Cần giải pháp gỡ vướng hóa đơn điện tử cho tiểu thương bán sỉ

Theo Nghị định số 70/2025/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 123/2020/NĐ-CP quy định về hóa đơn, chứng từ, từ ngày 1-6-2025, các hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh theo quy định có mức doanh thu hàng năm từ 1 tỉ đồng trở lên phải sử dụng hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền có kết nối chuyển dữ liệu với cơ quan thuế.

Tiểu thương vẫn còn mơ hồ về hóa đơn điện tử

Ghi nhận tại một số chợ truyền thống như chợ Bến Thành (quận 1, TP.HCM), du khách khi mua sắm đa số vẫn ưu tiên thanh toán bằng tiền mặt.

Đại diện Ban Quản lý chợ Bến Thành cho biết, để triển khai thực hiện quy định mới, tại chợ có khoảng 600 hộ kinh doanh thuộc đối tượng phải thực hiện theo quy định.

Theo vị đại diện này, nhiều tiểu thương, đặc biệt là những người lớn tuổi, vốn quen với phương thức kinh doanh truyền thống nên còn bỡ ngỡ, chưa am hiểu về công nghệ thông tin khi chuyển sang mô hình mới. Do đó, họ cần thêm thời gian và sự hướng dẫn từng bước.

Một số tiểu thương tại chợ An Đông (quận 5, TP.HCM) cho biết, trước khi quy định mới có hiệu lực, cơ quan thuế địa phương đã mời các tiểu thương họp để hướng dẫn triển khai việc xuất hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền.

Ban đầu, đơn vị tư vấn cung cấp giải pháp thông tin rằng chỉ cần một chiếc Điện thoại thông minh và một gói dịch vụ trị giá 2,6 triệu đồng là có thể thực hiện được. Tuy nhiên, sau đó, đơn vị tư vấn tiếp tục triển khai thêm các hạng mục và thông báo rằng, để thực hiện đầy đủ quy trình, tổng chi phí có thể lên đến khoảng 40 triệu đồng, chưa bao gồm chi phí mua chữ ký số cho hóa đơn điện tử.

Chị Trang, chuyên thiết kế và sản xuất quần áo thời trang bán sỉ tại chợ An Đông, kể: “Để thực hiện được theo quy định, tôi phải đầu tư một hệ thống gần giống như siêu thị, bao gồm máy vi tính, máy in tem, máy in hóa đơn, máy quét mã vạch sản phẩm; tổng chi phí hơn 40 triệu đồng, chưa kể tiền mua chữ ký số…”

“Khi bắt tay vào thực tế, tôi mới thấy quy trình này thực sự phức tạp. Do mặt hàng quần áo thời trang có rất nhiều kích cỡ, màu sắc, kiểu dáng khác nhau, mỗi sản phẩm phải được đặt một mã hàng riêng. Bên cạnh đó, nếu không có máy vi tính thì không thể nhập liệu hàng tồn kho, không thể in tem nhãn dán lên hàng hóa… Những công đoạn phức tạp buộc tôi phải thuê thêm một nhân sự trẻ, am hiểu công nghệ. Điều này càng làm tăng thêm chi phí cho hộ kinh doanh”- chị Trang chia sẻ.

Nhiều tiểu thương cho rằng, nếu các siêu thị hay cửa hàng bán lẻ thực hiện hình thức mua bán trực tiếp, dứt điểm, việc xuất hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền sẽ thuận lợi hơn nhiều so với các tiểu thương tại chợ bán sỉ.

Theo bà H., một tiểu thương khác tại chợ An Đông, cho biết chợ sỉ có đặc thù là cho phép khách hàng đổi trả sản phẩm, nợ gối đầu, thậm chí có những khách hàng vài tháng sau mới trả lại hàng tồn.

“Tuy nhiên, tiểu thương vẫn phải nộp thuế hàng tháng theo hóa đơn đã xuất, nên chúng tôi rất băn khoăn về việc liệu có được hoàn lại số thuế đã nộp cho hàng hóa bị trả lại hay không?”- bà H. đặt vấn đề.

Bà H. dẫn chứng: “Ví dụ một khách hàng sỉ ở miền Tây mua một đơn hàng trị giá 20 triệu đồng, thường không trả tiền ngay mà mang hàng về tỉnh bán, khoảng một tuần sau mới thanh toán một phần, từ 10-15 triệu đồng. Sau đó, khách sỉ này tiếp tục đặt mua đơn hàng mới, lúc này họ mới thanh toán số tiền nợ cũ và lại tiếp tục nợ tiền cho đơn hàng mới. Việc buôn bán sỉ cứ diễn ra theo kiểu nợ gối đầu như vậy”.

