Doanh nghiệp trước áp lực nguồn nhân sự cho chuyển đổi số

Thách thức về nguồn nhân lực trong chuyển đổi số – xanh

Tại Hội thảo “Phát triển nhân lực – điều kiện tiên quyết cho kinh tế số và tăng trưởng xanh” do Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam phối hợp với Liên đoàn Thương mại & Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Báo Lao Động tổ chức ngày 11/8/2025, bà Vi Thị Hồng Minh  – Phó giám đốc Văn phòng giới sử dụng lao động (VCCI) cho biết, để đạt được các mục tiêu lớn về kinh tế số và phát thải ròng, các doanh nghiệp không chỉ cần đầu tư công nghệ mà quan trọng hơn là việc chuẩn bị, phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu “số hóa” và “xanh hóa” trong hiện tại và tương lai.

Thực trạng cho thấy, rào cản của nhiều doanh nghiệp khi chuyển đổi chính là thiếu nhân lực phù hợp, khoảng cách kỹ năng giữa đào tạo và nhu cầu thực tế vẫn còn xa. Theo báo cáo nghiên cứu của VCCI và Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp năm 2023 cho thấy các ngành thâm dụng lao động như dệt may, da giày, lắp ráp điện tử nơi sử dụng hàng triệu lao động đối diện nguy cơ 70% việc làm bị thay thế bởi robot và AI trong 10 năm tới.

Tại Hội thảo, ông Nguyễn Khánh Long, Phó cục trưởng Cục Việc làm – Bộ Nội vụ cũng đưa ra cảnh báo khoảng cách đáng kể giữa chương trình đào tạo và nhu cầu thực tiễn của chuyển đổi số – chuyển đổi xanh. 

Chuyển đổi số đang tái định hình toàn bộ thị trường lao động và nghiệp vụ của người lao động. Theo Tổ chức Lao động Quốc tế (ILO), hơn 1 tỷ lao động trên toàn cầu sẽ bị đặt trước nguy cơ “tái nghề” nếu không được hỗ trợ bổ sung kỹ năng số. Tại Việt Nam, nhiều ngành như tài chính – ngân hàng, logistics, y tế, giáo dục, dịch vụ… đã và đang áp dụng công nghệ cao, dẫn đến yêu cầu mới về kỹ năng lao động. 

Theo Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF), có tới 44% kỹ năng của người lao động hiện nay sẽ trở nên lỗi thời trong vòng 5 năm tới nếu không được đào tạo lại hoặc nâng cấp. Tại Quyết định số 749/QĐ-TTg ngày 3/6/2020 về “Chương trình chuyển đổi số quốc gia đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 đã xác định phát triển nhân lực số là một trong ba trụ cột quan trọng trong Chiến lược chuyển đổi số quốc gia đến năm 2030. Tuy nhiên, chỉ khoảng 35% người lao động Việt Nam tự đánh giá đủ kỹ năng số để đáp ứng công việc trong tương lai. 

Cùng với đó, chuyển đổi xanh cũng đã trở thành lối đi tất yếu đối với mọi nền kinh tế trong bối cảnh Biến đổi khí hậu và yêu cầu quốc tế về trung hoà carbon. Tuy nhiên, báo cáo gần đây của ADB và ILO cho thấy Việt Nam đang đối mặt nguy cơ thiếu hụt nghiêm trọng lao động đã qua đào tạo về kỹ năng xanh, đặc biệt trong nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ.

Hiện việc làm xanh mới chiếm khoảng 3,6% tổng số việc làm, nhưng hơn 40% việc làm có khả năng chuyển đổi nếu được đào tạo phù hợp (World Bank, ILO). Đây là dư địa lớn để gắn chính sách việc làm với mục tiêu môi trường.

Thúc đẩy đào tạo nhân lực cao từ doanh nghiệp

Thiếu hụt về mặt nhân sự là bài toán chung của các doanh nghiệp trong quá trình chuyển đổi số – xanh. Trước bối cảnh này, bản thân các doanh nghiệp đều cần thay đổi, cải tiến về đào tạo nhân sự, gia tăng nguồn lực nhân sự phù hợp. 

Ông Hà Mạnh – Giám đốc điều hành Tổng Công ty May 10 cho biết, để đáp ứng được mục tiêu tăng trưởng của doanh nghiệp thì cần quan tâm đến người lao động, để họ trở thành động lực chính thúc đẩy tăng trưởng của doanh nghiệp. Là một doanh nghiệp may, có thâm dụng lao động lớn với tỷ lệ lao động nữ cao, ông Hà Mạnh cho biết, May 10 đã tuân thủ các quy định của nhà nước về các chế độ mà người lao động được hưởng, tìm kiếm thêm nguồn hàng để người lao động ổn định và gia tăng nguồn thu nhập. Bên cạnh đó, trước áp lực chuyển đổi số – xanh, công ty cũng đã triển khai các chương trình đào tạo để nhân viên không bị tụt hậu và tạo ra một lực lượng lao động linh hoạt. 

“Chúng tôi hiểu rằng, một cỗ máy hiện đại nhất cũng chỉ là sắt vụn nếu không có con người đủ năng lực để vận hành và làm chủ nó. Người lao động là vốn quý, là tài sản quý giá của doanh nghiệp”, Giám đốc điều hành May 10 khẳng định. 

Ở góc độ một doanh nghiệp FDI lớn, ông Lại Hoàng Dũng – Chủ tịch Công đoàn Samsung Electronics Việt Nam cũng chia sẻ, Samsung coi đào tạo là nền tảng chiến lược gắn chặt với tiến trình đổi mới công nghệ để mỗi lao động đều bắt kịp nhịp thay đổi, không ai bị bỏ lại phía sau thông qua mô hình phát triển nhân lực sản xuất – công nghệ – bền vững. 

Từ các phiên thảo luận, hội thảo thống nhất khuyến nghị ba hướng hành động để hướng tới giải bài toán về nguồn nhân lực. 

Ở tầm chính sách, cần sớm hoàn thiện Đề án Chiến lược phát triển nguồn nhân lực đến năm 2030, tầm nhìn đến 2050, trong đó gắn kết chặt chẽ phát triển nhân lực với chuyển đổi số và tăng trưởng xanh; đồng thời xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về nhân lực số và nhân lực xanh để phục vụ hoạch định chính sách.

Phía các doanh nghiệp cần xem việc đầu tư dài hạn và có hệ thống cho đào tạo nội bộ là chiến lược kinh doanh; đồng thời đầu tư hơn vào chất lượng đào tạo, gắn nâng cấp kỹ năng với lộ trình nghề nghiệp, tối ưu thời gian đào tạo phù hợp và tiến trình đổi mới công nghệ, giúp người lao động không bị tụt lại phía sau.

Bên cạnh đó, các tổ chức công đoàn cần phát huy vai trò cầu nối, chủ động thông tin nhu cầu đào tạo và đưa các chương trình đào tạo kỹ năng đến tận cơ sở, bảo đảm mọi nhóm lao động đều được tiếp cận cơ hội học tập và nâng cao trình độ một cách công bằng.