AI thúc đẩy thương mại điện tử Việt Nam

Bên cạnh M-commerce và AI, các hình thức kinh doanh mới như livestream bán hàng, thương mại xã hội, TMĐT xuyên biên giới và mô hình bán lẻ hợp nhất đa kênh đang phát triển nhanh.

TMĐT toàn cầu và vị thế Đông Nam Á

Trong tiến trình chuyển đổi số quốc gia và xu thế toàn cầu, TMĐT đã trở thành một trụ cột quan trọng của kinh tế số Việt Nam. Không chỉ giúp doanh nghiệp mở rộng kênh phân phối, TMĐT còn thúc đẩy đổi mới mô hình kinh doanh, thay đổi thói quen tiêu dùng và tạo ra nhiều cơ hội việc làm trong môi trường số.

Nhìn nhận về vấn đề này, ông Nguyễn Hữu Tuấn, Giám đốc Trung tâm Phát triển TMĐT và Công nghệ số (eComDX), Cục TMĐT và Kinh tế số (Bộ Công Thương) cho rằng, TMĐT hiện nay không còn là kênh bán hàng bổ trợ, mà đã trở thành mô hình kinh doanh cốt lõi, mang tính chiến lược và là động lực quan trọng của quá trình chuyển đổi số ngành bán lẻ.

Sự phát triển của TMĐT kéo theo thay đổi toàn diện trong cách doanh nghiệp tổ chức sản xuất, phân phối, tiếp thị và chăm sóc khách hàng, từ mô hình truyền thống sang môi trường số hóa. Doanh thu bán lẻ TMĐT toàn cầu năm 2025 được dự báo đạt khoảng 6,86 nghìn tỷ USD, tăng trưởng 8,3%. Trong đó, Trung Quốc chiếm khoảng 44% thị phần, Hoa Kỳ khoảng 16%.

Đáng chú ý, Đông Nam Á, bao gồm Việt Nam, Indonesia và Thái Lan, đang là khu vực có tốc độ tăng trưởng TMĐT nhanh nhất thế giới. Theo ông Nguyễn Hữu Tuấn, kết quả này đến từ cơ cấu dân số trẻ, tỷ lệ sử dụng internet và thiết bị di động cao, cùng sự phát triển mạnh của các nền tảng số. Trong bối cảnh đó, Việt Nam được đánh giá là thị trường còn nhiều dư địa phát triển, cả về quy mô người tiêu dùng lẫn khả năng tham gia chuỗi giá trị số.

Một xu hướng nổi bật là mua sắm trên thiết bị di động ngày càng chiếm tỷ trọng lớn trong tổng giao dịch. Thương mại di động (M-commerce) gắn liền với thói quen sử dụng Điện thoại thông minh đã trở thành hình thức mua sắm phổ biến. Cùng với đó là sự thay đổi rõ nét trong hành vi tiêu dùng của giới trẻ, đặc biệt là thế hệ Gen Z. Theo ông Nguyễn Hữu Tuấn, nhóm này thường tiếp cận nội dung giải trí trước khi mua sắm, thay vì tìm kiếm thông tin sản phẩm theo cách truyền thống.

Xu hướng này thúc đẩy mạnh mẽ các hình thức livestream bán hàng, video mua sắm tương tác. TMĐT không chỉ dừng ở giao dịch mua – bán mà trở thành không gian trải nghiệm, nơi người tiêu dùng vừa giải trí, vừa tương tác và ra quyết định mua sắm. Song song với đó là việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo tạo sinh trong tìm kiếm, gợi ý sản phẩm và cá nhân hóa trải nghiệm mua sắm. AI giúp doanh nghiệp phân tích hành vi người dùng, từ đó đưa ra đề xuất phù hợp, nâng cao khả năng chuyển đổi đơn hàng và hiệu quả kinh doanh.

Bên cạnh M-commerce và AI, nhiều mô hình kinh doanh mới như thương mại xã hội, TMĐT xuyên biên giới, livestream bán hàng và bán lẻ hợp nhất đa kênh (omnichannel) đang phát triển nhanh. Sự kết hợp giữa nội dung, giải trí và mua sắm trở thành đặc điểm nổi bật của TMĐT hiện đại, đặc biệt trong nhóm khách hàng trẻ.

AI thay đổi cách vận hành TMĐT

Ông Cao Quí Long, giảng viên Trung tâm eComDX cho biết, AI đang định hình lại cách thức hoạt động của TMĐT thông qua tự động hóa nhiều công việc. AI được ứng dụng rộng rãi trong chatbot hỗ trợ khách hàng 24/7, xử lý dữ liệu lớn và hỗ trợ doanh nghiệp ra quyết định chính xác hơn. Trong TMĐT, AI đóng vai trò quan trọng trong cá nhân hóa trải nghiệm, tối ưu giá bán, khuyến mãi và quản lý tồn kho.

