Các mô hình AI mã nguồn mở của Trung Quốc, do các công ty như DeepSeek và Alibaba phát triển, đang nổi lên như một đối thủ đáng gờm đối với các hệ thống độc quyền của Mỹ, định hình lại cảnh quan AI toàn cầu.
Theo South China Morning, Post, 9/7/2024 là một ngày “chấn động” đối với cộng đồng Trí tuệ nhân tạo (AI) Trung Quốc. Vào ngày đó, OpenAI, công ty khởi nghiệp dẫn đầu toàn cầu về phát triển mô hình AI, đã chặn các nhà phát triển tại Trung Quốc – bao gồm cả Hồng Kông và Ma Cao – truy cập vào các mô hình GPT của họ. Trong khi đó, các nhà phát triển từ nhiều quốc gia khác, từ Afghanistan đến Zimbabwe, vẫn được phép sử dụng.
Tuy nhiên, với sự ra mắt mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) mã nguồn mở V3 của DeepSeek vào tháng 12/2024 và mô hình suy luận AI R1 vào tháng 1/2025, có khả năng cạnh tranh với o1 của OpenAI, phong trào mã nguồn mở do các công ty Trung Quốc khởi xướng đã tạo ra làn sóng chấn động tại Thung lũng Silicon và Phố Wall.
Xu hướng này không chỉ thúc đẩy hàng loạt ứng dụng AI tại Trung Quốc mà còn định hình lại cảnh quan AI toàn cầu, nhận được sự ủng hộ từ các nhà phát triển trên khắp thế giới. Các mô hình mã nguồn mở của Trung Quốc đang trở thành một lựa chọn thay thế khả thi cho các hệ thống độc quyền từ các gã khổng lồ công nghệ Mỹ như OpenAI và Google.
MÃ NGUỒN MỞ CỦA TRUNG QUỐC LÀ “CHẤT XÚC TÁC CHO TIẾN BỘ TOÀN CẦU”
Mô hình AI mã nguồn mở – với mã nguồn và trọng số mô hình được công khai để bất kỳ ai cũng có thể sử dụng, chỉnh sửa và phân phối – khuyến khích cách tiếp cận hợp tác trong phát triển AI. Trong quá khứ, các hệ thống mã nguồn mở như Linux không thể vượt qua các đối thủ độc quyền như Windows của Microsoft. Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng lần này, các mô hình AI miễn phí của Trung Quốc đang đặt ra thách thức nghiêm trọng đối với các đối thủ Mỹ.
Ông Jensen Huang, nhà sáng lập kiêm giám đốc điều hành Nvidia, đã ca ngợi sự tiến bộ của Trung Quốc trong lĩnh vực AI mã nguồn mở và bày tỏ cam kết hợp tác với các công ty Trung Quốc, khi Nvidia chuẩn bị nối lại việc xuất khẩu chip H20 tiên tiến sang một trong những thị trường lớn nhất của mình sau bước đột phá trong đàm phán thương mại Trung-Mỹ vào cuối tháng trước.
Tại Triển lãm Chuỗi cung ứng Quốc tế Trung Quốc ở Bắc Kinh, ông Huang mô tả các mô hình LLM của các công ty Trung Quốc – bao gồm DeepSeek, Alibaba, Tencent, MiniMax và Baidu – là “tầm cỡ thế giới” và đóng vai trò quan trọng cho sự tiến bộ AI toàn cầu. Ông nhấn mạnh rằng phong trào mã nguồn mở của Trung Quốc là “chất xúc tác cho tiến bộ toàn cầu”, mang đến cơ hội cho mọi quốc gia và ngành công nghiệp tham gia vào cuộc cách mạng AI.
Ngược lại, ông Sam Altman, nhà sáng lập kiêm giám đốc điều hành OpenAI, cuối tuần qua thông báo hoãn ra mắt mô hình LLM mã nguồn mở của công ty, vốn được lên kế hoạch ra mắt trong vài ngày tới, với lý do cần thêm thời gian để kiểm tra an toàn. Trong khi đó, các công ty Trung Quốc đang nhanh chóng phát hành các mô hình mã nguồn mở với tốc độ ấn tượng.
