AI định hình lại thị trường việc làm với 16 nghề mới ra đời

Một kiến trúc sư tri thức, một kỹ sư điều phối, một nhà thiết kế hội thoại, một trưởng nhóm hợp tác người – AI. Nếu bạn chưa từng nghe qua những chức danh này, đó là vì chúng vừa mới xuất hiện — ở những doanh nghiệp đang tìm cách vận hành công việc của mình bằng sức mạnh của Trí tuệ nhân tạo.

Từ tập đoàn tuyển dụng lớn nhất nước Mỹ Walmart, đến các công ty công nghệ như Salesforce, Workday, hay hãng kiểm toán KPMG, hàng loạt vị trí mới đang được tạo ra giữa cơn bùng nổ của AI. Một số hoàn toàn mới, trong khi nhiều vị trí khác là sự phát triển từ vai trò cũ hoặc sự kết hợp giữa các công việc trước đây với trách nhiệm mới. Diễn biến này diễn ra trong bối cảnh không ít người lao động lo sợ bị AI thay thế, đặc biệt khi nhiều CEO cảnh báo về nguy cơ “thất nghiệp hàng loạt”.

Sự thay đổi này được xem là bước ngoặt của kỷ nguyên việc làm kế tiếp, nơi con người sẽ hoặc sử dụng, hoặc làm việc song hành cùng AI. Mark Muro, chuyên gia tại Viện Brookings, nói về các chức danh mới “Đây là một động lực nền tảng khi một công nghệ mới quét qua nền kinh tế. Một số vị trí có thể chỉ là ngõ cụt, một số sẽ trở nên lớn hơn mọi người tưởng và có những thứ chúng ta còn chưa thể hình dung”.

Theo dữ liệu từ LinkedIn, khoảng 20% chuyên gia tại Mỹ hiện mang những chức danh chưa từng tồn tại trước năm 2000. Giờ đây, AI tạo sinh đang tăng tốc xu hướng ấy, liên tục tạo ra các vai trò mới — dù hiện vẫn chưa có tiêu chuẩn thống nhất cho tên gọi hoặc mô tả công việc. Một vị trí kỹ thuật duy nhất có thể được đăng tuyển dưới hơn 40 tên gọi khác nhau.

Kory Kantenga, Trưởng bộ phận Kinh tế khu vực châu Mỹ của LinkedIn, nhận định: “AI không phải mới xuất hiện, nhưng quy mô sử dụng nó giờ đây lớn chưa từng có. Vì thế, các công ty cần tạo ra những vai trò mới để thích nghi với thay đổi đó”.

Ruth Hickin, Phó chủ tịch phụ trách đổi mới nhân lực tại Salesforce, cho biết công ty “liên tục tạo ra những công việc mới”, đồng thời giải thích: “Một phần xuất phát từ chiến lược của công ty, nhưng phần lớn là do công nghệ đang tái định hình các công việc vốn có”.

Dưới đây là những vị trí nghề nghiệp mới mà người lao động có thể gặp trong tương lai gần, khi thị trường việc làm tiếp tục biến chuyển dưới ảnh hưởng của AI.

Nhóm việc làm về trải nghiệm người dùng (User Experience)

Những công việc này giúp doanh nghiệp xây dựng và cải thiện trải nghiệm của khách hàng khi tương tác với sản phẩm số.

1. Nhà thiết kế hội thoại AI (AI Conversation Designer):

Người tạo nên ngôn ngữ, luồng tương tác và “tính cách” cho các giao diện AI, giúp chúng trở nên dễ sử dụng, hữu ích và hấp dẫn. Ở Salesforce, yêu cầu bao gồm kỹ năng thiết kế prompt, hiểu biết tâm lý người dùng và viết kịch bản hội thoại.

2. Kiến trúc sư tri thức (Knowledge Architect):

Cung cấp chuyên môn để định hình “tri thức” mà một tác nhân AI nắm được, kỹ năng của nó và độ chính xác trong việc thực hiện nhiệm vụ. Đồng thời đảm bảo rằng các hành động của AI phù hợp với ngữ cảnh và phản ánh đúng chiến lược kinh doanh. Ở KPMG, vị trí này đòi hỏi hiểu biết về cấu trúc đồ thị tri thức (knowledge graph) và khả năng mô tả dữ liệu theo miền chuyên biệt.

3. Nhà thiết kế tương tác (Interaction Designer):

Thiết kế mô hình tương tác giữa con người và tác nhân AI, đồng thời chịu trách nhiệm xây dựng niềm tin và sự hợp tác giữa hai bên. Ở KPMG, yêu cầu bao gồm kỹ năng thiết kế trải nghiệm hội thoại, thiết kế prompt và khả năng giải thích cách hệ thống đưa ra quyết định.

4.Kỹ sư nghệ thuật AI (AI Artist Engineer):

Một khái niệm bao trùm các vai trò như nghệ sĩ AI hoặc nghệ sĩ sản xuất nội dung bằng AI. Tại công ty truyền thông CoCreativ (New York), vị trí này chịu trách nhiệm sử dụng AI để tạo ra nội dung chiến lược, hấp dẫn về mặt hình ảnh và phù hợp với thương hiệu.

5. Kỹ sư prompt (Prompt Engineer):

Vị trí này xuất hiện vài năm gần đây và đang trở nên cực kỳ phổ biến. Adobe từng đăng tuyển kỹ sư prompt để thiết kế, thử nghiệm và tích hợp các chiến lược cho tác nhân AI và các trường hợp doanh nghiệp. Công việc bao gồm xây dựng “nhân cách” và hành vi cho AI, cũng như tùy chỉnh prompt theo mục đích sử dụng cụ thể. Yêu cầu bao gồm kinh nghiệm phát triển sản phẩm AI hoặc học máy, cùng hiểu biết sâu về khả năng và giới hạn của các mô hình ngôn ngữ lớn.

