ tầng số. Về con người: rèn luyện tư duy phản biện, sáng tạo, linh hoạt và khả năng tự nhận thức. Mỗi công cụ AI có thể được xem như “phòng tập kỹ năng” – nơi người dùng luyện tập cho chính mình, còn AI là huấn luyện viên hỗ trợ.

Ba là, sử dụng AI như đối tác phát triển, không chỉ là công cụ tiêu dùng. Thay vì để AI làm thay, hãy để AI “rèn luyện bản thân. Ví dụ khi chuẩn bị phỏng vấn, người trẻ có thể dùng AI giả lập nhà tuyển dụng để luyện phản ứng, hoặc tạo dự án cá nhân nhỏ ứng dụng công nghệ để vừa học, vừa có minh chứng năng lực thực tế.

Thách thức lớn nhất trong kỷ nguyên AI không phải là “mất việc vì máy móc”, mà là “bị người khác sử dụng AI tốt hơn”. Khi AI trở thành công cụ phổ biến, lợi thế thuộc về những ai biết khai thác công nghệ để nâng cao hiệu suất và sáng tạo.

Các khảo sát gần đây cho thấy, phần lớn doanh nghiệp đang đẩy mạnh đào tạo và nâng cấp kỹ năng để thích ứng với AI, song đồng thời cũng cắt giảm nhân sự ở các vị trí có thể được tự động hóa. Điều này càng nhấn mạnh rằng, hành động sớm là yếu tố quyết định. Người trẻ không thể chờ đợi cơ hội – họ phải tạo ra cơ hội bằng cách biến AI thành đối tác phát triển, không chỉ là công cụ hỗ trợ. Ai biết học nhanh, thích ứng nhanh và tận dụng AI hiệu quả, người đó sẽ là người dẫn đầu trong kỷ nguyên mới.

Cơ hội đang rộng mở

Người trẻ Việt Nam hiện có nhiều lợi thế trong làn sóng AI: khả năng tiếp thu nhanh, tư duy linh hoạt và nền tảng công nghệ số đang phát triển mạnh. Thị trường lao động trong nước cũng đang khát nhân lực có hiểu biết về công nghệ. Việc sớm tiếp cận AI và chủ động học kỹ năng mới sẽ giúp người trẻ có “tấm vé vào cửa” cho sân chơi toàn cầu.

Trước hết, hãy tận dụng các khóa học ngắn hạn, miễn phí hoặc chi phí thấp về AI, dữ liệu lớn, an ninh mạng để tạo nền tảng công nghệ vững chắc.

Đồng thời, không nên bỏ qua việc trau dồi các kỹ năng mềm như thuyết trình, làm việc nhóm, quản lý dự án vì AI có thể hỗ trợ, nhưng không bao giờ thay thế được phần “con người” trong những kỹ năng này.

Một cách thiết thực để học là tự tạo dự án nhỏ: dùng trợ lý AI để sản xuất nội dung số, phát triển ứng dụng đơn giản, hay thử mô phỏng phỏng vấn cùng AI. Những dự án này không chỉ giúp rèn kỹ năng mà còn trở thành điểm nhấn thuyết phục trong hồ sơ nghề nghiệp. Người trẻ cũng cần mở rộng tư duy, hướng tới môi trường làm việc quốc tế. Biết khai thác các công cụ phiên dịch trực tiếp, làm việc trong đội ngũ đa quốc gia sẽ là lợi thế cạnh tranh lớn.

Cuối cùng, hãy duy trì thói quen học tập suốt đời bởi đến năm 2030, kỹ năng mới sẽ trở thành tiêu chuẩn, còn kỹ năng cũ có thể “hết hạn sử dụng”.

AI đang mở ra một kỷ nguyên mới, nơi công nghệ hỗ trợ con người, thay vì chỉ là mối đe doạ. Thị trường lao động tương lai không cần những người chỉ làm theo khuôn mẫu, mà cần những người biết phân tích, biết sáng tạo, biết thích ứng và biết sử dụng AI để tạo giá trị riêng./.