Trí tuệ nhân tạo có thực sự tạo ra viễn cảnh một tòa soạn tự động hóa toàn diện?

Phần nổi của tảng băng chìm

Những ngày qua, cụm từ ‘AI’ phủ sóng khắp các diễn đàn báo chí quốc tế, gợi mở về một tương lai mà công nghệ này sẽ đóng vai trò trung tâm trong việc tạo ra và phân phối thông tin. Theo ông Nguyễn Hoàng Nhật – Phó Trưởng Ban Nhân Dân điện tử, Báo Nhân Dân, những ứng dụng AI mà chúng ta thấy hiện tại “mới chỉ là phần nổi của tảng băng chìm”.

Tiềm năng thực sự của AI còn lớn hơn nhiều, đặc biệt với xu hướng tự động hóa hoàn toàn quy trình sản xuất tin tức thông qua các AI Agent. Viễn cảnh về một tòa soạn được vận hành gần như hoàn toàn bởi AI đang trở nên ngày càng hiện hữu.

Thực tế cho thấy, một số cơ quan báo chí trên thế giới đã bắt đầu thử nghiệm các quy trình làm việc mà ở đó, các bot AI có khả năng tự động thu thập các xu hướng thông tin, viết bài, tạo ảnh minh họa và thậm chí tự đăng tải lên trang. Sự phát triển vượt bậc này đang làm dấy lên những lo ngại về nguy cơ mất việc cho đội ngũ những người làm báo truyền thống, trong bối cảnh các nhà phát triển AI đang không ngừng tích hợp thêm nhiều tính năng mới vào các công cụ của họ.

Ông Nguyễn Hoàng Nhật nhận định: “Sự phát triển nhanh chóng này càng làm tăng nguy cơ mất việc cho những người làm báo truyền thống, khi các nhà phát triển AI đang chạy đua để tích hợp ngày càng nhiều tính năng mới vào các công cụ của họ”.

Theo ông Nhật, trong bối cảnh này, thế giới có thể sẽ chứng kiến sự phân cực rõ rệt giữa những người làm chủ công nghệ AI và những người đảm nhận các công việc mang tính chất lặp đi lặp lại, tương tự như một ‘AI thứ hai’. Bên cạnh những cơ hội tiềm năng, nỗi lo về sự lan tràn của tin tức giả và ‘AI Slop’ (những sản phẩm kém chất lượng do AI tạo ra) cũng gia tăng đáng kể.

Một khảo sát của Hiệp hội Báo chí Thế giới (INMA) cho thấy chỉ có 29% độc giả sẵn sàng đọc nội dung do AI viết, và nhiều người bày tỏ sự hoài nghi về tính xác thực của thông tin.

Mặt khác, báo cáo từ Viện Nghiên cứu Reuters lại chỉ ra rằng các tòa soạn trên thế giới dự kiến sẽ tập trung mạnh mẽ vào các sản phẩm AI trong năm 2025, cho thấy một xu hướng không thể đảo ngược.

“Các tòa soạn nhận thấy tiềm năng kinh tế và hiệu quả từ AI, nhưng họ cũng cần phải đối mặt với sự hoài nghi và lo ngại của độc giả về chất lượng và độ tin cậy của nội dung do AI tạo ra. Việc cân bằng giữa việc ứng dụng AI để tối ưu hóa hoạt động và việc đảm bảo chất lượng, tính xác thực của thông tin để duy trì niềm tin của độc giả sẽ là một bài toán quan trọng trong tương lai”, ông Nhật cho biết.

Báo chí Việt Nam trên hành trình ‘nâng cấp’

Vậy, báo chí Việt Nam đang và sẽ ứng phó như thế nào với làn sóng công nghệ mạnh mẽ này?

Theo ông Nguyễn Hoàng Nhật, từ những ứng dụng chatbot ban đầu, chúng ta đã chứng kiến sự nâng cấp lên các trợ lý ảo có khả năng ra lệnh bằng giọng nói và đọc tin tức tổng hợp bằng AI. Các cơ quan báo chí Việt Nam cũng đang tích cực ứng dụng AI để tự động hóa nhiều khâu trong quy trình sản xuất tin tức, bao gồm viết tin, tóm tắt, đặt tiêu đề, chọn từ khóa, cũng như để hiểu rõ hơn về độc giả và tối ưu hóa việc phân phối thông tin.

