Cần lộ trình thận trọng và phù hợp

Theo ông Hồ Đức Thắng, Trí tuệ nhân tạo là công nghệ chiến lược và là một trong những nội dung quan trọng trong các dự thảo về chuyển đổi số mà Bộ Khoa học và Công nghệ đang trình. Trong đó, một trong những nhiệm vụ then chốt là phổ cập AI toàn dân, toàn diện, đặc biệt là sớm đưa vào hệ thống giáo dục.

Tuy nhiên, Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số quốc gia lại cho rằng, khi áp dụng ở bậc tiểu học, cần xác định rõ mục tiêu.

“Các em học sinh tiểu học còn rất nhỏ, không thể đặt kỳ vọng biến các em thành ‘kỹ sư nhí’. Quan trọng hơn là phải có hàng rào an toàn để bảo vệ các em”, ông nói.

Thứ trưởng Bùi Hoàng Phương điều hành buổi họp báo thường kỳ tháng 9 của Bộ Khoa học và Công nghệ

Ông Thắng tiếp tục phân tích, AI khi đưa vào giảng dạy ở cấp tiểu học phải được coi là lĩnh vực có rủi ro cao, cần có danh mục kiểm duyệt chặt chẽ trước khi áp dụng.

“Không thể để học sinh tự do sử dụng các công cụ chatbot như ChatGPT. Vấn đề đạo đức phải được đặt ở mức cao nhất”, ông đưa ra quan điểm.

Thay vì tập trung trực tiếp vào học sinh, ông đề xuất trước hết nên tập trung vào đội ngũ giáo viên, những người sử dụng AI để soạn thảo giáo án, tạo ra bài giảng sinh động, hiệu quả và phù hợp với lứa tuổi.

Ông cũng dẫn kinh nghiệm quốc tế: Singapore chú trọng giúp trẻ em hiểu biết về AI và cách sử dụng an toàn; Estonia tập trung đào tạo giáo viên; Hàn Quốc từng thay sách giáo khoa bằng ứng dụng số nhưng không thu được hiệu quả như mong muốn. Tại Mỹ, các chương trình AI chỉ có thể triển khai khi hạ tầng Internet đồng bộ, nếu không sẽ tạo ra khoảng cách bất bình đẳng giữa học sinh thành phố và vùng sâu, vùng xa.

“Đưa AI vào tiểu học là cần thiết, nhưng phải có chọn lọc, có mục tiêu rõ ràng và trước hết nên triển khai thí điểm rồi mới nhân rộng,” ông Thắng nhấn mạnh.

Bên cạnh giáo dục, một vấn đề trọng tâm khác được đặt ra là xây dựng Luật AI. Ông Hồ Đức Thắng cho biết, hiện trên thế giới chưa nhiều quốc gia ban hành luật AI, mới chỉ có Hàn Quốc, Nhật Bản và Liên minh châu Âu. Việt Nam đang trong quá trình nghiên cứu, với nguyên tắc vừa khuyến khích đổi mới sáng tạo, vừa kiểm soát chặt chẽ rủi ro.

Ông Hồ Đức Thắng – Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số quốc gia

Theo ông, việc quản lý rủi ro AI có thể chia thành ba lớp.

Lớp thứ nhất: phân loại, chỉ tập trung quản lý chặt chẽ đối với các ứng dụng AI có rủi ro cao, như trong giáo dục, y tế, dịch vụ công. Ngay từ khâu thiết kế, hệ thống phải đảm bảo dữ liệu sạch, không thiên kiến, tôn trọng quyền con người.

Lớp thứ hai: giám sát và phát hiện trong quá trình vận hành. Cần yêu cầu minh bạch, ví dụ như video deepfake phải có nhãn “do AI tạo ra” để người dùng nhận biết.

Lớp thứ ba: áp dụng chế tài xử phạt nghiêm khắc, đủ sức răn đe. Đơn cử như châu Âu có thể đưa ra mức phạt lên tới hàng chục triệu euro với các hành vi vi phạm phát luật AI, ông Thắng dẫn chứng.

Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số quốc gia cũng nhấn mạnh, Luật AI cần kết hợp cả ba lớp này để vừa quản lý hiệu quả rủi ro, vừa thúc đẩy ứng dụng công nghệ.

Bổ sung thêm thông tin về vấn đề này, Thứ trưởng Bộ Khoa học và công nghệ Bùi Hoàng Phương cho rằng trí tuệ nhân tạo là công nghệ đột phá nhưng còn rất mới, nên việc tiếp cận cần thận trọng, cân nhắc cả từ góc độ văn hóa của từng quốc gia. Ông cũng nhấn mạnh, an toàn và an ninh mạng trong Luật AI liên quan trực tiếp đến hai yếu tố: công nghệ và dữ liệu.

“Về dữ liệu và an toàn an ninh mạng, đó là phạm vi quản lý của Bộ Công an. Trong quá trình xây dựng Luật AI, Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ phối hợp chặt chẽ với Bộ Công an để thiết lập cơ chế phù hợp”, Thứ trưởng cho biết.