Chuyển đổi kép – động lực cho tăng trưởng kinh tế bền vững

Hiện nay, chuyển đổi kép không chỉ là xu hướng, mà đã trở thành động lực chiến lược để Việt Nam hướng tới tăng trưởng nhanh, bền vững và bao trùm. Mặc dù định hướng và cam kết của Chính phủ đã rất rõ ràng nhưng khoảng cách giữa chính sách và quá trình thực hiện vẫn còn nhiều khoảng trống.

Chuyển đổi kép – yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh

Tại Diễn đàn “Chuyển đổi kép – động lực cho tăng trưởng kinh tế: Góc nhìn từ chính sách đến thực tiễn”, Phó Chủ tịch Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) Hoàng Quang Phòng nhấn mạnh, trong bối cảnh toàn cầu hóa và Cách mạng công nghiệp 4.0, chuyển đổi kép – bao gồm chuyển đổi số và chuyển đổi xanh đang trở thành yếu tố then chốt giúp doanh nghiệp nâng cao năng lực cạnh tranh và hướng tới phát triển bền vững.

Theo Bộ Công Thương, việc ứng dụng công nghệ số và hệ thống quản lý năng lượng thông minh có thể giúp doanh nghiệp giảm 10–15% chi phí vận hành, tăng 20% năng suất và giảm 5–8% phát thải CO₂ mỗi năm. McKinsey & Company cũng ước tính rằng chuyển đổi số trong sản xuất có thể nâng năng suất lao động lên tới 30% và cắt giảm chi phí chuỗi cung ứng từ 15–20%.

Thực tế cho thấy, quá trình chuyển đổi số và chuyển đổi xanh đang diễn ra mạnh mẽ trong khu vực sản xuất, không chỉ giúp tăng năng lực nội tại của doanh nghiệp mà còn đóng góp vào việc thực hiện các cam kết quốc gia về phát triển bền vững và mục tiêu Net Zero.

Về mặt chính sách, Nghị quyết số 57-NQ/TW và Nghị quyết số 68-NQ/TW của Bộ Chính trị đã xác định rõ định hướng thúc đẩy phát triển khu vực kinh tế tư nhân thông qua đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, chuyển đổi xanh và kinh doanh bền vững – nhằm hướng tới mục tiêu Việt Nam trở thành quốc gia phát triển, thu nhập cao vào năm 2045. Các nghị quyết này đã và đang được cụ thể hóa bằng nhiều cơ chế, chính sách hỗ trợ doanh nghiệp.

Ông Nguyễn Hồng Hiển, Vụ trưởng Vụ Khoa học, Công nghệ, Đổi mới sáng tạo và Chuyển đổi số (Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương) cho biết, bài học của nhiều doanh nghiệp cho thấy tốc độ tăng trưởng chỉ thực sự có giá trị khi được nâng đỡ bởi nền tảng bền vững thông qua “chìa khoá” chuyển đổi kép.

Ông Hiển nhấn mạnh, chuyển đổi số và chuyển đổi xanh giúp Việt Nam không chỉ tăng tốc, mà còn phát triển vững chắc, hướng tới tăng trưởng hai con số một cách bền vững dựa trên năng suất, công nghệ và đổi mới sáng tạo.

Với doanh nghiệp, chuyển đổi số là công cụ để tăng hiệu suất, giảm chi phí, mở rộng thị trường và nâng cao trải nghiệm khách hàng; trong khi chuyển đổi xanh giúp tiết kiệm năng lượng, giảm phát thải, tối ưu tài nguyên và đáp ứng các tiêu chuẩn ESG đang ngày càng khắt khe của thị trường toàn cầu.

Theo báo cáo về “Số hóa và Tăng trưởng xanh” của OECD năm 2023, việc áp dụng công nghệ số, đặc biệt là IoT, dữ liệu lớn và Trí tuệ nhân tạo (AI) có thể giúp doanh nghiệp giảm tử 10 đến 20% mức tiêu thụ năng lượng và phát thải CO2, đồng thời nâng cao đáng kể năng suất và hiệu quả vận hành trong toàn chuỗi giá trị.

Điều đó cho thấy, chuyển đổi số không chỉ tạo ra tăng trưởng về sản lượng, mà còn thúc đẩy tăng trưởng xanh và bền vững – 2 mục tiêu vốn được coi là tách biệt, nay lại bổ trợ cho nhau.

Để tối ưu nguồn lực và biến chuyển đổi kép thành động lực tăng trưởng, làm sao để chuyển đổi kép không tốn gấp đôi chi phí, mà tạo ra gấp đôi giá trị, ông Hiển chỉ ra, có bốn hướng hành động để thực hiện.

Thứ nhất là “Một hạ tầng – hai mục tiêu”, nghĩa là đầu tư hạ tầng vừa phục vụ số hóa, vừa phục vụ xanh hóa (như trung tâm dữ liệu xanh, điện toán đám mây tiết kiệm năng lượng).

