Xác thực người đang online là thách thức lớn nhất

Theo Financial Times, minh chứng rõ ràng nhất cho thách thức này là sự cố của công ty an ninh mạng KnowBe4 vào năm ngoái. Sau khi tuyển dụng một kỹ sư phần mềm AI qua video, kiểm tra lý lịch và tham chiếu đầy đủ, họ gửi máy tính Mac đến nhân viên làm việc từ xa. Tuy nhiên, sau khi nhận được thiết bị, “nhân viên” bắt đầu truy cập từ xa từ châu Á qua một “trang trại máy tính”, và sau đó bị xác định là tin tặc giả danh nhân viên Mỹ.

Dù không gây ra thiệt hại về dữ liệu, sự cố trên là hồi chuông cảnh báo cho mọi doanh nghiệp về rủi ro trong tuyển dụng và bảo mật thời đại số. Khi các công nghệ như chatbot và Trí tuệ nhân tạo ngày càng trở nên tinh vi, ranh giới giữa tương tác người – người và người – máy dần bị xóa nhòa.

Vụ việc này cho thấy rằng việc xác định danh tính thật của một người trên mạng đang ngày càng khó khăn, kể cả với các chuyên gia an ninh mạng giàu kinh nghiệm. Khi AI ngày càng được sử dụng để thay con người làm nhiều việc từ trả lời email, quản lý hồ sơ đến giao tiếp bằng hình ảnh ảo, thì việc phân biệt giữa người thật và máy móc trở nên phức tạp hơn bao giờ hết.

Một số lãnh đạo công nghệ, trong đó có chính những người đã góp phần thúc đẩy làn sóng AI, đang tìm cách giải quyết vấn đề danh tính số bằng các sáng kiến công nghệ mới. Tiêu biểu là Sam Altman, đồng sáng lập OpenAI và là người đã tạo ra bước ngoặt toàn cầu với ChatGPT vào năm 2022. Song song với OpenAI, Altman đồng sáng lập Tools for Humanity, công ty đứng sau Orb, một thiết bị quét mống mắt có hình dạng giống quả bóng đá.

Orb được thiết kế để xác minh người dùng là “con người thật” bằng cách quét sinh trắc học mắt. Sau khi quét, người dùng nhận được một World ID, hộ chiếu kỹ thuật số toàn cầu, cùng với phần thưởng 42 token Worldcoin ($WLD). Theo dữ liệu đến tháng 4 năm nay, hơn 13,5 triệu người tại 23 quốc gia đã tham gia hệ thống này, trong đó có cả Anh mới được triển khai gần đây.

Ông Altman chia sẻ rằng mục tiêu của Orb là đảm bảo con người tiếp tục giữ vai trò trung tâm trong thời đại trí tuệ nhân tạo tổng quát (AGI). Tuy nhiên, dù ý tưởng này phản ánh một nhu cầu xác thực thực tế, nó cũng gây ra không ít tranh cãi. Việc sử dụng thiết bị phần cứng chuyên dụng để xác minh danh tính khiến hệ thống trở nên đắt đỏ và khó phổ biến rộng rãi, hiện mới chỉ có khoảng 1.500 thiết bị Orb đang hoạt động toàn cầu.

Bên cạnh đó, mô hình xác thực sinh trắc học tập trung cũng đặt ra những lo ngại về quyền riêng tư. Khi danh tính kỹ thuật số bị ràng buộc vào hệ thống duy nhất, người dùng mất khả năng kiểm soát nhiều danh tính khác nhau cho các mục đích riêng biệt. Ngoài ra, World ID hiện chưa chắc sẽ tương thích với các hệ sinh thái danh tính khác, như danh tính số do Liên minh châu Âu (EU) phát triển và dự kiến triển khai vào năm 2026. Điều này làm dấy lên nguy cơ hình thành các hệ thống khép kín, thiếu tính liên thông, một phiên bản kỹ thuật số của “khu vườn có tường rào”.

Một số chuyên gia an ninh mạng cảnh báo rằng chúng ta đang bước vào một giai đoạn mới, nơi giả định mặc định không còn là “đối phương là người thật” nữa. Trái lại, mọi tương tác trực tuyến nên được xem là giả lập cho đến khi có bằng chứng xác thực ngược lại. Trong bối cảnh các chatbot và tác tử AI ngày càng giống người, nhu cầu chứng minh “sự hiện diện thật” trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Andrew Bud, nhà sáng lập công ty xác thực sinh trắc học iProov, là người đã tiên phong trong cách tiếp cận này. Theo ông, danh tính số không chỉ là tập hợp dữ kiện tĩnh như tên tuổi, số ID hay hình ảnh đại diện, mà là một quá trình xác thực gắn với con người thật sự kiểm soát chúng. “Niềm tin không nằm ở dữ kiện. Nó nằm ở con người đứng sau dữ kiện đó”, Bud nhấn mạnh.

iProov đã phát triển công nghệ xác minh khuôn mặt sử dụng ánh sáng đa sắc chiếu vào da người dùng và phân tích phản xạ ánh sáng để kiểm chứng sự sống, một phương pháp được gọi là xác thực động. Toàn bộ quy trình này diễn ra chỉ trong khoảng 2,5 giây và đã được triển khai hơn 100 triệu lần trên toàn cầu, bao gồm cả chính phủ và các tổ chức tài chính.

Khác với các phương pháp tĩnh như mật khẩu hay mã OTP, công nghệ sinh trắc học của iProov đòi hỏi sự hiện diện thật của người dùng, khiến việc giả mạo trở nên khó khăn hơn đáng kể. Đây được xem là một bước tiến quan trọng trong bối cảnh các cuộc tấn công deepfake và giả mạo AI ngày càng tinh vi.

Trong thời đại mà AI không ngừng phát triển, nguy cơ mất kiểm soát danh tính số hay đánh mất lòng tin trực tuyến không còn là cảnh báo xa vời. Câu hỏi đặt ra giờ đây không còn là “bạn là ai?”, mà là “ai thực sự đang đứng sau tài khoản đó?”. Và nếu không nhanh chóng xây dựng được các tiêu chuẩn xác thực tin cậy, chúng ta sẽ phải đối mặt với một thế hệ hacker tổng hợp khó kiểm soát hơn bất cứ điều gì từng biết đến trước đây.