Bùng nổ công nghệ tích hợp AI, giám sát người lao động gần như 24/7

Theo một báo cáo mới từ Coworker.org – tổ chức phi lợi nhuận có trụ sở tại New York chuyên về quyền lao động – nguồn vốn đầu tư mạo hiểm đang được rót vào các công nghệ giám sát, phân tích và quản lý người lao động. Đặc biệt, những công nghệ này – thường được tích hợp Trí tuệ nhân tạo (AI) – đang ngày càng phổ biến tại các quốc gia đang phát triển, nơi mà hệ thống pháp lý còn lỏng lẻo, với quy mô áp dụng và mức độ tinh vi ngày một gia tăng.

HỆ SINH THÁI “LITTLE TECH” ĐÃ PHÁT TRIỂN MẠNH MẼ KỂ TỪ ĐẠI DỊCH COVID-19

Theo trang Rest of World, qua việc kiểm tra hơn 150 startup và công ty, các nhà nghiên cứu nhận thấy công nghệ giám sát nơi làm việc đang mở rộng nhanh chóng. Trong khi các tập đoàn lớn nổi tiếng với việc phát triển các công nghệ giám sát, báo cáo chỉ ra rằng một hệ sinh thái “Little Tech” – gồm các startup được quỹ đầu tư mạo hiểm hỗ trợ và các nhà cung cấp nhỏ, phần lớn không bị kiểm soát – đã phát triển mạnh mẽ kể từ đại dịch Covid-19. 

Thuật ngữ “Little Tech” được quỹ đầu tư mạo hiểm Andreessen Horowitz phổ biến, với lập luận rằng quy định quá mức đang kìm hãm sự đổi mới. Wilneida Negrón, giám đốc nghiên cứu và chính sách tại Coworker.org và đồng tác giả báo cáo, chia sẻ rằng các công cụ quản lý thuật toán và giám sát ngày càng xâm nhập sâu hơn vào lĩnh vực công việc thời vụ, văn phòng và cả khu vực lao động phi chính thức.

Bà Negrón nhấn mạnh: “Áp lực từ việc bị giám sát quá mức tạo ra rất nhiều căng thẳng và sự bất an cho người lao động. Nó còn tạo ra một văn hóa nghi ngờ”. Theo bà, các khoản đầu tư từ các quỹ mạo hiểm tại Thung lũng Silicon đã dẫn đến sự bùng nổ của các startup công nghệ trên toàn cầu sau đại dịch, bao gồm cả các công ty phát triển các sản phẩm giám sát lao động, hay còn gọi là “bossware”, tại các nước đang phát triển.

Các công nghệ này bao gồm theo dõi sinh trắc học, giám sát năng suất bằng AI và phân tích dự đoán. Dữ liệu của người lao động được thu thập liên tục và phân tích bởi các thuật toán nhằm mục đích cải thiện quy trình tuyển dụng, đánh giá hiệu suất và tối ưu hóa quy trình làm việc.

Theo một khảo sát năm 2024 của Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) với hơn 6.000 nhà quản lý, phần lớn các nhà quản lý tại các quốc gia giàu có cho rằng các công cụ quản lý thuật toán giúp cải thiện việc ra quyết định. Đặc biệt, hơn 90% nhà quản lý Mỹ sử dụng các công cụ này để thưởng hoặc xử phạt nhân viên. Tuy nhiên, theo Ayden Férdeline, một nhà nghiên cứu chính sách công nghệ tại Berlin và đồng tác giả báo cáo, nhiều công cụ này được triển khai đầu tiên ở Mỹ Latinh, nơi luật lao động được thực thi kém nghiêm ngặt. 

NGƯỜI LAO ĐỘNG CHỦ YẾU ĐƯỢC QUẢN LÝ BỞI CÁC NỀN TẢNG THAY VÌ CON NGƯỜI

Nhiều lao động không nhận thức được cách thông tin của họ được thu thập và sử dụng. Một số lao động thời vụ cho biết các công cụ bossware khiến họ cảm thấy bị giám sát liên tục và mất quyền kiểm soát công việc của mình. Tại Porto Alegre, Brazil, tài xế Uber Carina Trindade chia sẻ rằng cô cảm thấy ứng dụng liên tục theo dõi cô, từ tốc độ di chuyển đến cách cô phanh xe. Ứng dụng này còn có quyền truy cập vào micro và camera của cô. Người phát ngôn của Uber, Gabriel Gabira, cho biết tài xế có tùy chọn ghi lại chuyến đi và công ty tuân thủ các điều khoản bảo mật khi truy cập vào các đoạn footage.

