Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM) vừa chính thức công bố Báo cáo Đào tạo Thương mại điện tử 2025. Không chỉ dừng lại ở những con số tăng trưởng ấn tượng về quy mô tuyển sinh, báo cáo năm nay đặt ra một vấn đề cốt lõi mang tính thời đại: Sự sẵn sàng của nguồn nhân lực trước yêu cầu phát triển bền vững và “xanh hóa” nền kinh tế số.
Nếu như năm 2022, bức tranh đào tạo thương mại điện tử (TMĐT) được khắc họa bằng chủ đề “Những bước tiến nổi bật”, và năm 2023 là câu chuyện của “Hợp tác và Kết nối”, thì đến năm 2025, trọng tâm đã có sự chuyển dịch mạnh mẽ.
Báo cáo năm 2025 với chủ đề “Nguồn nhân lực cho thương mại điện tử bền vững” ra đời trong bối cảnh đặc biệt: Luật Thương mại điện tử vừa được Quốc hội thông qua tháng 12/2025 và Kế hoạch tổng thể phát triển TMĐT quốc gia giai đoạn 2026 – 2030 đã được phê duyệt. Cả hai văn bản pháp lý quan trọng này đều nhấn mạnh định hướng phát triển TMĐT theo hướng xanh, tuần hoàn và giảm thiểu tác động tiêu cực tới môi trường.
Được xây dựng dựa trên khảo sát gần 250 cơ sở giáo dục đại học và hàng nghìn sinh viên từ tháng 8 đến tháng 10/2025, báo cáo là tài liệu toàn diện nhất phản ánh hiện trạng và thách thức của công tác đào tạo nhân lực cho lĩnh vực này.
Theo số liệu thống kê trong báo cáo đã cho thấy sức hút của ngành TMĐT vẫn tiếp tục tăng nhiệt. So với năm học 2023-2024, số lượng sinh viên tuyển mới đã tăng từ 3.479 lên 4.987 sinh viên trong năm học 2025-2026.
Mạng lưới đào tạo cũng mở rộng đáng kể. Tính đến năm 2025, đã có 47 trường đại học đào tạo ngành TMĐT, cùng với 16 trường đào tạo chuyên ngành và 113 trường có học phần TMĐT. Đáng chú ý, chất lượng đầu vào ngày càng được nâng cao khi 79% các trường cho biết điểm chuẩn trúng tuyển có xu hướng tăng dần qua từng năm.
Tuy nhiên, bên cạnh sự mở rộng về quy mô, báo cáo chỉ ra những “khoảng trống” đáng lo ngại về nội dung đào tạo khi đối chiếu với mục tiêu phát triển bền vững. Sau một thập kỷ tăng trưởng nóng, TMĐT Việt Nam đã bộc lộ nhiều yếu tố không bền vững, đặc biệt là tác động xấu tới môi trường do rác thải bao bì nhựa và chênh lệch phát triển vùng miền.
Mặc dù vậy, kết quả khảo sát cho thấy các nội dung cấp thiết này chưa được phổ cập tương xứng trong trường đại học. Cụ thể, chỉ 26% trường đưa nội dung bảo vệ môi trường vào chương trình đào tạo, Chỉ 38% trường có học phần về TMĐT xuyên biên giới – một xu hướng tất yếu của kinh tế số. Trong khi đó, các môn học truyền thống như Pháp luật TMĐT (70%), An toàn bảo mật hay Quản trị dự án lại được quan tâm giảng dạy nhiều hơn.
Thực tế này đặt ra thách thức lớn cho giai đoạn 2026-2030. Việc lồng ghép các học phần về môi trường và xuất khẩu trực tuyến vào chương trình giảng dạy đang gặp rào cản về việc sửa đổi chương trình, thiếu hụt giáo trình và cần thời gian bồi dưỡng đội ngũ giảng viên.
