Trí tuệ nhân tạo và chiến lược chuyển đổi số: Báo chí không

Ứng dụng AI: Đừng đi nhanh nhưng sai hướng

Chia sẻ tại diễn đàn, ông Nguyễn Quang Đồng – Viện trưởng Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS) – cho biết, hơn 60% các cơ quan báo chí được khảo sát đã và đang sử dụng AI trong một số khâu của quy trình sản xuất tin bài, như gợi ý tiêu đề, tóm tắt nội dung, chỉnh sửa ngữ pháp hay tổng hợp dữ liệu.

Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là phần lớn các đơn vị vẫn ứng dụng AI theo kiểu “tự phát”, thiếu chiến lược tổng thể, không gắn với cải tổ mô hình tổ chức hay thay đổi quy trình làm báo. Ba “nút thắt” lớn hiện nay, theo ông Đồng, bao gồm: (1) đặt sai trọng tâm khi triển khai (coi AI là công cụ phụ chứ không phải là một phần trong mô hình vận hành mới); (2) thiếu nhân lực chuyên trách và nguồn lực đầu tư; (3) chưa xây dựng cơ chế kiểm soát rủi ro và đạo đức nghề nghiệp khi sử dụng AI.

Cùng với đó, môi trường truyền thông đang thay đổi nhanh chóng. Nguồn truy cập đang dần dịch chuyển từ công cụ tìm kiếm truyền thống sang các nền tảng tích hợp AI. Trong khi đó, doanh thu quảng cáo kỹ thuật số của báo chí vẫn tiếp tục bị chia sẻ bởi các nền tảng lớn. Nếu không cải tổ kịp thời, nhiều tòa soạn sẽ đối mặt với nguy cơ mất độc giả và mất nguồn lực sống còn.

Từ tư duy công cụ đến chiến lược toàn diện: Kinh nghiệm từ VnEconomy

Chia sẻ kinh nghiệm triển khai AI một cách bài bản, ông Đào Quang Bính – Tổng Thư ký Tòa soạn Tạp chí Kinh tế Việt Nam – cho biết đơn vị đã phát triển công cụ Askonomy, một mô hình AI được huấn luyện hoàn toàn bằng dữ liệu thật từ hơn 20 năm nội dung của tòa soạn. Đây là công cụ hỗ trợ sản xuất hai phiên bản báo chí song ngữ (tiếng Việt và tiếng Anh), giúp rút ngắn thời gian dịch, biên tập từ hàng giờ xuống còn vài phút, đồng thời vẫn đảm bảo độ chính xác và chất lượng theo chuẩn biên tập của tòa soạn.

Đáng chú ý, nội dung do AI hỗ trợ tạo ra không phụ thuộc vào dữ liệu bên ngoài, mà được kiểm soát nghiêm ngặt theo quy trình của phóng viên – biên tập viên. AI chỉ đóng vai trò hỗ trợ kỹ thuật, con người vẫn giữ vai trò chủ thể định hướng, kiểm chứng, đảm bảo độ tin cậy, đúng quan điểm, lập trường biên tập.

“Không thể để AI làm báo thay người làm báo, nhưng có thể để AI giúp người làm báo tăng tốc và tăng chất lượng”, ông Bính khẳng định.

Cần chủ động bảo vệ nội dung số

Ở một góc độ khác, ông Đinh Toàn Thắng – Chủ tịch Công ty DIBIZ – cho rằng bên cạnh sản xuất nội dung, việc bảo vệ bản quyền báo chí trong môi trường số cũng là nhiệm vụ cấp bách. Các công nghệ như watermark mã hóa (hiển thị và ẩn), ký số dữ liệu nhiều lớp, quản lý bản quyền kỹ thuật số (Multi-DRM) hay truy cập có điều kiện (CA) đang trở thành xu thế bắt buộc trong bối cảnh AI có thể “sao chép” và tái tạo thông tin trong tích tắc.

Ứng dụng AI vào quản lý bản quyền và phát hiện vi phạm trong thời gian thực, theo ông Thắng, sẽ là bước đi giúp báo chí không chỉ chuyển đổi số mạnh mẽ mà còn chuyển đổi một cách an toàn, có kiểm soát.

Đổi mới để giữ vững bản sắc báo chí cách mạng

Diễn đàn cho thấy, trí tuệ nhân tạo không phải là đích đến, mà là công cụ để thúc đẩy đổi mới toàn diện mô hình báo chí, từ cách sản xuất nội dung, tổ chức tòa soạn đến quản lý thông tin và phát triển độc giả. Điều quan trọng nhất là mỗi cơ quan báo chí cần xác lập chiến lược riêng: ứng dụng AI một cách chủ động, có lộ trình, có giám sát và gắn với giá trị cốt lõi của nghề báo.

Trong bối cảnh môi trường thông tin số ngày càng cạnh tranh và phức tạp, báo chí cách mạng Việt Nam không thể đi sau công nghệ. Nhưng cũng không được để công nghệ dẫn dắt giá trị. Bản lĩnh chính trị, đạo đức nghề nghiệp và trách nhiệm xã hội vẫn là những nguyên tắc bất biến trong chuyển đổi số báo chí.

Quốc An (bài, ảnh)