Tờ Business Insider (BI) cho hay một cơn sóng thần lật đổ Big Four ngành kiểm toán đang diễn ra khi AI sẽ thay thế hàng loạt kiểm toán viên, khiến khách hàng nghi ngờ về giá trị của các thương hiệu lớn trong ngành.
Trong những năm qua, Big Four bao gồm Deloitte, PwC, EY và KPMG đã trở thành biểu tượng khó thay thế trong ngành kiểm toán trong nhiều thập kỷ và thu được lợi nhuận lớn nhờ uy tín thương hiệu.
Thế nhưng, tờ BI nhận định đế chế nào rồi cũng sẽ phải sụp đổ và nhiều khả năng ngành kiểm toán đang diễn ra một xu hướng sáp nhập, chuyển đổi hoặc bị thay thế bởi làn sóng mới nhất của những công ty khởi nghiệp sáng tạo.
Với doanh thu khổng lồ, phạm vi tiếp cận quốc tế, lực lượng lao động lớn và nhiều dịch vụ cung cấp, Big Four là những công ty không thể thiếu đối với nhiều tập đoàn khi muốn được kiểm toán nhằm đảm bảo niềm tin cho nhà đầu tư.
Tuy nhiên, AI có thể sẵn sàng phá vỡ các mô hình kinh doanh, cơ cấu tổ chức và các vai trò hàng ngày của Big Four, đồng thời thúc đẩy các cơ hội cho thị trường trung cấp.
Sa thải 50%
Theo BI, các chuyên gia trong ngành đồng loạt nhận định trong 3–5 năm tới, phần lớn những tác vụ nhiều dữ liệu và tính cấu trúc cao, từ kiểm toán, hoạch định thuế đến phân tích tài chính đều có thể được xử lý tự động bởi AI.
Kịch bản này đồng nghĩa với việc cắt giảm khoảng 50% nhân sự tại những bộ phận cốt lõi, và tạo ra áp lực lớn lên doanh thu cũng như chiến lược “kim tự tháp” vốn dựa nhiều vào thuê ngoài (outsource) nguồn nhân lực giá rẻ tại châu Á.
Đồng quan điểm, CEO Alan Paton của Qodea, một công ty tư vấn giải pháp Google Cloud, đã nói với BI rằng ông tin chắc rằng tự động hóa do AI thúc đẩy sẽ gây ra sự gián đoạn lớn đối với ngành kiểm toán và thúc đẩy “sự sụt giảm lớn” về lợi nhuận.
Ông Paton, từng là cựu đối tác của PwC chuyên mảng dịch vụ tài chính, cho biết hầu hết các nhiệm vụ có cấu trúc, nặng về dữ liệu trong kiểm toán, thuế và tư vấn chiến lược sẽ được tự động hóa trong vòng ba đến năm năm tới, loại bỏ khoảng 50% các vai trò. Thậm chí Paton thừa nhận đã có những ví dụ về các giải pháp AI có khả năng thực hiện 90% quy trình kiểm toán.
Chính ông Paton cũng nhận định Big Four sẽ là những công ty dễ bị tổn thương nhất trước AI.
Nguyên nhân vô cùng đơn giản, việc AI có thể tự động hóa 90% công việc khiến khách hàng đặt câu hỏi tại sao họ phải trả nhiều tiền cho kiểm toán chỉ bởi vì một thương hiệu lâu năm, nơi những kiểm toán viên có thể mắc lỗi, nhận hối lộ và thậm chí lừa dối.
Rất nhiều vụ bê bối thời gian gần đây đã diễn ra có liên quan đến Big Four, khiến nhà đầu tư nghi ngờ về uy tín của các hãng kiểm toán này. Ví dụ điển hình nhất có thể nhắc đến PwC bị phạt 62 triệu USD trong vụ sụp đổ của Evergrande tại Trung Quốc, đồng thời bị đình chỉ 6 tháng.
Trong khi đó, ông Paton cho biết máy móc và những con số thì không thể bị mua chuộc. Dù còn nhiều lỗi nhưng việc tính toán các con số luôn là ưu thế của AI so với kiểm toán viên con người. Thậm chí ngay cả khi có nhu cầu tư vấn, khách hàng có thể dùng AI ngay lập tức thay vì mất công gọi điện cho cả một tập đoàn.
“Tại sao phải trả hàng trăm USD mỗi giờ cho một chuyên gia, trong khi AI có thể đưa ra kết quả tương đương?…Trừ khi trở nên chuyên môn hóa hơn nhiều so với AI, bằng không các Big Four sẽ gặp rắc rối lớn”, ông Paton cảnh báo.
