‘AI đang trở thành hạ tầng giống như điện, viễn thông, Internet’

Tại Diễn đàn AI trong kỷ nguyên số do Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức, chiều 29/8, các lãnh đạo và chuyên gia công nghệ đã chia sẻ tầm nhìn, cơ hội cũng như thách thức của Việt Nam trước làn sóng Trí tuệ nhân tạo (AI). Sự kiện tổ chức trong khuôn khổ Triển lãm 80 năm thành tựu đất nước.

Phát biểu khai mạc, Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, diễn đàn không chỉ là sự kiện khoa học công nghệ, còn là nơi bàn về tương lai phát triển của đất nước trong kỷ nguyên số, với trọng tâm là AI.

Theo Bộ trưởng, đặc điểm nổi bật của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư là sự cân bằng quyền lực. Trước kia, công nghệ số gần như nằm trọn trong tay các tập đoàn công nghệ lớn – big tech. Nhưng giờ đây, với sự phát triển của các ứng dụng số dựa trên dữ liệu, xuất hiện một quyền lực thứ hai – đến từ những quốc gia, doanh nghiệp không sở hữu công nghệ lõi nhưng lại nắm dữ liệu và làm những ứng dụng chuyên sâu để giải các bài toán mang tính địa phương. “Đây chính là những gã khổng lồ bé nhỏ”, Bộ trưởng nói.

Theo ông, thời kỳ chuyển đổi số đặt ra một thực tế: công nghệ mang tính toàn cầu nhưng dữ liệu lại gắn liền với địa phương. Các ứng dụng chuyên ngành không chỉ giúp giải quyết bài toán quốc gia mà còn góp phần hoàn thiện công nghệ.

Bộ trưởng cho rằng có hạ tầng AI toàn cầu nhưng cũng có những hạ tầng AI quốc gia. Có những platform toàn cầu nhưng cũng có những platform quốc gia. ” Sự kết hợp này sẽ giúp thế giới phát triển bền vững hơn, và đây là cơ hội của những quốc gia đang phát triển như Việt Nam”, ông nhấn mạnh.

Bộ trưởng nhìn nhận AI đang vượt khỏi phạm vi một công nghệ ứng dụng, và dần trở thành một loại hạ tầng quốc gia, “giống như điện, viễn thông hay Internet”. Quốc gia nào làm chủ được AI sẽ có lợi thế vượt trội trong sản xuất, kinh doanh, giáo dục, y tế, quản trị, và cả quốc phòng, an ninh.

Lợi thế lớn của các doanh nghiệp Việt Nam nằm ở dữ liệu, ở những bài toán bản địa và hơn hết là ở trí tuệ người Việt, bởi: “sự linh hoạt và thích ứng của văn hóa Việt Nam, vốn là những cái cần nhất và quan trọng nhất của thời đại mà công nghệ đang tạo ra những thay đổi nhanh chóng và có tính đột phá”.

Theo Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng với 100 triệu dân, dân số trẻ, năng động, am hiểu công nghệ, Việt Nam có điều kiện để vừa là người dùng, vừa là người tạo ra sản phẩm AI cho chính mình và cho thế giới, đồng thời nhấn mạnh cần phát triển AI “vừa nhanh, vừa an toàn, vừa nhân văn”.

Ông cho rằng, phải chính thức xác định con đường phát triển AI Việt Nam. Nếu nói một chữ về con đường này, đó là chữ “và”: Toàn cầu và địa phương, hợp tác và tự chủ, big tech và startup, công nghệ và ứng dụng, sử dụng và làm chủ, kích thích sáng tạo và có kiểm soát, hạ tầng toàn cầu và hạ tầng quốc gia, dữ liệu mở và dữ liệu bảo vệ, ứng dụng nền tảng đa năng và ứng dụng chuyên sâu, công nghệ mở và công nghệ đóng. Vừa hội nhập để học hỏi và đóng góp, vừa tự chủ để làm chủ và bảo vệ lợi ích quốc gia.

Vì sao AI là tâm điểm cạnh tranh chiến lược?

Trình bày đề dẫn tại diễn đàn, Thứ trưởng Khoa học và Công nghệ Phạm Đức Long cũng dùng một từ duy nhất, đó là “nhanh” – để mô tả về sự phát triển AI thời gian qua. Ông dẫn chứng, Internet từng mất 7 năm để đạt 100 triệu người dùng, nhưng ChatGPT chỉ cần hai tháng.

Dẫn một khảo sát, ông cho biết, 75% doanh nghiệp, tức cứ bốn doanh nghiệp thì ba đã ứng dụng AI. Trong hai năm qua, chi phí sử dụng AI đã giảm 99%. Đó là lý do AI phổ cập nhanh, nhanh hơn bất kỳ công nghệ nào khác, và “khi càng phổ cập thì lại càng rẻ”, ông nói.

Theo Thứ trưởng, AI đang trở thành tâm điểm chiến lược của các quốc gia bởi nó có thể làm thay đổi vị thế một đất nước nếu làm chủ và dẫn dắt được công nghệ này. Vì là tâm điểm, AI tạo ra ba cuộc đua lớn: hạ tầng tính toán, thể chế và dữ liệu.