Tại Nairobi, tài xế Godfrey Sanya Wanga của ứng dụng gọi xe SafeBoda cho biết anh cảm thấy ứng dụng đã tính phí khách hàng thấp hơn mức hợp lý. Anh nói: “Tôi rất muốn yêu cầu khách hàng trả thêm, nhưng tôi nhớ rằng mình đang bị giám sát và điều này có thể gây rắc rối nếu khách hàng báo cáo tôi”. SafeBoda không phản hồi yêu cầu bình luận.

Mặc dù một số quốc gia đã có luật bảo vệ dữ liệu và quyền riêng tư, việc thực thi còn thiếu nhất quán. Hệ thống chấm công và theo dõi điểm danh sử dụng các nền tảng theo dõi sự hiện diện của người lao động, thường thông qua định vị địa lý và sinh trắc học. 

Các công cụ xác minh danh tính và sinh trắc học sử dụng kiểm tra vân tay, nhận diện khuôn mặt, chữ ký số bảo mật và hồ sơ chính thức để xác nhận danh tính người lao động trước khi cấp quyền truy cập. Trong khi đó, các nền tảng giám sát hiệu suất và năng suất sử dụng bảng điều khiển để chấm điểm người lao động dựa trên các chỉ số như số lần gõ phím, số lượng giao dịch, tương tác với khách hàng và thời gian hoàn thành nhiệm vụ. Ahgora, một công ty tại Brazil, cung cấp phần mềm nhân sự cho phép nhà quản lý theo dõi điểm danh nhóm theo thời gian thực và giám sát năng suất, đồng thời sử dụng dữ liệu để dự đoán các vấn đề như vắng mặt, hỗ trợ ra quyết định.

“SẾP CỦA TÔI LÀ … CÁC APP CÔNG NGHỆ”

Các công cụ quản lý thuật toán và phân tích dự đoán tự động hóa các chức năng nhân sự như lập danh sách ứng viên, đánh giá hiệu suất, dự báo tỷ lệ nghỉ việc và thậm chí đánh giá rủi ro liên quan đến việc thành lập công đoàn. Visier, một nền tảng phân tích nhân sự sử dụng AI, cung cấp thông tin chi tiết, bao gồm dự đoán rủi ro nghỉ việc, và được sử dụng bởi các công ty toàn cầu như Deloitte, Accenture và Tata Consultancy Services. 

Trong nền kinh tế thời vụ và lực lượng lao động hiện trường, các ứng dụng sử dụng Điện thoại thông minh của người lao động để phân công và định tuyến giao hàng, dựa trên vị trí, lịch sử chuyến đi và xếp hạng để phân bổ công việc và đánh giá hiệu suất. Người lao động chủ yếu được quản lý bởi các nền tảng thay vì con người. Rappi, một ứng dụng giao hàng tại Colombia, theo dõi người lao động theo thời gian thực và áp dụng tính năng tự động chấp nhận đơn hàng, khiến người giao hàng không thể từ chối đơn để đủ điều kiện nhận thưởng. Carolina Ramírez, một nhân viên giao hàng, nói rằng: “Sếp của tôi chính là … ứng dụng”.

Sự bùng nổ của các công nghệ giám sát lao động, được thúc đẩy bởi dòng tiền đầu tư mạo hiểm, đang làm thay đổi cách thức quản lý người lao động trên toàn cầu, đặc biệt tại các khu vực có quy định pháp luật lỏng lẻo. Tuy nhiên, những công nghệ này cũng đang đặt ra câu hỏi về quyền riêng tư, sự công bằng và tác động đến sức khỏe tinh thần của người lao động, khi họ phải đối mặt với sự giám sát liên tục và cảm giác mất kiểm soát trong công việc.