Chính lời cảnh báo đang thôi thúc Big Four phải tự vấn liệu có nên tiếp tục mở rộng quy mô nhân sự hay tái cơ cấu lại toàn bộ mô hình dịch vụ, qua đó sa thải hàng loạt kiểm toán viên cũng như những nhân viên thuê ngoài ở Châu Á.
Tất nhiên, không phải ai cũng nhận thấy AI là mối đe dọa.
Theo Giám đốc Thương mại Casey Foss của West Monroe, AI chính là “cơ hội để tư vấn viên tập trung vào những vấn đề phức tạp, chiến lược”.
Bà Foss cho rằng, dù AI nâng cao năng suất, con người với “cảm nhận nghề” và khả năng tổng hợp thông tin vẫn không thể thay thế.
Thực tế, hãng West Monroe cho biết tỷ lệ thắng thầu dự án đã tăng hơn 20% kể từ khi ứng dụng AI vào quy trình làm việc, thu hút nhiều ứng viên từng làm cho Big Four chuyển sang.
Tranh cãi giữa hai luồng ý kiến phản ánh một bức tranh rộng hơn, đó là AI không chỉ định nghĩa lại “công việc” của nhân viên tư vấn, mà còn đặt ra thách thức về kỹ năng. Những chuyên gia nào biết kết hợp “Trí tuệ nhân tạo” với “trí tuệ cảm xúc” (EQ), có thể sẽ là những người được các tổ chức săn đón.
Phá vỡ cấu trúc
Không riêng gì sa thải hàng loạt, AI còn đang phá vỡ cấu trúc, mô hình kinh doanh từng làm nên thành công cho Big Four.
“Không ai dễ bị ảnh hưởng bởi sự gián đoạn của AI hơn Big Four”, giám đốc Foss của Monroe cho biết
Cấu trúc kim tự tháp với tỉ lệ lớn nhân viên cấp thấp thực hiện thao tác lặp đi lặp lại từng giúp Big Four tối ưu hóa chi phí và duy trì lợi nhuận. Tuy nhiên, khi AI có thể thực hiện hầu hết các công việc lặp lại trên thì mô hình này bất ngờ trở thành gánh nặng.
Ngay cả việc thuê ngoài, đưa công việc lặp lại cho những thị trường nhân công giá rẻ cũng sẽ mất hết ý nghĩa nếu so sánh chi phí dùng thuật toán và AI.
Hơn nữa, áp lực từ khách hàng về mô hình tính phí theo kết quả (outcomes-based pricing) thay cho tính phí theo thời gian truyền thống cũng buộc các Big Four phải xem xét lại cấu trúc doanh thu.
Hiện nay giá thuê kiểm toán viên đang giảm dần nhưng đổi lại khách hàng yêu cầu ngày càng cao về giá trị gia tăng thực sự so với chi phí dịch vụ.
Trong bối cảnh đó, những tập đoàn lớn như Big Four khó lòng thay đổi cấu trúc so với những doanh nghiệp kiểm toán nhỏ hơn.
“Nếu công việc có thể được thực hiện bằng AI thay vì phải mở văn phòng ở Indonesia để thuê ngoài lao động thì khách hàng có thể chuyển giao công việc ngay tại những nơi như Anh chứ không cần đến Big Four”, ông Paton của Qodea tiếp tục cảnh báo.
Theo Paton, nếu hãng kiểm toán có số lượng nhân viên đông thì rất dễ bị tổn thương trước làn sóng AI bởi yêu cầu chi phí theo kết quả đang ngày càng tăng.
Trong bối cảnh đó, Big Four đã bắt đầu có động thái thắt chặt. Tập đoàn PwC tại Mỹ đã cắt khoảng 2% lực lượng lao động ở mảng kiểm toán và thuế vào tháng 5/2025.
Tờ BI thì cho hay nhiều chi nhánh tại Anh và Mỹ của Big Four đã sa thải nhân viên và tạm ngừng tuyển dụng trong năm qua.
Những quyết định này một phần nhằm tối ưu chi phí, nhưng cũng tạo ra sự khủng hoảng khi nhân viên cảm thấy tương lai nghề nghiệp không còn chắc chắn.
Trái lại, các công ty tư vấn tầm trung như Perceptis, West Monroe, và hàng loạt startup chuyên về giải pháp AI lại được trao cơ hội bứt phá. Nhờ AI, họ có thể cạnh tranh ngay cả khi không có lực lượng nhân viên hùng hậu bởi các công cụ tự động hóa giúp tối ưu quy trình, giảm thời gian khảo sát dữ liệu, và hỗ trợ xây dựng báo cáo nhanh chóng.