“Nếu khách sỉ mua hàng vào những ngày cuối của tháng, trong khi tiền hàng tiểu thương chưa nhận đủ nhưng đến cuối tháng vẫn phải nộp thuế theo hóa đơn đã xuất. Vậy, khi qua tháng sau, khách sỉ trả lại hàng tồn từ đơn hàng đó và chúng tôi nhập lại vào hệ thống, liệu số thuế đã nộp có được khấu trừ hay hoàn lại không?”- bà H. băn khoăn.

Đặc biệt, theo quy định, hộ kinh doanh phải nộp 1,5% thuế trên tổng doanh thu. Nhiều tiểu thương cho rằng mức thuế suất này đang gây bất lợi lớn cho họ. Ví dụ, một sản phẩm thời trang có giá bán ra thị trường là 300.000 đồng/bộ, trong đó giá vốn đã là 250.000 đồng.

“Nếu hộ kinh doanh phải đi vay vốn để nhập hàng, chưa biết hàng hóa có bán được hay không, hay đối mặt với nguy cơ hàng tồn kho mà vẫn phải đóng thuế trên tổng doanh thu là chưa thực sự phù hợp và tạo thêm gánh nặng”- một tiểu thương phân tích.

Tiểu thương lên doanh nghiệp để nộp thuế theo lợi nhuận thực tế

Chuyên gia thuế Nguyễn Văn Được cho biết, đối với tình huống tiểu thương bán hàng theo hình thức “nợ gối đầu”, quy định của Luật Thuế Giá trị gia tăng (GTGT) nêu rõ: “Khi hàng hóa đã được chuyển giao quyền sở hữu cho người mua, người bán phải lập hóa đơn và tính thuế GTGT, không phân biệt đã thu được tiền hay chưa”.

“Việc thu tiền ngay hay cho nợ là thỏa thuận dân sự giữa các bên mua bán, không ảnh hưởng đến nghĩa vụ kê khai và nộp thuế khi nghiệp vụ kinh tế phát sinh”- ông Được giải thích.

Ông cũng nhấn mạnh rằng quy định này không mới, đã được áp dụng ổn định từ lâu cho tất cả người nộp thuế, bao gồm cả doanh nghiệp và hộ kinh doanh.

Một vấn đề khác là việc điều chỉnh doanh thu khi hàng hóa bị trả lại. Theo ông Được, đối với hộ kinh doanh nộp thuế theo phương pháp trực tiếp trên doanh thu, chính sách thuế hiện hành chưa có cơ chế linh hoạt và rõ ràng cho việc giảm trừ ngay doanh thu tính thuế đối với hàng hóa bị trả lại trên các hóa đơn đã xuất trước đó.

“Về nguyên tắc, nếu một đơn hàng trị giá 20 triệu đồng có 5 triệu đồng hàng hóa bị khách trả lại, thì thuế chỉ nên được tính trên doanh thu thực tế là 15 triệu đồng. Tuy nhiên, việc thực hiện các thủ tục điều chỉnh này đối với hộ kinh doanh còn nhiều vướng mắc”- ông Được phân tích.

Tuy nhiên, để giải quyết phần nào vấn đề này trong thực tế, ông Được gợi ý hộ kinh doanh có thể sử dụng hình thức phiếu xuất kho khi giao hàng cho khách mua sỉ. Theo đó, hàng hóa chỉ được coi là giao tạm cho khách, chưa ghi nhận doanh thu bán hàng thực tế. Chỉ khi nào khách hàng xác nhận lấy hàng và thanh toán, lúc đó mới chính thức ghi nhận doanh thu và lập hóa đơn tính thuế”.

Đây chính là một trong những bất cập của phương thức tính thuế trực tiếp trên doanh thu áp dụng cho hộ kinh doanh, một vấn đề mà các doanh nghiệp (hạch toán theo phương pháp khấu trừ, có hệ thống kế toán bài bản) thường ít gặp phải hơn.

Riêng về mức thuế suất 1,5% (bao gồm thuế GTGT và thuế Thu nhập cá nhân) áp dụng cho hoạt động thương mại (mua đi bán lại) của hộ kinh doanh, ông Được cho rằng đây là mức thuế khoán trên doanh thu, được cơ quan nhà nước tính toán và quy định dựa trên nhiều yếu tố và đặc thù của từng ngành nghề, áp dụng chung cho các đối tượng nộp thuế theo phương pháp này.

“Nếu hộ kinh doanh muốn việc nộp thuế phản ánh chính xác hơn lợi nhuận thực tế của mình, giải pháp tối ưu là xem xét chuyển đổi lên mô hình doanh nghiệp. Khi đó, doanh nghiệp sẽ được áp dụng phương pháp khấu trừ thuế GTGT và nộp thuế thu nhập doanh nghiệp dựa trên lợi nhuận thực tế sau khi trừ các chi phí hợp lý, hợp lệ”- chuyên gia này tư vấn.