Theo khảo sát trên 3.000 sinh viên cho thấy một luồng sinh khí lạc quan: 80,5% sinh viên tin rằng sẽ có nhiều cơ hội việc làm trong 3 năm tới. Tuy nhiên, thế hệ nhân lực tương lai này cũng bày tỏ mong muốn thực tế hơn. Họ kỳ vọng chương trình học được cập nhật các xu hướng công nghệ mới như AI, TikTok Shop và tăng cường kỹ năng vận hành thực tế trên sàn thay vì lý thuyết thuần túy.
Về phía giảng viên, dù 72,5% đã tích cực tham gia các hội thảo khoa học, nhưng phần lớn vẫn là hoạt động trong nước và hạn chế về công bố quốc tế. Các thầy cô đang khao khát có thêm cơ hội tập huấn kỹ năng số thực chiến từ các “ông lớn” công nghệ như Google, Shopee, TikTok… để bài giảng không bị tụt hậu so với thị trường.
Về tính minh bạch, nhờ quy chế “Ba công khai”, việc tiếp cận thông tin chương trình đào tạo đã thuận lợi hơn. Tuy nhiên, sự thiếu đồng nhất về định dạng dữ liệu (HTML, Word, Drive…) giữa các trường vẫn gây khó khăn cho việc phân tích và tham chiếu chuẩn đầu ra.
Để giải quyết bài toán nhân lực cho TMĐT bền vững, Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (VECOM đã đưa ra những giải pháp cụ thể mang tính chiến lược.
Thứ nhất, về mặt chính sách: Luật Thương mại điện tử mới quy định Nhà nước ưu tiên bố trí nguồn lực ngân sách cho đào tạo TMĐT tại vùng sâu, vùng xa và khuyến khích các cơ sở giáo dục xây dựng chương trình chính quy bao gồm nội dung pháp luật và phát triển bền vững. Kế hoạch tổng thể quốc gia đặt mục tiêu đến năm 2030, 60% cơ sở giáo dục đại học và nghề nghiệp sẽ triển khai đào tạo chuyên ngành liên quan.
Thứ hai, về phía nhà trường: Sự đơn lẻ sẽ không mang lại hiệu quả cao. Các trường đại học cần tăng cường liên kết, phối hợp để chia sẻ nguồn lực và thống nhất chương trình đào tạo. Việc đưa các học phần “Thương mại điện tử và bảo vệ môi trường” hay “Thương mại điện tử xuyên biên giới” từ tự chọn thành bắt buộc là bước đi cần thiết trong giai đoạn 2026-2030.
Thứ ba, vai trò của Hiệp hội và Doanh nghiệp: VECOM được kỳ vọng sẽ là cầu nối tổ chức các chương trình “E-commerce Career Day”, kết nối sinh viên với doanh nghiệp và xây dựng ngân hàng “case study” thực tế. Các hoạt động ngoại khóa, cuộc thi sinh viên cần lồng ghép sâu hơn các chủ đề về TMĐT xanh và xuất khẩu trực tuyến để nâng cao nhận thức.
Phát triển nguồn nhân lực không chỉ là việc lấp đầy các chỉ tiêu tuyển sinh mà là sự chuẩn bị kỹ lưỡng cho một tương lai nơi công nghệ song hành cùng trách nhiệm xã hội. Do đó, để thương mại điện tử Việt Nam thực sự “xanh” và bền vững, sự thay đổi phải bắt đầu ngay từ giảng đường. Nếu coi nền kinh tế số là một cỗ máy đang tăng tốc, thì nguồn nhân lực chất lượng cao, am hiểu pháp luật và có tư duy bảo vệ môi trường chính là “bộ lọc” giúp cỗ máy ấy vận hành trơn tru mà không xả thải độc hại ra tương lai. Giai đoạn 2026-2030 sẽ là thời điểm vàng để các bên liên quan – từ cơ quan quản lý, nhà trường đến doanh nghiệp – chung tay hiện thực hóa tầm nhìn này.
https%3A%2F%2Fdoanhnghiepkinhtexanh.vn%2Fbai-toan-cap-thiet-ve-phat-trien-ben-vung-va-nhan-to-xanh-cho-nhan-luc-thuong-mai-dien-tu-a42759.html