Theo ông Kevin Xu, nhà sáng lập quỹ đầu tư công nghệ Interconnected Capital, việc áp dụng mô hình mã nguồn mở là chiến lược hiệu quả giúp các công ty khởi nghiệp Trung Quốc như DeepSeek bắt kịp các đối thủ. Kể từ khi OpenAI ra mắt ChatGPT vào tháng 11 năm 2022, các nhà phát triển AI mã nguồn mở của Trung Quốc đã đạt được những bước tiến đáng kể. Ông Xu nhận định: “Hầu hết các mô hình AI mã nguồn mở của Trung Quốc hiện nay đã đạt hoặc gần đạt khả năng tiên tiến, sánh ngang với các hệ thống độc quyền từ các công ty hàng đầu Mỹ.”
Mô hình R1-0528 mới nhất của DeepSeek được xếp hạng cao nhất trong số các mô hình mã nguồn mở theo đánh giá của Artificial Analysis, chỉ đứng sau các mô hình từ xAI của Elon Musk, OpenAI và Google. Các công ty Trung Quốc khác như Alibaba, MiniMax và Moonshot AI cũng đạt kết quả tốt trong các bài kiểm tra này. Tính đến giữa tháng 7, DeepSeek chiếm 24% thị phần trên OpenRouter, một thị trường toàn cầu cho các mô hình AI, trở thành nhà phát triển mô hình phổ biến thứ hai, chỉ sau Google với 37% thị phần.
Gia đình mô hình Qwen của Alibaba đã trở thành hệ sinh thái AI mã nguồn mở lớn nhất thế giới, với hơn 100.000 mô hình phái sinh được xây dựng dựa trên nó, vượt qua cộng đồng Llama của Meta Platforms, theo Hugging Face, cộng đồng AI mã nguồn mở lớn nhất thế giới.
Theo ông Zheng Xiaolong, nhà nghiên cứu tại Phòng thí nghiệm Quốc gia về Hệ thống AI Đa phương thức thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, hệ sinh thái mã nguồn mở rộng lớn của Trung Quốc bao gồm các mô hình từ 1 tỷ đến 1 nghìn tỷ tham số, với ứng dụng trong các lĩnh vực như sản xuất thông minh và quản trị số.
Ông Zheng viết trên People’s Tribune, một ấn phẩm do nhà nước hậu thuẫn, rằng sự kết hợp giữa tiến bộ công nghệ và nhu cầu công nghiệp đã tạo ra một mô hình phát triển độc đáo tại Trung Quốc, nơi nhu cầu ứng dụng thúc đẩy đổi mới và các hệ sinh thái mã nguồn mở thúc đẩy tăng trưởng ngành.
XU HƯỚNG “BÌNH ĐẲNG CÔNG NGHỆ”
Phong trào mã nguồn mở của Trung Quốc phản ánh xu hướng hướng tới “bình đẳng công nghệ”, thách thức sự thống trị của các mô hình độc quyền. Chủ tịch Alibaba, ông Joe Tsai, cho biết việc mở mã nguồn Qwen nhằm “dân chủ hóa việc sử dụng AI” và “thúc đẩy các ứng dụng”, từ đó hỗ trợ mảng kinh doanh điện toán đám mây của công ty.
Chiến lược mã nguồn mở giúp các công ty Trung Quốc thu hút các nhà phát triển trong và ngoài nước, mở rộng phạm vi và mức độ áp dụng, theo ông Ray Wang, giám đốc nghiên cứu về bán dẫn, chuỗi cung ứng và công nghệ mới tại Futurum Group.
Các nhà sản xuất thiết bị gia dụng Trung Quốc như Midea và Haier đang tích hợp công nghệ DeepSeek vào tivi và tủ lạnh, trong khi các công ty Mỹ như Nvidia và Amazon cung cấp cho người dùng quyền truy cập vào các mô hình của DeepSeek. Ông Liu Zhi, nhà sáng lập kiêm giám đốc điều hành của Oleap, một thương hiệu tai nghe Trung Quốc, cho biết tính mã nguồn mở của DeepSeek cho phép họ “tinh chỉnh trực tiếp hoặc thực hiện đào tạo bổ sung”.
Nhờ mức giá thấp của DeepSeek, chi phí sử dụng AI để tạo tóm tắt cuộc họp trên tai nghe thông minh của Oleap đã giảm hơn 80% sau khi tích hợp giao diện lập trình ứng dụng dựa trên mô hình R1 vào tháng 2.