Đặc biệt, AI còn hỗ trợ mạnh trong việc tạo nội dung tự động như hình ảnh, mô tả sản phẩm, tiêu đề và video giới thiệu. Việc này giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, rút ngắn thời gian triển khai và nâng cao hiệu quả tiếp cận khách hàng trên các nền tảng số.

Hiện nay, ChatGPT, Google và Apple đang chạy đua ứng dụng AI trong TMĐT. Nhà phát triển ChatGPT (OpenAI) đang thử nghiệm tính năng thanh toán tích hợp, cho phép người tiêu dùng hoàn tất đơn hàng ngay trong ChatGPT. Trong khi đó, Google ra mắt chế độ tìm kiếm bằng AI và công bố ba tính năng mua sắm mới, gồm thử đồ ảo, gợi ý cá nhân hóa nhờ Gemini và so sánh giá thông minh theo mô hình “đại lý”.

Thực tế cho thấy, AI đang làm thay đổi cách định giá sản phẩm thông qua các mô hình định giá động. Bằng việc phân tích nhu cầu, dữ liệu thị trường, mức độ cạnh tranh và hành vi tiêu dùng, AI giúp doanh nghiệp đưa ra mức giá phù hợp theo từng thời điểm, đồng thời nâng cao hiệu quả các chiến lược tiếp thị như quảng cáo theo ngữ cảnh và tiếp thị tự động hóa.

Ông Nguyễn Phi Nghị, Giám đốc Khối kinh doanh Công ty cổ phần MISA nhấn mạnh, AI Sales Agent đang trở thành “trợ thủ bán hàng” chiến lược giúp doanh nghiệp tăng tốc và bứt phá trên các nền tảng TMĐT. Theo ông, AI Sales Agent có khả năng tư vấn, phản hồi, gợi ý sản phẩm phù hợp và chốt đơn tự động 24/7, vận hành như một “nhân viên bán hàng số” luôn sẵn sàng phục vụ khách mua sắm trực tuyến.

Lợi thế nổi bật của AI Sales Agent nằm ở khả năng phân tích hành vi người tiêu dùng, học hỏi từ dữ liệu tương tác để ngày càng tối ưu, cá nhân hóa trải nghiệm mua sắm, gia tăng tỷ lệ chuyển đổi và tối ưu chi phí vận hành gian hàng. Ông Nghị cho rằng, đây là bước chuyển tất yếu để doanh nghiệp thích ứng và cạnh tranh hiệu quả trong hệ sinh thái TMĐT và kinh tế số.

Cùng quan điểm trên, song bà Trương Thị Minh Nguyệt, Giám đốc sản phẩm và giải pháp Accesstrade Việt Nam cho rằng, AI đang tái định hình hoạt động marketing TMĐT, giúp marketer tạo ra nội dung bán hàng chất lượng cao với quy mô lớn và tính chuyên nghiệp vượt trội.

Theo bà Nguyệt, một marketer thông thường, từ năng suất sản xuất 1 video mỗi ngày, hoàn toàn có thể mở rộng lên 1.000 video mỗi ngày trên nhiều nền tảng bán hàng khác nhau mà vẫn đảm bảo hiệu quả, nhờ quy trình khép kín từ phân tích kênh, lựa chọn sản phẩm, sản xuất nội dung, kiểm duyệt, đăng tải tự động, chăm sóc khách hàng, ghi nhận doanh thu đến báo cáo tối ưu đều được AI hỗ trợ.

Bà khẳng định, trong kỷ nguyên TMĐT ứng dụng AI, doanh nghiệp chỉ có thể tiếp cận và chuyển đổi khách hàng hiệu quả khi làm chủ năng lực sáng tạo nội dung và bán hàng thông minh dựa trên AI.

Trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng cao, kỹ năng số, tư duy công nghệ và khả năng thích ứng được xem là yếu tố then chốt đối với người lao động trẻ trong lĩnh vực TMĐT. Quy mô thị trường TMĐT Việt Nam năm 2025 dự kiến vượt 30 tỷ USD, chiếm khoảng 10% tổng mức bán lẻ hàng hóa và dịch vụ tiêu dùng. Hiện hơn 55% dân số tham gia mua sắm trực tuyến, với mức chi tiêu bình quân khoảng 400 USD/người/năm.

Những con số này cho thấy, tiềm năng lớn của TMĐT, đồng thời phản ánh nhu cầu ngày càng cao về nguồn nhân lực. TMĐT đang mở ra nhiều cơ hội việc làm ở các vị trí như vận hành gian hàng, marketing số, phân tích dữ liệu, quản lý chuỗi cung ứng và chăm sóc khách hàng trực tuyến, trong bối cảnh nhiều mô hình kinh doanh trực tuyến mới tiếp tục hình thành và phát triển tại Việt Nam.