Việt Nam – EU: Thúc đẩy quản trị AI nhân văn, có trách nhiệm

Diễn đàn Hợp tác số Việt Nam – EU, được tổ chức trong khuôn khổ Tuần lễ số Quốc tế Việt Nam 2025, đã trở thành cơ hội quan trọng để Việt Nam và Liên minh châu Âu (EU) rà soát các thành tựu hợp tác và thảo luận về các định hướng chiến lược mới trong chính sách, thể chế và công nghệ nhằm thúc đẩy sự phát triển số bao trùm và có trách nhiệm.

Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển chính sách và pháp lý toàn diện cho kỷ nguyên số

Phát biểu tại Diễn đàn, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) Bùi Thế Duy nhấn mạnh: “Chuyển đổi số và Chuyển đổi AI đang làm thay đổi căn bản cách chúng ta sống, làm việc và quản trị xã hội hiện đại. Việc xây dựng thể chế cho AI và công nghệ số không chỉ là yêu cầu quản lý, mà là nền tảng để bảo đảm công nghệ phục vụ con người và phát triển bền vững”.

Việt Nam đang bước vào giai đoạn phát triển chính sách và pháp lý toàn diện cho kỷ nguyên số. Hiện tại, Bộ KH&CN đang dẫn đầu việc soạn thảo 3 đạo luật quan trọng: Luật Trí tuệ nhân tạo, Luật Công nghiệp Công nghệ số và Luật Chuyển đổi Số, nhằm thiết lập một khuôn khổ pháp lý kiểu mẫu thúc đẩy đổi mới và ứng dụng công nghệ có trách nhiệm.

Bên cạnh đó, Chính phủ đã ban hành danh sách 11 công nghệ chiến lược quốc gia và 35 sản phẩm công nghệ chiến lược, bao gồm các lĩnh vực trọng điểm như AI, bán dẫn, điện toán lượng tử, dữ liệu lớn, an ninh mạng, 5G và 6G. Những lĩnh vực này sẽ là ưu tiên cho đầu tư, hợp tác quốc tế và phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao trong những năm tới.

Bà Nguyễn Thị Thanh Hà, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học Xã hội, Nhân văn và Tự nhiên, Bộ KH&CN – chỉ rõ định hướng chiến lược của Việt Nam là thúc đẩy chuyển đổi kép, kết hợp chuyển đổi số gắn với chuyển đổi xanh. Theo đó, tăng trưởng xanh là đích đến, tăng trưởng kép (nâng cao số lượng, chất lượng, năng suất, sức cạnh tranh đi đôi với phát triển bền vững) là kết quả, còn chuyển đổi kép là con đường tất yếu Việt Nam lựa chọn. KH&CN và đổi mới sáng tạo được coi là động lực then chốt của tiến trình này. Việt Nam cũng cam kết đạt mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050.

Ba định hướng chiến lược Bộ KH&CN đang tập trung triển khai gồm:

Thứ nhất, hoàn thiện hành lang pháp lý cho công nghệ mới nổi, bao gồm việc xây dựng khung thử nghiệm pháp lý (sandbox) cho phép thử nghiệm công nghệ mới và hài hòa hóa các tiêu chuẩn quốc tế với quy định của EU.

Thứ hai, phát triển hạ tầng dữ liệu mở cho khoa học công nghệ, bao gồm xây dựng cơ sở dữ liệu KH&CN quốc gia (kết nối hơn 200 viện, trường, doanh nghiệp) và vận hành hệ thống tính toán hiệu năng cao. Việt Nam mong muốn học hỏi và kết nối với chương trình European Open Science Cloud.

Thứ ba, thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp, coi doanh nghiệp là hạt nhân của hệ sinh thái.

Đề xuất mô hình AI dựa trên các giá trị dân chủ, minh bạch và trách nhiệm chung

Ông Gonzalo Serrano – Phó Trưởng Ban Hợp tác, Phái đoàn Liên minh châu Âu tại Việt Nam – khẳng định EU là đối tác ổn định và đáng tin cậy, cam kết hợp tác số sâu rộng với các đồng minh như Việt Nam.