Thứ hai là chiến lược “hai trong một”: Mỗi dự án số hóa phải có tiêu chí xanh và ngược lại. Thứ ba là phát triển nhân lực lai – có kỹ năng số và kỹ năng xanh, hình thành “vốn con người kép”. Thứ tư là tài chính xanh và đổi mới sáng tạo, tận dụng tín dụng xanh, quỹ đổi mới sáng tạo, quỹ khoa học – công nghệ để hỗ trợ doanh nghiệp.

Ông Hiển nhấn mạnh, chuyển đổi kép – số hoá và xanh hoá – không chỉ là khẩu hiệu, mà là hướng đi tất yếu để doanh nghiệp Việt Nam đạt tăng trưởng hai con số và vươn ra toàn cầu; đồng thời giúp doanh nghiệp tăng năng suất, giảm chi phí, mở rộng thị trường, nâng cao năng lực cạnh tranh, đồng thời góp phần thực hiện cam kết Net Zero 2050 của Việt Nam.

Ở góc độ quốc gia, đó cũng chính là tinh thần xuyên suốt của Nghị quyết 57, phát triển nhanh, bền vững dựa trên khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, động lực đột phá để GDP Việt Nam có thể tăng trưởng hai con số bền vững trong kỷ nguyên mới.

Chuyển đổi kép là con đường tất yếu

Từ góc độ chính sách, ông Phạm Hồng Quất, Cục trưởng Cục Phát triển thị trường và Doanh nghiệp KH&CN (Bộ KH&CN) cho biết, Chính phủ đã ban hành Chiến lược tăng trưởng xanh, Chương trình chuyển đổi số quốc gia và nhiều chính sách khuyến khích đổi mới sáng tạo. 

Ông Quất cho rằng, chuyển đổi kép thực chất là chuyển đổi mô hình kinh doanh, chứ không chỉ là áp dụng công nghệ. Chuyển đổi số hiện nay đang dịch chuyển sang Chuyển đổi AI, với mô hình kinh doanh hệ sinh thái. Điều này đặt ra yêu cầu thay đổi mạnh mẽ về tư duy, mô hình tổ chức và năng lực nội tại của doanh nghiệp.

Yếu tố con người được nhấn mạnh là then chốt. Theo ông Quất, trước khi nói đến chuyển đổi kép ở doanh nghiệp, cần nói đến chuyển đổi trong tư duy và nhận thức của chính đội ngũ doanh nhân – bởi công nghệ chỉ là công cụ, con người mới là nhân tố quyết định.

Ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch kiêm Tổng thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam, khẳng định, với kim ngạch xuất khẩu 45-46 tỷ USD trên 130 thị trường, trong đó hơn 90% là các thị trường khó tính như Mỹ, EU, Nhật Bản… chuyển đổi kép là con đường tất yếu. Nhiều doanh nghiệp như TNG, May 10 đã ứng dụng công nghệ số để đo lường năng suất, phát thải và quản trị chuỗi cung ứng, tạo hiệu quả rõ rệt trong sản xuất và xuất khẩu.

Ông Cẩm kiến nghị cần sớm hoàn thiện tiêu chuẩn về chuyển đổi xanh, đào tạo nhân lực số, và đơn giản hóa thủ tục đầu tư, môi trường, hoàn thuế GTGT để giúp doanh nghiệp nhỏ và vừa dễ dàng tham gia lộ trình chuyển đổi kép.

Ông Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa thành phố Hà Nội cho rằng, doanh nghiệp luôn xác định chuyển đổi kép là điều tất yếu trong chuyên môn và hành động. Hà Nội hiện có hơn 400 ngàn doanh nghiệp quy mô chủ yếu nhỏ và vừa.

Về nhu cầu chuyển đổi số, theo khảo sát của Hiệp hội, có khoảng 36% các doanh nghiệp hội viên đang sử dụng công nghệ AI để cải thiện dịch vụ. Bên cạnh đó, hạ tầng công nghệ có ảnh hưởng tích cực tới nhu cầu chuyển đổi số. Về nhu cầu chuyển đổi xanh, với sự đồng hành ủng hộ của lãnh đạo Bộ ngành, hiện nay về cơ bản các doanh nghiệp đã nâng cấp để đáp ứng yêu cầu, hướng dẫn của các Bộ, ngành nhằm phục vụ tốt hơn cho các thị trường xuất khẩu và thị trường nội địa.

Ông Mạc Quốc Anh cho biết, các doanh nghiệp nhỏ và vừa đều kỳ vọng thông qua số hoá để nâng cao sản xuất, năng suất, tiếp cận khách hàng và thị trường mới; đồng thời xanh hoá để đảm bảo tính cạnh tranh bền vững và tham gia vào chuỗi cung ứng quốc tế và người tiêu dùng nội địa khi người mua trong nước cũng có yêu cầu nghiêm ngặt với sản phẩm Việt Nam.

Anh Đào