Nhóm việc làm về nhân sự và vận hành doanh nghiệp (Workforce & Business Operations)

6. Trưởng nhóm hợp tác người – AI (Human-AI Collaboration Lead):

Xây dựng chiến lược và khuôn khổ để con người và hệ thống AI phối hợp đạt mục tiêu kinh doanh, nâng cao hiệu suất. Ở Salesforce, vị trí này đòi hỏi kinh nghiệm quản trị thay đổi, chiến lược tổ chức và năng lực lãnh đạo liên phòng ban.

7. Chiến lược gia triển khai AI (Adoption Strategist):

Một vai trò sắp ra mắt tại KPMG, chịu trách nhiệm đảm bảo việc tích hợp AI phù hợp với chiến lược kinh doanh, cơ cấu tổ chức và kế hoạch nhân sự. Đồng thời thúc đẩy việc chấp nhận AI trong lực lượng lao động. Kỹ năng cần có: chuyển đổi quy trình doanh nghiệp, giao tiếp và am hiểu các khung đạo đức – an toàn trong ứng dụng AI.

Nhóm việc làm kỹ thuật (Technical Roles)

8. Kiến trúc sư AI có trách nhiệm (Responsible Use AI Architect):

Bao gồm cả những chức danh như kỹ sư học máy cấp cao phụ trách AI có trách nhiệm. Tại Pinterest, vị trí này chịu trách nhiệm xây dựng các biện pháp bảo vệ cho AI. Yêu cầu gồm hiểu biết về kiến trúc học máy, kinh nghiệm điều phối nhóm kỹ sư đa lĩnh vực và bằng sau đại học về khoa học máy tính hoặc lĩnh vực liên quan.

9. Kỹ sư điều phối (Orchestration Engineer):

Kết nối nhiều tác nhân AI, công cụ và quy trình làm việc để chúng phối hợp trơn tru. Cũng là người thiết lập phạm vi tự động và “hàng rào an toàn” cho các tác nhân. Ở KPMG, yêu cầu bao gồm kinh nghiệm thiết kế ngữ cảnh, bộ nhớ và cải thiện độ tin cậy của hệ thống.

10. Kỹ sư AI (AI Engineer):

Tuy không mới, nhưng vị trí này đang bùng nổ ngay cả ở các công ty ngoài lĩnh vực công nghệ. Best Buy gần đây đăng tuyển kỹ sư AI để xây dựng các giải pháp có thể mở rộng cho doanh nghiệp và khách hàng. Yêu cầu: bằng đại học về khoa học máy tính, kỹ thuật hoặc toán học; kinh nghiệm trong học máy, kỹ thuật dữ liệu hoặc phát triển phần mềm; thành thạo Python và SQL.

11. Kiến trúc sư AI (AI Architect):

Thiết kế và quản lý hạ tầng trí tuệ nhân tạo — gồm đường ống dữ liệu, môi trường tính toán và các mô hình học máy cốt lõi. Ở Salesforce, yêu cầu bao gồm thiết kế hệ thống, kiến trúc điện toán đám mây và quản trị dữ liệu.

12. Nhà chú giải dữ liệu (Data Annotator):

Một công việc có từ hàng chục năm, nhưng đang hồi sinh mạnh mẽ nhờ AI. Vai trò của họ là gắn nhãn, phân loại và gắn thẻ dữ liệu thô để mô hình AI hiểu được. Công việc có thể yêu cầu biết ngôn ngữ lập trình Python và làm quen với mô hình ngôn ngữ lớn.

Nhóm việc làm quản lý và lãnh đạo (Supervisory Roles)

13. Trưởng bộ phận AI (Head of AI):

Là người dẫn dắt toàn bộ các sáng kiến về AI trong doanh nghiệp. Tại Workday, “Trưởng bộ phận AI tự động” chịu trách nhiệm xây dựng, mở rộng đổi mới sản phẩm và giám sát các mảng kinh doanh chuyên biệt. Cần kết hợp giữa kỹ năng quản lý sản phẩm công nghệ và năng lực lãnh đạo cấp cao.

14. Quản lý vận hành tác nhân (Agent Operations Manager):

Một vị trí sắp ra mắt tại KPMG, phụ trách quản lý hiệu suất, sự cố và thay đổi hằng ngày của các tác nhân AI. Công việc bao gồm bảo trì, tối ưu và phản ứng với các sự cố bất ngờ, đồng thời giám sát quá trình suy giảm hiệu suất của mô hình AI.

15. Phó chủ tịch cấp cao phụ trách chiến lược AI (Senior Vice President of AI Strategy):

Tại Workday, người giữ vị trí này chịu trách nhiệm hoạch định và dẫn dắt chiến lược AI dài hạn — giúp khách hàng định hướng việc áp dụng công nghệ và đảm bảo doanh nghiệp triển khai AI một cách có trách nhiệm.

16. Phó chủ tịch điều hành về AI (Executive Vice President of AI):

Walmart vừa ra mắt hai vị trí phó chủ tịch điều hành mới. Một người phụ trách sản phẩm và thiết kế, chịu trách nhiệm cho toàn bộ quá trình Chuyển đổi AI của công ty. Người còn lại phụ trách nền tảng AI, với nhiệm vụ thúc đẩy năng suất, tốc độ và đổi mới, đồng thời xây dựng, thiết kế hệ thống trí tuệ của Walmart.