Ông Serrano cho biết Chiến lược Kỹ thuật số Quốc tế của EU nhằm ba mục tiêu chính: thúc đẩy năng lực cạnh tranh công nghệ của cả EU và Việt Nam, thúc đẩy chương trình số dựa trên an ninh (đặc biệt là việc ký kết Công ước Hà Nội), và định hình quản trị cũng như tiêu chuẩn số. Ông Serrano bày tỏ sự hài lòng khi thấy dự thảo luật AI của Việt Nam có nhiều điểm tương đồng với Đạo luật AI của EU, như về bảy nguyên tắc hoặc bốn cấp độ rủi ro.

Đại sứ EU tại Việt Nam – ông Julien Guerrier đánh giá cao tham vọng của Việt Nam về quyền tự chủ công nghệ chiến lược, điều này trùng khớp với cách tiếp cận chuyển đổi số của EU, xây dựng trên nền tảng chủ quyền, độc lập và niềm tin. Ông Guerrier cho rằng, trong khi AI trên thế giới thường ưu tiên sự thống trị thị trường hoặc kiểm soát nhà nước, EU lại thúc đẩy một con đường trung lập, một mô hình AI dựa trên các giá trị dân chủ, minh bạch và trách nhiệm chung. Ông tin rằng việc Việt Nam đăng cai lễ ký kết Công ước Liên Hợp Quốc về Chống Tội phạm Mạng (Công ước Hà Nội) là một ví dụ tuyệt vời cho quyết tâm của Việt Nam đi theo con đường số an toàn, độc lập và lấy con người làm trung tâm.

Ông Guerrier cũng tiết lộ về cuộc họp gần đây với Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng, trong đó Bộ trưởng đã đề xuất cùng thiết kế Kế hoạch Hành động EU-Việt Nam về KH&CN. Kế hoạch này sẽ tập trung vào chuyên môn của EU, sự tham gia của khu vực tư nhân, phát triển kỹ năng, nghiên cứu chung, và chuyển giao công nghệ, nhằm giúp Việt Nam chuyển từ mua sang sản xuất các sản phẩm công nghệ chiến lược.

Thứ trưởng Bùi Thế Duy bày tỏ rằng Việt Nam mong muốn trở thành quốc gia liên kết với chương trình Horizon Europe, chương trình nghiên cứu và đổi mới lớn nhất thế giới với ngân sách gần 100 tỷ Euro cho giai đoạn 2021-2027. Việc này sẽ mở rộng quy mô hợp tác nghiên cứu và đổi mới với các quốc gia thành viên EU. Ông Julien Guerrier cũng cam kết EU sẽ tiếp tục tổ chức các sự kiện kinh doanh công nghệ Team Europe để khuyến khích kết nối doanh nghiệp và chia sẻ công nghệ.

Thứ trưởng Bùi Thế Duy cho biết, Việt Nam mong muốn cùng EU thúc đẩy đối thoại chính sách, chia sẻ kinh nghiệm xây dựng luật và phối hợp thử nghiệm các mô hình quản trị AI có đạo đức, nhân văn.

Theo Thứ trưởng, đây không chỉ là hợp tác về công nghệ, mà là hợp tác thể chế, nơi hai bên cùng kiến tạo chuẩn mực cho một thế giới số an toàn, tin cậy và lấy con người làm trung tâm.

Sự hợp tác này còn mở ra tiềm năng hợp tác trong các lĩnh vực như nghiên cứu và phát triển công nghệ lượng tử, xây dựng chuẩn dữ liệu mở và hạ tầng số, thúc đẩy chuyển đổi xanh – số trong công nghiệp và năng lượng, phát triển doanh nghiệp công nghệ Việt Nam hướng ra thị trường châu Âu, cũng như liên kết các chương trình đổi mới sáng tạo trong khuôn khổ Horizon Europe, từ đó mở rộng hợp tác nghiên cứu đổi mới sáng tạo với các nước thành viên EU và đóng góp chủ động hơn vào các sáng kiến toàn cầu về công nghệ mới nổi và trí tuệ nhân tạo có đạo đức./.