AI còn được khai thác để sản xuất podcast, video và các sản phẩm đa phương tiện khác, giúp quá trình sáng tạo nội dung trở nên hiệu quả và tiết kiệm thời gian hơn bao giờ hết.

Nhiều cơ quan báo chí lớn tại Việt Nam đã có những động thái cụ thể trong việc ứng dụng AI. Báo Thanh Niên đã ứng dụng AI để hỗ trợ sắp xếp bài viết tự động trên trang chủ, cá nhân hóa trải nghiệm đọc bằng cách gợi ý tin liên quan dựa trên lịch sử duyệt web và sở thích của độc giả.

Báo VnExpress sử dụng AI để sản xuất podcast tin tổng hợp, tự động lọc các bình luận tiêu cực, kiểm tra và gợi ý từ khóa SEO, cũng như tạo ảnh minh họa đơn giản cho các bài viết. VietnamPlus (TTXVN) ứng dụng AI để tạo ảnh minh họa độc đáo, trực quan hóa dữ liệu phức tạp thành các biểu đồ dễ hiểu, và sản xuất podcast trên các nền tảng loa thông minh.

TTXVN tích hợp AI vào nhiều công đoạn nghiệp vụ như dịch văn bản đa ngôn ngữ, tóm tắt tin tức nhanh chóng, soát lỗi chính tả tự động, chuyển đổi văn bản thành giọng nói và ngược lại trên nền tảng ChatGPT, đồng thời xây dựng các kế hoạch truyền thông dựa trên phân tích dữ liệu.

Trang Giá Vàng (Báo Quảng Nam) đã tích hợp hệ thống quản lý nội dung (CMS) thông minh để theo dõi sát sao các xu hướng biến động của thị trường vàng và ứng dụng công nghệ nhận diện khuôn mặt trên hình ảnh để phục vụ công tác thông tin.

Sức mạnh cộng hưởng từ ‘người’ – ‘máy’

Vậy, liệu AI sẽ thay thế hoàn toàn con người hay chỉ đảm nhận một phần công việc trong quy trình làm báo?

Tiến sĩ Alex Garcia, CEO của Garcia Media, đưa ra một góc nhìn đáng chú ý khi khuyến nghị các tòa soạn “hãy coi AI như một trợ lý đắc lực. Con người và robot hoàn toàn có thể cộng tác hiệu quả trong tòa soạn”.

Một ví dụ điển hình được Tiến sĩ Garcia đưa ra là quy trình tạo ra một ‘Mega Story’ dài 2000 chữ, trong đó các công cụ hỗ trợ AI như Otter (chuyển đổi giọng nói thành văn bản), NotebookLM (phân tích tài liệu) và Canva (thiết kế đồ họa) đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ các nhà báo thu thập thông tin, phân tích dữ liệu và trình bày nội dung một cách hấp dẫn.

Tiến sĩ Garcia cũng nhận định: “Xu hướng tất yếu trong tương lai, và thực tế đã bắt đầu diễn ra, là việc tạo ra các workflow để AI Agent tự động hóa khép kín toàn bộ khâu sản xuất tin tức, từ khâu thu thập thông tin đến xuất bản”.

Trong bối cảnh đó, ông Nguyễn Hoàng Nhật nhận định, điều này mở ra một kỷ nguyên mới với những tiềm năng phát triển vượt bậc cho ngành báo chí, đồng thời đặt ra không ít thách thức đòi hỏi sự thích ứng và đổi mới không ngừng.

“Việc chủ động nghiên cứu và ứng dụng AI một cách thông minh, có trách nhiệm sẽ là yếu tố then chốt giúp báo chí Việt Nam không chỉ theo kịp xu thế mà còn giữ vững và phát huy những giá trị cốt lõi trong kỷ nguyên số đầy biến động này”, ông cho biết.