Chuyển đổi kép trong doanh nghiệp cần thay đổi từ tư duy doanh nghiệp và sự song hành từ cơ chế

Tại Nghị trường Quốc hội, nhiều đại biểu Quốc hội cho rằng để đạt được mục tiêu tăng trưởng 2 con số, cần thực hiện hiệu quả chuyển đổi kép nền kinh tế, gồm chuyển đổi số và chuyển đổi xanh. Đây được xác định là yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và hướng tới phát triển bền vững.

Tại hội thảo do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Tạp chí Diễn đàn Doanh nghiệp tổ chức mới đây với chủ đề: “chuyển đổi kép, động lực cho tăng trưởng kinh tế – góc nhìn từ chính sách đến thực tiễn”, ông Hoàng Quang Phòng, Phó Chủ tịch VCCI cho biết: thực tế cho thấy, quá trình chuyển đổi số và chuyển đổi xanh đang diễn ra mạnh mẽ trong khu vực sản xuất, không chỉ giúp tăng năng lực nội tại của doanh nghiệp mà còn đóng góp vào việc thực hiện các cam kết quốc gia về phát triển bền vững và mục tiêu Net Zero. Dù về mặt chính sách, Nghị quyết số 57-NQ/TW và Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị đã xác định rõ định hướng thúc đẩy phát triển khu vực kinh tế tư nhân thông qua đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và kinh doanh bền vững – nhằm hướng tới mục tiêu Việt Nam trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao vào năm 2045. Các nghị quyết này đã và đang được cụ thể hóa bằng nhiều cơ chế, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp.

Tuy nhiên, khoảng cách giữa chủ trương, chính sách và việc triển khai thực tế vẫn còn tồn tại. Để chuyển đổi kép thực sự trở thành động lực cho tăng trưởng, cần có sự vào cuộc mạnh mẽ hơn từ cộng đồng doanh nghiệp – không chỉ với vai trò thực thi mà còn là chủ thể kiến tạo và đổi mới nhằm tháo gỡ vướng mắc, giúp quá trình chuyển đổi kép của Việt Nam diễn ra nhanh, hiệu quả và toàn diện hơn.

Đề cập đến những cơ chế, chính sách cho chuyển đổi kép, theo ông Phạm Hồng Quất, Cục trưởng Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ, Chính phủ đã ban hành Chiến lược chuyển đổi xanh, Chương trình chuyển đổi số quốc gia. Thực tế cho thấy, hai chuyển đổi số – xanh cần thực hiện song hành mới đạt được mục tiêu tối ưu hoá nguồn lực tăng trưởng và phát triển bền vững. Trên nhiều diễn đàn hiện nay, chuyển đổi kép được đề cập rất nhiều nhưng về mặt thể chế, chưa có cơ chế, chính sách cho chuyển đổi song hành này.

Theo ông Phạm Hồng Quất, thực hiện chuyển đổi kép thực chất là chuyển đổi mô hình kinh doanh, chứ không đơn giản chỉ là ứng dụng công nghệ. Đặc biệt, chuyển đổi số hiện nay chuyển dịch sang Chuyển đổi AI – công nghệ nền tảng, mô hình kinh doanh hệ sinh thái, đặt ra nhiều vấn đề về mô hình kinh doanh tăng trưởng trong doanh nghiệp, đòi hỏi phải thay đổi trước hết là tư duy, quan điểm, mô hình kinh doanh mới nâng cao năng lực nội tại, đáp ứng yêu cầu cạnh tranh khu vực và toàn cầu ngày càng gay gắt.

Với quan điểm như vậy, Cục trưởng Cục Khởi nghiệp và Doanh nghiệp công nghệ nhấn mạnh đến yếu tố con người đóng vai trò quan trọng, có tính quyết định trong chuyển đổi kép, trong khi công nghệ chỉ đóng vai trò là công cụ thực hiện. Vì vậy, trước khi nói đến chuyển đổi kép ở doanh nghiệp, phải đề cập đến những chuyển đổi trong tư duy, nhận thức của doanh nhân.

Từ thực tế gọi vốn của các doanh nghiệp khởi nghiệp thời gian qua, ông Phạm Hồng Quất nhấn mạnh: yếu tố con người đóng vai trò quan trọng, có tính quyết định trong chuyển đổi kép. Công nghệ mới cần tư duy mới, doanh nhân chuyển đổi tư duy, chuyển đổi mô hình kinh doanh trước, sau đó mới tìm kiếm công nghệ phù hợp để tối ưu hoá nguồn lực. Trong đó, số phải đi với xanh và ngược lại, xanh phải đồng hành cùng số. Trong cơ chế về dữ liệu lớn, AI, blockchain, năng lượng mới… doanh nghiệp sẽ đạt được chuyển đổi kép

Ông Phạm Hồng Quất cho rằng, chuyển đổi kép thực chất mang đến cơ hội cho doanh nghiệp chứ phải là thách thức. Doanh nghiệp nào mạnh dạn tiên phong thực hiện chuyển đổi kép sẽ tạo các lợi thế. Doanh nghiệp Việt Nam vốn rất năng động, thích ứng nhanh, sáng tạo trong việc tìm kiếm các giải pháp, ứng dụng khiến tối ưu hoá nguồn lực với cách đi mới phù hợp với thực tiễn phát triển của từng doanh nghiệp, ngành nghề, lĩnh vực.