“AI là công cụ hỗ trợ cần thiết để các công ty này phát triển mạnh mẽ và thịnh vượng”, Alibek Dostiyarov, cựu cố vấn của McKinsey, hiện là CEO của Perceptis, một công ty khởi nghiệp cung cấp các giải pháp AI cho các công ty nhỏ hơn để hợp lý hóa các nhiệm vụ tư vấn kiểm toán.
Khách hàng của Perceptis cho biết công cụ này cho phép họ trả lời khoảng 10 hoặc 12 yêu cầu về dự án kiểm toán cùng lúc thay vì ưu tiên hai hoặc ba yêu cầu trước đây vì thiếu nhân lực.
Biến nguy thành cơ
Theo BI, dù phải đối mặt nhiều thách thức, Big Four vẫn không phải tay mơ trước cuộc chơi công nghệ. Các hãng Deloitte, PwC, EY và KPMG đã đầu tư tổng cộng hàng tỷ USD vào các chương trình AI và dịch vụ đám mây.
Năm 2023, KPMG cam kết chi 2 tỷ USD cho AI và điện toán đám mây trong 5 năm, kỳ vọng tạo ra 12 tỷ USD doanh thu. Phía EY và PwC cũng đã thiết lập các liên minh chiến lược với Google Cloud, Microsoft và AWS để phát triển giải pháp AI nội bộ.
Cliff Justice, Giám đốc chương trình AI toàn cầu tại KPMG, khẳng định quy mô của Big Four chính là lợi thế: “Chúng tôi có khả năng triển khai giải pháp trên hàng trăm quốc gia, đảm bảo tuân thủ quy định, bảo mật và tích hợp với hệ thống doanh nghiệp lớn”.
Từ góc độ này, AI không chỉ là mối đe dọa, mà còn là “đòn bẩy” giúp họ định hình lại dịch vụ, tập trung vào các mảng giá trị gia tăng cao như tư vấn chiến lược AI, quản trị rủi ro công nghệ và bảo mật dữ liệu.
Điểm mấu chốt nằm ở khả năng “biến nguy thành cơ”. Big Four đang đi hai mũi giáp công: cắt giảm những bộ phận dễ tự động hóa, đồng thời tái tập trung vào các dịch vụ chuyên sâu, đòi hỏi kinh nghiệm và phán đoán con người. Họ mở rộng mảng đào tạo AI cho nhân viên, tuyển dụng chuyên gia dữ liệu và nhà khoa học AI, đồng thời xây dựng các “phòng lab công nghệ” để thử nghiệm nhanh các giải pháp.
Bước tiếp theo có thể là thay đổi cách giao tiếp với khách hàng: từ bán thời gian giờ công sang bán kết quả định lượng, gắn chặt hợp đồng với chỉ số hiệu quả công việc. Đây vừa là cách thuyết phục khách hàng về giá trị AI, vừa giảm thiểu rủi ro doanh thu cho chính họ.
Đồng quan điểm, Raj Sharma, đối tác quản lý toàn cầu về tăng trưởng và đổi mới của EY, cho biết phạm vi kinh doanh rộng lớn của công ty đã biến Big Four trở thành “nơi thử nghiệm hoàn hảo cho đổi mới và AI”.
“Điểm mạnh của chúng tôi nằm ở khả năng mang đến cho khách hàng hơn 100 năm kinh nghiệm chuyên sâu trong ngành và các tập dữ liệu chất lượng, lấy con người làm trung tâm và được hỗ trợ bởi kiến thức chung của 400.000 chuyên gia lành nghề”, ông Sharma cho biết.
Ngoài ra nhiều nhà lãnh đạo cũng cho biết chuyên môn sâu sắc của Big Four là cần thiết để giải quyết các thách thức về tuân thủ đạo đức, bảo mật và quy định ngày càng tăng do AI tạo ra.
“Các doanh nghiệp cần một đối tác có thể làm nhiều hơn là cung cấp các khả năng công nghệ có liên quan”, ông Sharma nhận định.
“Mỗi cuộc cách mạng công nghiệp đều định hình lại các dịch vụ chuyên nghiệp và AI cũng không ngoại lệ”, giám đốc công nghệ của PwC, ông Umang Paw kết luận.
*Nguồn: BI
https%3A%2F%2Fcafef.vn%2Fai-se-xoa-so-50-kiem-toan-vien-cong-nghe-thuc-hien-toi-90-quy-trinh-con-song-than-lat-do-big4-trong-nganh-da-toi-18825052114393729.chn