Thành công của DeepSeek đã khiến các đối thủ Mỹ như OpenAI phải xem xét lại chiến lược của mình, theo ông Jimmy Hu, trưởng bộ phận AI tại Phoenix, một công ty phát triển cơ sở hạ tầng AI phi tập trung có trụ sở tại Thượng Hải. Ông dự đoán các công ty Mỹ sẽ tiếp tục phát hành các mô hình trả phí “cạnh tranh hoặc nhỉnh hơn” so với các đối thủ mã nguồn mở như DeepSeek. Tại Trung Quốc, các công ty trước đây theo đuổi mô hình độc quyền như Baidu và MiniMax cũng đang cân nhắc thay đổi chiến lược, theo bà Adina Yakefu, nhà nghiên cứu AI tại Hugging Face.
Bà nhận định: “Sự chuyển dịch chung của các công ty AI Trung Quốc sang mã nguồn mở không chỉ mang tính biểu tượng; nó phản ánh sự đồng thuận ngày càng tăng rằng mã nguồn mở thúc đẩy sự lặp lại, xây dựng lòng tin và mở rộng ảnh hưởng toàn cầu”.
TRUNG QUỐC CŨNG TÍCH HỢP MÃ NGUỒN MỞ VÀO CHIẾN LƯỢC QUỐC GIA
Lực lượng tài năng dồi dào và sự hỗ trợ ngày càng tăng từ chính phủ Trung Quốc cũng góp phần thúc đẩy đà phát triển mã nguồn mở. Theo ông Bao Yungang, phó giám đốc Viện Công nghệ Tính toán thuộc Viện Hàn lâm Khoa học Trung Quốc, Trung Quốc có 9,4 triệu lập trình viên phần mềm tính đến năm ngoái, theo dữ liệu chính thức từ Đài Truyền hình Trung ương Trung Quốc. Nước này đóng góp 17 trong số 100 chương trình phần mềm mã nguồn mở hàng đầu thế giới, trở thành nhà phát triển lớn thứ hai toàn cầu, theo báo cáo chung từ Hiệp hội Tiêu chuẩn Truyền thông Trung Quốc và Ủy ban Tiêu chuẩn và Mã nguồn mở Đám mây.
Trung Quốc cũng đã tích hợp mã nguồn mở vào chiến lược quốc gia. Kế hoạch 5 năm lần thứ 14 nhấn mạnh tầm quan trọng của phát triển mã nguồn mở, với mục tiêu xây dựng các cộng đồng AI mã nguồn mở trong nước, xuất khẩu các đổi mới mã nguồn mở ra quốc tế và phát triển AI để thu thập dữ liệu công cộng. Những nỗ lực do nhà nước thúc đẩy đã khuyến khích các doanh nghiệp và cơ sở giáo dục tham gia phong trào này.
Tuy nhiên, khi các mô hình AI mã nguồn mở của Trung Quốc ngày càng phổ biến trên toàn cầu, tham vọng AI của Bắc Kinh và các sản phẩm AI của nước này đang đối mặt với sự giám sát chính trị, đặc biệt từ các chính phủ phương Tây. Ví dụ, chatbot của DeepSeek đã bị cấm hoặc hạn chế tại các quốc gia như Hàn Quốc, Úc, Đức, Ý và Cộng hòa Séc vì lo ngại về an ninh dữ liệu. Ông Kevin Xu từ Interconnected Capital cho rằng các động thái này mang động cơ chính trị hơn là dựa trên giá trị kỹ thuật, và việc gắn nhãn quốc gia cho mã nguồn mở hoặc trọng số mô hình “không có ý nghĩa kỹ thuật”.
Tuy nhiên, nhiều người nhấn mạnh lợi ích toàn cầu của việc các công ty – bất kể quốc gia nào – chia sẻ nghiên cứu và hợp tác để thúc đẩy công nghệ AI. Ông Huang của Nvidia nhấn mạnh tại Bắc Kinh: “Đừng quên rằng mã nguồn mở mang lại nhiều tác động toàn cầu. Các mô hình mã nguồn mở không chỉ giúp hệ sinh thái Trung Quốc mà còn hỗ trợ các hệ sinh thái trên toàn thế giới”.
https%3A%2F%2Fvneconomy.vn%2Ftechconnect%2Fai-ma-nguon-mo-dang-giup-deepseek-va-cac-cong-ty-ai-trung-quoc-duoi-kip-silicon-valley-nhu-the-nao.htm
