Cần phân loại phiên livestream có doanh thu lớn để áp dụng cơ chế kiểm soát chặt

Kiểm soát chặt hơn với các phiên livestream doanh thu lớn

Chiều 13/11, Quốc hội thảo luận ở hội trường về dự thảo Luật Thương mại điện tử (TMĐT). Các đại biểu Quốc hội bày tỏ lo ngại về việc thiếu cơ chế kiểm soát với hoạt động livestream bán hàng ban hành hiện nay.

Đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy (Tây Ninh).

Đại biểu Hoàng Thị Thanh Thúy (Tây Ninh) cho hay, hiện nay có tình trạng nhiều người, đặc biệt là người nổi tiếng bán hàng qua phiên livestream với doanh thu lớn nhưng quảng cáo sai sự thật, bán hàng giả/hàng kém chất lượng, hoặc né trách nhiệm sau khi người tiêu dùng phản ánh.

Mặc dù dự thảo Luật TMĐT đã xác định tương đối đầy đủ trách nhiệm của 3 chủ thể chính trong hoạt động livestream bán hàng gồm: người bán, người livestream và nền tảng. Tuy nhiên, khi đối chiếu với một số tình huống trong thực tế gần đây, như các vụ việc người nổi tiếng livestream bán hàng kém chất lượng, “thổi phồng” công dụng thực phẩm chức năng, hoặc trường hợp dùng kỹ thuật “seeding ảo” để thao túng niềm tin người mua – vẫn còn một số khoảng trống cần được làm rõ để tăng tính khả thi.

Đại biểu đề nghị bổ sung cơ chế kiểm soát trước khi phát trực tiếp các phiên livestream quảng cáo sản phẩm ảnh hưởng tới sức khỏe (mỹ phẩm, thực phẩm chức năng…). Đồng thời, làm rõ trách nhiệm liên đới của người livestream trong trường hợp đưa thông tin vượt quá hoặc sai lệch so với hồ sơ hàng hóa do người bán cung cấp; kèm theo biện pháp xử lý bổ sung như cấm livestream trong một thời gian nhất định.

Ngoài ra phải bổ sung nghĩa vụ nền tảng công khai tiêu chí hiển thị livestream, kiểm soát bình luận “seeding ảo” và có cơ chế cảnh báo khi phát hiện lưu lượng tương tác bất thường.

Cũng có thể xem xét phân loại “người livestream có ảnh hưởng lớn” hoặc “phiên livestream có doanh thu lớn” để áp dụng cơ chế kiểm soát chặt hơn, tương tự cách nhiều quốc gia đã và đang thực hiện.

Cũng liên quan đến hình thức bán hàng livestream, đại biểu Nguyễn Thị Việt Nga (Hải Phòng) cho rằng, trong thực tế, hoạt động livestream bán hàng hiện nay không chỉ đơn thuần là hoạt động thương mại mà đã trở thành một dạng nội dung giải trí, thu hút lượng lớn người xem, trong đó có cả trẻ em và trẻ vị thành niên. Vì vậy, đại biểu đề nghị cần có giải pháp để bảo vệ trẻ em trong TMĐT.

Cùng nỗi lo, đại biểu Trịnh Thị Tú Anh (Lâm Đồng) chỉ ra thực tế 15 triệu trẻ em 6-17 tuổi đang sử dụng internet và các thiết bị thông minh ít nhất 1 giờ mỗi ngày. Có tới 70% đối tượng này mỗi ngày đều nhận được quảng cáo cá nhân hóa: đồ chơi, game, đồ ăn nhanh, liên tục, không ngừng nghỉ; 45% trẻ từ 13 đến 17 tuổi chi hơn 500.000 đồng mỗi tháng trên các sàn TMĐT; 65% trong số đó là do AI gợi ý…

Theo đại biểu, cần có giải pháp để các sàn phải có biện pháp đặt trách nhiệm pháp lý cụ thể lên các nền tảng để buộc họ phải thay đổi mô hình kinh doanh đối với trẻ em.     

Đối với yêu cầu lưu trữ dữ liệu hình ảnh, âm thanh của hoạt động livestream bán hàng trong thời gian ít nhất 1 năm kể từ thời điểm bắt đầu truyền phát, đại biểu cho rằng, quy định này sẽ kéo theo chi phí rất lớn đối với doanh nghiệp kinh doanh nền tảng thương mại điện tử. Việc lưu trữ các video cũng sẽ kéo theo vấn đề về bảo mật dữ liệu cá nhân, rủi ro rò rỉ thông tin.

Đại biểu yêu cầu lưu trữ có chọn lọc theo loại hàng hóa bán tại các phiên livestream, mức độ rủi ro về khiếu nại của người mua sau phiên livestream. Có thể cho phép chủ quản nền tảng thương mại điện tử sử dụng bản ghi tóm tắt để lưu trữ thay vì lưu giữ toàn bộ video và bổ sung quy định về bảo vệ dữ liệu cá nhân trong quá trình lưu trữ.

Có giải pháp khuyến khích sàn nội địa, chống thất thu thuế

Một thực tế được đại biểu Đoàn Thị Thanh Mai (Hưng Yên)  chỉ ra là hiện nay có tới hơn 90% thị trường thương mại điện tử Việt Nam thuộc về các sàn có vốn nước ngoài, điều này đồng nghĩa với việc dòng tiền, dữ liệu và lợi nhuận phần lớn chảy ra ngoài lãnh thổ Việt Nam.

Đại biểu cho rằng, doanh nghiệp nội khó cạnh tranh do chưa được hưởng cơ chế hỗ trợ phù hợp. Vì vậy, đề nghị dự thảo luật cần bổ sung các chính sách khuyến khích, ưu tiên và bảo vệ sàn TMĐT Việt Nam, coi đây là hạ tầng kinh tế số quan trọng của quốc gia, tương tự như viễn thông hay là ngân hàng.

Việc sàn TMĐT ngoại thâu tóm gần như toàn bộ thị trường, theo đại biểu Mai cũng tiềm ẩn rủi ro an toàn thông tin khi  toàn bộ dữ liệu người dùng, hành vi tiêu dùng và thanh toán được lưu trữ ở nước ngoài. Vì vậy, đại biểu đề xuất luật cần có quy định rõ dữ liệu TMĐT của công dân Việt Nam phải được lưu trữ trong lãnh thổ Việt Nam và các sàn nước ngoài hoạt động tại Việt Nam phải tuân thủ quy định này.

Đồng thời, đại biểu cho rằng, rất khó quản lý dòng tiền và tình hình thực hiện nghĩa vụ thuế trên các sàn TMĐT nước ngoài. Nếu để tình trạng này kéo dài, Nhà nước sẽ thất thu, doanh nghiệp nội địa chịu thiệt. Do đó, bà đề nghị luật cần gắn hoạt động TMĐT với hệ thống ngân hàng, tài chính và thuế Việt Nam để đảm bảo mọi giao dịch đều minh bạch, truy xuất truy xuất được và nghĩa vụ thuế được thực hiện đầy đủ.