Bên cạnh đẩy mạnh tiêu thụ sản phẩm hàng hoá truyền thống, chuyển đổi kép, chuyển đổi mô hình kinh doanh ở nhiều ngành nghề, lĩnh vực còn mở ra nhiều cơ hội mới, mang lại nguồn thu mới từ sản phẩm xanh như tín chỉ carbon.

Dưới góc nhìn đó, ông Phạm Hồng Quất cho rằng doanh nghiệp cần cùng nhau xây dựng mô hình gọi vốn từ bên ngoài, từ các quỹ tài chính xanh tạo lợi nhuận kép, nhất là từ các mô hình kinh tế tuần hoàn, giảm rác thải nhựa, giảm phát thải carbon – nguồn tài nguyên quý giá của doanh nghiệp.

Từ góc nhìn doanh nghiệp, ông Nguyễn Phú Hiển – Giám đốc công ty PM Consulting chỉ ra những điểm nghẽn và khó khăn đối với doanh nghiệp sản xuất điện tử, họ chịu áp lực từ các tập đoàn toàn cầu như Apple, Samsung, buộc phải tuân thủ tiêu chuẩn phát triển bền vững. Các giải pháp khả thi có thể kể đến DPPA (mua bán điện trực tiếp), cơ chế phát điện tại chỗ, và tín chỉ năng lượng. Tuy nhiên, dù nghị định đã ban hành, việc triển khai thực tế còn chậm, do còn nhiều vướng mắc về quy định và hướng dẫn kỹ thuật, khiến doanh nghiệp phải chờ đợi và thiếu động lực đầu tư.

Với doanh nghiệp dệt may, phần lớn là doanh nghiệp vừa và nhỏ, khó khăn tới từ thiếu vốn và năng lực kỹ thuật để đầu tư vào các giải pháp như điện mặt trời áp mái hoặc mua bán điện trực tiếp. Trong khi đó, cơ chế chính sách hiện nay chưa đủ cởi mở và khuyến khích cho những lựa chọn linh hoạt hơn, như mua tín chỉ năng lượng tái tạo hoặc giao dịch điện thông qua khu công nghiệp.

Theo ông Hiển, sau khi góp ý với Bộ Công Thương và các cơ quan liên quan, đã có những tín hiệu tích cực từ chính phủ, như một số dự thảo chính sách mới đang được chuẩn bị để mở rộng phạm vi và cơ chế hỗ trợ doanh nghiệp. Tuy nhiên trên thực tế dù đã có hướng dẫn và bộ tiêu chí chuyển đổi xanh, nhưng việc triển khai cụ thể cho từng doanh nghiệp trong khu vẫn rất phức tạp, thiếu cơ chế khuyến khích rõ ràng hoặc quy định công nhận giải pháp tiết kiệm năng lượng, đổi mới công nghệ.

Từ đó, ông Hiển kiến nghị nâng cao vai trò của khu công nghiệp trong chính sách chuyển đổi xanh và chuyển đổi số. Hiện cả nước có khoảng 34 tỉnh có khu công nghiệp trọng điểm. Mỗi tỉnh nên lựa chọn 2–3 khu công nghiệp tiên phong để áp dụng sớm mô hình chuyển đổi xanh, chuyển đổi số. Các khu này cần được trực quan hóa dữ liệu, kết nối trực tiếp với UBND tỉnh, để trở thành một chỉ số thành phần trong năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI). Khi có dữ liệu “sống”, việc quản lý, ra quyết định và tiếp cận chính sách sẽ nhanh chóng, minh bạch và hiệu quả hơn.

Còn theo bà Trần Thị Thu Trang – Chủ tịch HĐQT Công ty CP Công nghệ Thế hệ mới Hanel, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Sản xuất Công nghiệp tỉnh Bắc Ninh, để chuyển đổi số và chuyển đổi xanh, hai trụ cột của “chuyển đổi kép” thực sự trở thành động lực tăng trưởng, thì Truyền thông và hành động mẫu là hai chìa khóa quan trọng.

Trong đó, Chính phủ và các địa phương cần có hỗ trợ chuyển đổi kép cho các doanh nghiệp mẫu đồng thời chương trình truyền thông sâu rộng về lợi ích của chuyển đổi số, giúp doanh nghiệp thay đổi ngay từ tư duy, nhận thức và hành động. Việc truyền thông cần đi vào thực chất, gắn với các câu chuyện thành công cụ thể, từ đó khơi dậy tinh thần đổi mới và sẵn sàng thay đổi trong mọi quy mô doanh nghiệp.