Chính sách của nhà nước về AI: Cần những định hướng trọng tâm, mang tính quyết định

Tại phiên thảo luận, các ý kiến bày tỏ đồng tình với sự cần thiết xây dựng Luật Trí tuệ nhân tạo (AI). Theo các đại biểu, việc ban hành luật khung được xem là tối ưu, giúp đặt ra các nguyên tắc nền tảng và điều chỉnh chi tiết bằng các văn bản dưới luật. Phương pháp này đảm bảo quản lý hiệu quả mà không làm chậm sự phát triển của AI khi công nghệ thay đổi. Tuy nhiên, Luật cần linh hoạt và hài hòa với chuẩn mực quốc tế để không cản trở đổi mới sáng tạo.

Ưu tiên các chính sách trọng tâm về cơ chế tài chính, hạ tầng, nguồn nhân lực, hỗ trợ doanh nghiệp để phát triển AI

Góp ý tại phiên thảo luận, đại biểu Huỳnh Thị Hằng Nga – Đoàn ĐBQH tỉnh Vĩnh Long bày tỏ quan điểm thống nhất với các nhóm chính sách của nhà nước về AI (Điều 5) trong dự thảo luật. Tuy nhiên, đại biểu nhận định, các nhóm chính sách hiện vẫn còn chung chung và chưa cụ thể, điều này sẽ gây khó khăn trong quá trình triển khai. Do đó, cần quy định cụ thể hoá, đồng thời giao Chính phủ quy định chi tiết các nhóm chính sách này và sớm ban hành các văn bản hướng dẫn ngay sau khi luật được thông qua.

Ngoài ra, đại biểu đề nghị Chính phủ cần xác định rõ lộ trình bố trí ngân sách để hỗ trợ xây dựng hạ tầng tính toán và hạ tầng dữ liệu ở các lĩnh vực đột phá. Các chính sách cụ thể để hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư vào các lĩnh vực kinh tế xã hội trọng điểm. Ưu tiên phát triển các ứng dụng AI, cụ thể trong những ngành có lợi thế cạnh tranh như nông nghiệp, môi trường, y tế và cần phải có chính sách ưu tiên để mua sắm công sử dụng công nghệ AI trong nước.

Đại biểu nêu thực trạng, do quy mô đầu tư AI của các doanh nghiệp Việt Nam hiện nay còn nhỏ, rải rác, do đó, Nhà nước cần có định hướng chính sách đột phá, phát triển ngành công nghệ AI trọng tâm để nâng cao khả năng cạnh tranh, hướng đến mục tiêu chiến lược quốc gia về AI. Theo đại biểu, các cơ chế tài chính dành cho các hoạt động liên quan đến AI từ ngân sách nhà nước phải được quan tâm bố trí. Việc định giá công việc, sản phẩm AI phục vụ cho khâu lập dự toán và quyết toán cũng cần phải linh hoạt hóa, giảm thủ tục hành chính và thực hiện nhanh chóng, kịp thời.

Đại biểu Huỳnh Thị Hằng Nga tiếp tục phân tích, sự phát triển của AI đang tái cấu trúc thị trường lao động trong nước và quốc tế. Khi các công việc được thay thế bằng hệ thống thông minh, Nhà nước cần có chính sách phù hợp để đào tạo lại kỹ năng số và chuyển đổi mô hình giáo dục việc làm tương thích với nền tảng kinh tế AI. Cần có các chính sách ưu tiên trợ cấp cho công nhân, người lao động chuyển nghề phù hợp.

Đại biểu kiến nghị, cần khuyến khích tạo điều kiện cho các doanh nghiệp chuyển nhân sự qua các vị trí làm mới, cân nhắc giảm giờ làm thay vì cắt giảm số lượng nhân sự khi AI thay thế dần con người. Chính sách này đảm bảo phù hợp với tinh thần cốt lõi là đặt con người ở vị trí trung tâm, với nguyên tắc AI phục vụ con người, không thay thế con người và con người giữ quyền giám sát trong những quyết định quan trọng.

Liên quan đến Khoản 4 ưu tiên đầu tư cho nguồn nhân lực chất lượng cao, đại biểu đề nghị Cơ quan soạn thảo bổ sung chính sách cụ thể về việc đào tạo kỹ sư chuyên sâu về AI. Trong đó, đặc biệt quan tâm đến chính sách đào tạo nhân lực cho chính quyền địa phương, chính sách đào tạo và bố trí nguồn lực cho các địa phương trong ứng dụng AI.

Ngoài ra, để luật đi vào thực tiễn, đại biểu nhấn mạnh, Nhà nước cần quan tâm đẩy mạnh công tác truyền thông nhằm nâng cao nhận thức của cán bộ, công chức, doanh nghiệp, người dân, thanh thiếu niên và học sinh về dữ liệu và ứng dụng AI. Cần có các giải pháp nhằm giúp các ngành, các cấp, các tổ chức và cá nhân hiểu rõ vai trò, lợi ích của AI cùng các kỹ năng cần thiết để đón nhận và phát triển ứng dụng AI vào đời sống xã hội.

