Vượt qua rào cản tâm lý để bứt phá

Đâu là trở ngại lớn nhất khiến các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) Việt Nam chần chừ trong hành trình chuyển đổi số? Câu trả lời, theo Tiến sĩ Đặng Phạm Thiên Duy (Đại học RMIT Việt Nam), không nằm ở công nghệ mà ở rào cản tâm lý. Nhận định này được ông đưa ra tại phiên thảo luận thuộc khuôn khổ HCMC Business Summit 2025 (diễn đàn hội nghị, triển lãm kinh tế, thương mại và đầu tư) do Hội Doanh nhân trẻ TP.HCM phối hợp cùng Hội Nữ Doanh nhân TP.HCM tổ chức.

Rào cản vô hình và khác biệt trong logic đổi mới

Tiến sĩ Đặng Phạm Thiên Duy, Phó chủ nhiệm phụ trách nghiên cứu và đổi mới, nhóm bộ môn Đổi mới sáng tạo trong kinh doanh, Khoa Kinh doanh, Đại học RMIT Việt Nam cho rằng, một ngộ nhận phổ biến là đồng nhất chuyển đổi số với việc “chạy theo” công nghệ mới như AI, blockchain hay IoT. Thực tế, chuyển đổi số là quá trình chiến lược, giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực số trong các hoạt động cốt lõi – từ marketing, quản trị nhân sự đến sản xuất và dịch vụ khách hàng.

Tiến sĩ Đặng Phạm Thiên Duy. Ảnh: RMIT Việt Nam

Với SME, khó khăn còn nằm ở xung đột giữa mục tiêu ngắn hạn và lợi ích dài hạn. Tâm lý “ăn chắc mặc bền” vốn giúp doanh nghiệp tồn tại, nhưng lại có thể trở thành lực cản trong việc đầu tư cho những bước đi số hóa.

Theo Tiến sĩ Duy, những “tượng đài” như Nokia, Blockbuster hay Kodak sụp đổ không phải vì thiếu kiến thức, mà vì bộ máy cồng kềnh và chậm đổi mới. Trái lại, doanh nghiệp nhỏ, linh hoạt và phục vụ thị trường ngách lại dễ dàng bứt phá hơn. Đây là lợi thế tiềm năng của SME trong kỷ nguyên số.

SME Việt Nam và SME quốc tế: Khác biệt về văn hóa và thái độ

Qua nhiều năm làm việc tại Australia và Mỹ, ông nhận thấy SME ở các nước phát triển cũng có sự kháng cự với công nghệ mới. Tuy nhiên, điểm khác biệt là họ cởi mở, tò mò công nghệ và được hỗ trợ bởi một hệ sinh thái SME đa dạng.

Ngược lại, SME Việt Nam chịu ảnh hưởng văn hóa Á Đông: thiên về kiểm soát, ngại mạo hiểm, ít chủ động tìm tư vấn bên ngoài. Phần lớn chỉ chuyển đổi khi “nhìn thấy đối thủ làm trước”.

“Nỗi sợ vô hình” với AI và công nghệ mới

Con người thường sợ những gì chưa rõ. Với AI, thay vì tô vẽ như “phép màu”, cần làm rõ AI có thể và không thể làm gì. Khi nhân viên hiểu giới hạn công nghệ và biết cách hợp tác với nó, nỗi sợ sẽ giảm bớt. Tiến sĩ Duy cho rằng, lãnh đạo cũng cần thừa nhận những hoài nghi của chính mình. Sự cởi mở này không phải điểm yếu mà là dấu hiệu cho thấy cả tổ chức đang cùng học hỏi, tiến bộ.

Vị chuyên gia cũng nhấn mạnh, sự cam kết từ lãnh đạo là yếu tố then chốt. Singapore là ví dụ tiêu biểu, khi cựu Thủ tướng Lý Hiển Long – vốn có nền tảng công nghệ – góp phần định hình thành công chuyển đổi số quốc gia.

Tại Việt Nam, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM đã chứng minh tầm quan trọng của tầm nhìn lãnh đạo: nhờ đầu tư hạ tầng IT từ sớm, bệnh viện triển khai hồ sơ bệnh án điện tử một cách trơn tru thay vì “chạy nước rút” đối phó.

Quang cảnh phiên thảo luận tại sự kiện

Chuyển đổi số: Hành trình của tư duy và niềm tin

Theo Tiến sĩ Duy, với SME, chuyển đổi số không chỉ là lựa chọn công nghệ nào, mà quan trọng hơn là thay đổi cách nghĩ. Khi doanh nghiệp dám vượt qua tâm lý ngắn hạn, chấp nhận đầu tư cho “việc quan trọng nhưng chưa cấp bách”, nuôi dưỡng tinh thần học hỏi, họ sẽ không bị bỏ lại trong kỷ nguyên AI.

Đằng sau mọi thành công công nghệ đều là lãnh đạo dám mở lòng, đội ngũ được truyền cảm hứng và một tầm nhìn dài hạn. Trong thời đại AI, SME không chỉ cần công cụ mới mà còn cần niềm tin và sự can đảm để định hình tương lai.