Hạ tầng tính toán là nền tảng cho mọi đổi mới sáng tạo và gắn chặt với chủ quyền số. Nếu phát triển AI dựa trên hạ tầng nước ngoài, quốc gia sẽ luôn bị động. Thể chế, nếu quá chặt chẽ sẽ bóp nghẹt đổi mới sáng tạo, còn thả lỏng hoàn toàn sẽ dẫn tới rủi ro xã hội. Dữ liệu, được ví là “nhiên liệu” của AI, gắn liền với chủ quyền quốc gia và nếu không làm chủ, một quốc gia có thể bị lệ thuộc vào bên ngoài.

“Nếu như hạ tầng tính toán là cơ bắp, thể chế là luật chơi, dữ liệu là nguyên liệu thì nhân tài là bộ não của AI”, Thứ trưởng Long nhận định, đồng thời cho biết các quốc gia cũng đang cạnh tranh về vấn đề này bởi nhân tài AI khá khan hiếm.

Với Việt Nam, Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị đã xác định mục tiêu đến năm 2030 thuộc nhóm ba quốc gia dẫn đầu Đông Nam Á về nghiên cứu và phát triển AI. Chính phủ cũng đã ban hành một danh mục, trong đó xem AI là một trong 11 nhóm công nghệ chiến lược với bốn sản phẩm ưu tiên là mô hình ngôn ngữ lớn tiếng Việt, trợ lý ảo, AI chuyên ngành và AI phân tích.

Để hiện thực hóa, theo Thứ trưởng Phạm Đức Long, chiến lược AI của Việt Nam xác định Nhà nước sẽ xây dựng hạ tầng tính toán hiệu năng cao và hạ tầng dữ liệu tập trung; phổ cập AI toàn dân và toàn diện; phát triển nguồn nhân lực AI; đồng thời thúc đẩy nghiên cứu và đổi mới sáng tạo.

Doanh nghiệp Việt trước cuộc đua Chuyển đổi AI

Chia sẻ từ góc nhìn thực chiến, ông Lê Hồng Việt, Tổng giám đốc FPT Smart Cloud, nhìn nhận AI đang định hình lại cuộc đua số giữa các doanh nghiệp. Trích dẫn số liệu từ IDC, ông cho biết, chi tiêu cho phần mềm AI toàn cầu sẽ đạt 297 tỷ USD vào năm 2027, với mức tăng trưởng kép 14% mỗi năm.

Một số lĩnh vực như ngân hàng, viễn thông hay sản xuất phần mềm đã đi rất xa trong việc ứng dụng AI. Tuy nhiên, chỉ 12% doanh nghiệp hiện nay đạt mức trưởng thành AI cao và thành công trong việc ứng dụng. Với những công ty ứng dụng AI xuất sắc thì lợi nhuận trên vốn đầu tư (ROI) đạt trung bình 3,7 lần, và con số này có thể tăng đến 10 lần.

Sự tiến bộ của công nghệ AI, đặc biệt là nhân sự AI (AI Agent) mở ra tiềm năng lớn cho nhiều nghiệp vụ, từ chăm sóc khách hàng, marketing, dịch vụ tư vấn cho đến vận hành, tạo ra bước nhảy vọt về năng suất, tiết kiệm chi phí và tái định nghĩa cách thức tiếp cận khách hàng.

Ông Việt cũng cho rằng, AI sẽ tác động mạnh đến việc làm, khi 60% công việc hiện tại chịu ảnh hưởng. Nhiều doanh nghiệp đã bắt đầu đào tạo kỹ năng mới cho người lao động để thích ứng, và xu hướng này sẽ còn gia tăng trong vài năm tới.

Với các doanh nghiệp, ông đề xuất lộ trình tiếp cận và chuyển đổi với AI gồm 5 giai đoạn, bắt đầu từ việc nâng cao hiểu biết về AI, đánh giá mức độ sẵn sàng, xác định tầm nhìn gắn với mục tiêu kinh doanh để lựa chọn các dự án AI phù hợp, trước khi mở rộng quy mô toàn diện.

Đồng quan điểm về những gì “kỷ nguyên AI” có thể mang lại, Chủ tịch CMC Nguyễn Trung Chính cho biết doanh nghiệp này đã nhận thức về AI từ sớm và đưa ra chiến lược chuyển đổi AI có tên AI-X. Đây là quá trình ứng dụng công nghệ Al để thay đổi tổng thể và toàn diện về cách thức hoạt động và tương tác trong mọi lĩnh vực của xã hội từ Chính phủ, doanh nghiệp đến đời sống của người dân.

Chính bởi vậy, hồi đầu tháng này, CMC đã chính thức ra mắt công ty CMC OpenAI (C-OpenAI), với tầm nhìn trở thành nền tảng Al mở và an toàn do người Việt Nam xây dựng, phát triển. Công ty chuyên về AI của CMC theo đuổi việc thiết kế, xây dựng và phát triển nền tảng AI mở và an toàn, phát triển các mô hình ngôn ngữ lớn, mô hình Al chuyên biệt cho từng lĩnh vực.

Theo Thứ trưởng Phạm Đức Long, AI đang là cuộc cạnh tranh toàn cầu, nhưng Việt Nam có cơ hội lịch sử để tham gia vào cuộc chơi này. ” Phát triển AI là sứ mệnh quốc gia của nhà nước, doanh nghiệp và mọi người người dân. Chúng ta có tầm nhìn tốt, chiến lược tự chủ, giờ là lúc hành động để biến tầm nhìn thành hiện thực”, ông kêu gọi.

Trọng Đạt