Đưa AI thành trợ thủ đắc lực trong cảnh báo lũ quét, sạt lở đất

Ông Nguyễn Xuân Hiển, đại diện trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia (Cục Khí tượng Thủy văn, Bộ Nông nghiệp và Môi trường), cho biết, trong thời gian gần đây, Việt Nam liên tục chứng kiến nhiều sự cố sạt lở đất và lũ quét nghiêm trọng, gây thiệt hại lớn về người và tài sản.

Có thể kể đến như mua lũ tại Nghệ An trong tháng 7, gây thiệt hại hơn 3.700 tỷ đồng; Lũ, ngập lụt, lũ quét, sạt lở đất tại Sơn La, Điện Biên cuối tháng 7, đầu tháng 8, gây thiệt hại trên 688 tỷ đồng và trên 500 tỷ đồng. 

Theo thống kê, Việt Nam là một trong 5 quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của thiên tai và biến đổi khí hậu. Mỗi năm, nước ta phải đối mặt với 10-15 cơn bão và áp thấp nhiệt đới, cùng nhiều hiện tượng thời tiết cực đoan khác như mưa lớn cục bộ, lũ quét, sạt lở đất, hạn hán, xâm nhập mặn. Ước tính thiên tai làm 240 người Việt chết và mất tích mỗi năm, thiệt hại kinh tế gần 30.000 tỷ đồng.

“Tính chất phức tạp của các quá trình thủy văn, địa chất và khí tượng liên quan đến lũ quét và sạt lở, khiến việc dự báo và cảnh báo trở nên rất khó khăn”, ông Nguyễn Xuân Hiển chia sẻ tại Diễn đàn “Phòng, chống thiên tai và Cảnh báo sớm trong vận hành chính quyền hai cấp”.

Diễn đàn do Báo Nông nghiệp và Môi trường phối hợp Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống thiên tai, Quỹ Cộng đồng Phòng tránh thiên tai và Sở Nông nghiệp và Môi trường tỉnh Ninh Bình tổ chức ngày 12/8.

Diễn đàn “Phòng, chống thiên tai và Cảnh báo sớm trong vận hành chính quyền hai cấp” tổ chức tại Ninh Bình ngày 12/8.

Theo ông Hiển, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia đã phát triển một hệ thống cảnh báo lũ quét và sạt lở đất dựa trên các công nghệ tiên tiến. Cụ thể như: Sử dụng hơn 4.000 trạm đo mưa tự động và các mô hình dự báo mưa với độ phân giải cao (3km, 1km); Kết hợp dữ liệu quan trắc từ radar, vệ tinh và các nguồn khác để ước tính lượng mưa; Áp dụng các chỉ số và ngưỡng để cảnh báo nguy cơ lũ quét và sạt lở; Cập nhật liên tục các điểm yếu, vị trí xảy ra sự cố trong quá khứ.

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều khó khăn trong việc truyền thông thông tin cảnh báo nhanh chóng đến các cấp chính quyền địa phương và người dân, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi sang chính quyền 2 cấp. Khó khăn trong việc tuyên truyền và hướng dẫn người dân về các biện pháp ứng phó phù hợp với từng cấp độ cảnh báo. Thách thức trong việc đưa ra cảnh báo chính xác, do tính chất phức tạp của các hiện tượng lũ quét và sạt lở.

Vì vậy, đại diện Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia nhấn mạnh cần nâng cấp và mở rộng hệ thống cảnh báo, thông qua việc cải tiến công nghệ, ứng dụng Trí tuệ nhân tạo và tích hợp thêm các nguồn dữ liệu; đồng thời điều tra và cập nhật chi tiết hơn về các khu vực có nguy cơ cao.

Được biết, từ 1/7/2025, hệ thống chính quyền địa phương chuyển từ ba cấp sang hai cấp theo Nghị quyết 190/2025/QH15 và Nghị định 200/2025/NĐ-CP. Điều này đặt cấp xã vào vị trí tuyến đầu, chịu trách nhiệm toàn diện trong công tác phòng, chống thiên tai: từ tuyên truyền, lập kế hoạch ứng phó, dự trữ vật tư, tổ chức sơ tán, cứu hộ cứu nạn, hộ đê, khắc phục hậu quả, đến quản lý Quỹ Phòng chống thiên tai và xử lý vi phạm.

Trong những ngày tháng tới, khi bước vào thời gian cao điểm về phòng chống thiên tai, ông Cao Đức Phát, nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Chủ tịch Quỹ Cộng đồng Phòng tránh thiên tai nhấn mạnh Việt Nam cần làm rõ một số vấn đề để đảm bảo duy trì năng lực ứng phó với thiên tai, nhất là về: 1. Hệ thống chỉ đạo: đầu mối, thẩm quyền và các kênh liên lạc; 2. Kế hoạch ứng phó; 3. Lực lượng ứng phó ở các cấp; 4. Vật tư dự phòng; 5. Cơ chế, chính sách, luật pháp.

Tại diễn đàn, các chuyên gia, nhà khoa học và cơ quan quản lý đều đồng ý rằng việc phối hợp chặt chẽ giữa cấp tỉnh – cấp xã – cộng đồng là yếu tố then chốt trong công tác cảnh báo sớm và phòng, chống thiên tai.

Cấp tỉnh giữ vai trò chỉ đạo, huy động nguồn lực, hỗ trợ kỹ thuật; cấp xã trực tiếp triển khai, giám sát và báo cáo; cộng đồng tham gia giám sát, cảnh báo và hỗ trợ lẫn nhau. Khi ba mắt xích này gắn kết, hệ thống phòng, chống thiên tai và cảnh báo sớm sẽ vận hành trơn tru, hướng tới mục tiêu “xã hội an toàn trước thiên tai” vào năm 2030.