Tiếp tục cho ý kiến về chính sách của Nhà nước về AI, đại biểu Nguyễn Thị Tuyết Nga – Đoàn ĐBQH tỉnh Quảng Trị đưa ra nhận định, các quy định tại Khoản 1, Khoản 2, Khoản 5 đang nêu ra các nguyên tắc, yêu cầu thay vì tập trung vào các chính sách mang tính quyết định. Do đó, theo đại biểu, trong bối cảnh AI tác động sâu rộng đến mọi lĩnh vực, Nhà nước cần ưu tiên một số chính sách trọng tâm.

Một là ưu tiên phát triển hạ tầng dữ liệu và hạ tầng tính toán. Đây là nút thắt then chốt. Không có dữ liệu chất lượng và hạ tầng tính toán mạnh, mọi tham vọng về AI đều không thể thành hiện thực.

Hai là ưu tiên phát triển nguồn nhân lực AI. AI là lĩnh vực công nghệ cao, phụ thuộc trực tiếp vào chuyên gia, kỹ sư, nhà nghiên cứu và đội ngũ vận hành không có chính sách nhân lực rõ ràng, Việt Nam khó có thể tiếp cận, làm chủ và triển khai an toàn các công nghệ mới.

Ba là ưu tiên bảo vệ quyền con người, quyền riêng tư và an toàn dữ liệu, đặc biệt với các hệ thống AI có rủi ro cao. Đây là điều kiện bắt buộc để công nghệ phát triển mà không gây tổn hại cho xã hội.

Bốn là ưu tiên hỗ trợ doanh nghiệp và đổi mới sáng tạo thông qua ưu đãi thuế, tín dụng cho doanh nghiệp nghiên cứu và ứng dụng AI và phát triển các trung tâm nghiên cứu AI.

Năm là ưu tiên xây dựng khung đạo đức và quản trị AI, bảo đảm minh bạch, trách nhiệm giải trình và bảo vệ trẻ em, người yếu thế trước tác động của AI.

Cần khuyến khích phát triển những ngành công nghiệp có vai trò bổ trợ thiết yếu cho sự phát triển bền vững của AI

Tham gia ý kiến hoàn thiện các chính sách của Nhà nước về AI, đại biểu Nguyễn Quang Huân – Đoàn ĐBQH thành phố Hồ Chí Minh cho rằng, ngoài 8 nhóm chính sách đã được nêu trong dự thảo Luật, cần bổ sung chính sách khuyến khích phát triển những ngành công nghiệp có vai trò bổ trợ thiết yếu cho sự phát triển bền vững của AI. Đại biểu phân tích, ví dụ như ngành năng lượng, AI có nhiều tác động tích cực nhưng cũng có mặt tiêu cực là tiêu tốn rất nhiều năng lượng. Theo dự đoán, trong vòng 5 năm tới, các trung tâm điều hành AI có thể cần phải đặt ngoài không gian để giảm chi phí làm mát. Hiện tại, lượng thiết bị và điện năng tiêu thụ cho việc làm mát các trung tâm điều khiển AI rất lớn, có thể chiếm tới 95% khối lượng của toàn bộ hệ thống. Do đó, theo đại biểu, từ nay đến khi công nghệ cho phép đặt các trung tâm này ngoài không gian, cần phải tính toán nghiêm túc về việc đáp ứng nhu cầu điện năng khi đặt trên trái đất, đặc biệt trong bối cảnh bùng nổ AI thời gian tới.

Đại biểu Nguyễn Quang Huân tiếp tục diễn giải, các ngành công nghiệp hỗ trợ cho sự phát triển của AI, như là công nghệ lượng tử và công nghệ sinh học, đã được thế giới quan tâm và đầu tư mạnh mẽ. Do đó, đại biểu đề nghị cần bổ sung các điều khoản khuyến khích và định hướng rõ ràng cho sự phát triển của các ngành công nghiệp bổ trợ này để đáp ứng yêu cầu thực tiễn. Theo đại biểu, mặc dù hiện tại có thể chưa đủ nguồn lực để thực hiện ngay, nhưng vì luật AI được xác định là luật định hướng, luật dẫn dắt, việc bổ sung các chính sách này là cần thiết để đảm bảo ngành công nghiệp AI phát triển một cách ổn định và bền vững hơn.

Phát biểu tiếp thu, giải trình ý kiến đóng góp của các đại biểu tại phiên thảo luận, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh, Luật Trí tuệ nhân tạo là luật khung, tập trung xác định các nguyên tắc và khung quản trị đảm bảo sự linh hoạt cho Chính phủ trong tổ chức thực hiện. Do AI thay đổi nhanh, những quy định mang tính kỹ thuật chi tiết sẽ được đưa ra ở Nghị định.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ khẳng định AI và các vấn đề của nó là “cặp song sinh” không thể tách rời. Quan điểm xuyên suốt của Luật là không né tránh rủi ro mà phải “chung sống và quản trị khôn ngoan”. Tinh thần chính của Luật là hài hoà phát triển và an toàn. AI phải được phát triển với con người là trung tâm, phục vụ con người và không thay thế vai trò quyết định của con người.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ cho biết Cơ quan chủ trì soạn thảo sẽ nghiêm túc tiếp thu các ý kiến đóng góp tại phiên thảo luận, đồng thời nghiên cứu, chỉnh lý, hoàn thiện dự thảo Luật trình Quốc hội xem xét thông qua.