Công nghệ AI vừa ra đời đã bị một cường quốc gọi là ‘kẻ thù’, muốn cấm cửa vĩnh viễn

Dự luật mang tên “Đạo luật Cấm AI Thù địch” (No Adversarial AI Act) đã được một nhóm nghị sĩ từ cả hai đảng Cộng hòa và Dân chủ trình lên lưỡng viện Quốc hội Mỹ hôm 25/6. Đây được xem là động thái lập pháp mạnh mẽ nhất từ trước đến nay nhằm ngăn chặn sự thâm nhập của các hệ thống Trí tuệ nhân tạo do đối thủ địa chính trị của Mỹ phát triển vào những cơ quan chính phủ nhạy cảm.

Ngòi nổ cho hành động này là các báo cáo tình báo gần đây, cho rằng DeepSeek, một công ty AI “ngôi sao” của Trung Quốc, có liên quan đến việc hỗ trợ các hoạt động quân sự, tình báo của Bắc Kinh. Nghiêm trọng hơn, DeepSeek được cho là đã tiếp cận và sử dụng một lượng lớn chip AI hiệu năng cao của Nvidia, bất chấp các lệnh cấm vận mà Washington đang áp đặt.

DeepSeek từng gây chú ý trong giới công nghệ toàn cầu hồi tháng 1, khi công bố mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) DeepSeek V2. Đây là một mô hình AI tạo sinh, có cùng nguyên lý hoạt động với ChatGPT của OpenAI hay Gemini của Google, có khả năng hiểu và tạo ra văn bản, hình ảnh, mã nguồn một cách phức tạp.

Điểm đột phá của DeepSeek V2 là kiến trúc Mixture-of-Experts (MoE), cho phép mô hình chỉ kích hoạt các “chuyên gia” (nhóm nơ-ron) phù hợp với từng tác vụ cụ thể, thay vì huy động toàn bộ hệ thống. Cách tiếp cận này giúp giảm đáng kể chi phí tính toán và năng lượng khi vận hành. DeepSeek tuyên bố mô hình của họ có năng lực ngang hàng với các sản phẩm từ Mỹ nhưng chi phí vận hành thấp hơn đáng kể, một lợi thế cạnh tranh rất lớn.

Tuy nhiên, để huấn luyện một LLM mạnh mẽ như vậy, cần một tài nguyên tính toán khổng lồ, mà trái tim của nó chính là các bộ xử lý đồ họa (GPU) hiệu năng cao. Nvidia hiện đang thống trị tuyệt đối thị trường này với các dòng chip như H100 hay B200. Việc DeepSeek có trong tay lượng lớn chip Nvidia cho thấy các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Mỹ có thể đang tồn tại lỗ hổng, hoặc các công ty Trung Quốc đã tìm ra đường đi lách luật.

Những rủi ro an ninh tiềm ẩn trong AI

Lo ngại của các nhà lập pháp Mỹ không chỉ dừng ở việc ai sở hữu công nghệ. Bản thân một mô hình AI, đặc biệt là LLM, có thể ẩn chứa nhiều rủi ro an ninh tinh vi.

Một mô hình AI do đối thủ phát triển có thể được cài cắm các “cửa hậu” (backdoor) ẩn. Khi được tích hợp vào hệ thống của chính phủ Mỹ, nó có thể bí mật thu thập, phân loại và gửi dữ liệu nhạy cảm về cho máy chủ ở nước ngoài.

Việc sử dụng một mô hình AI của bên thứ ba cũng giống như tích hợp một thư viện mã nguồn. Nếu mô hình đó bị nhiễm độc (poisoned) trong quá trình huấn luyện, nó có thể tạo ra các lỗ hổng bảo mật trong những ứng dụng hoặc hệ thống sử dụng nó, mở đường cho các cuộc tấn công mạng.

Chính vì những rủi ro này, dự luật mới yêu cầu Hội đồng An ninh Mua sắm Liên bang (Federal Acquisition Security Council) phải lập và cập nhật thường xuyên danh sách các mô hình AI bị cấm. Theo đó, các cơ quan hành pháp liên bang sẽ không được phép mua sắm hay tích hợp những công nghệ này mà không có giấy phép miễn trừ đặc biệt từ Quốc hội.

John Moolenaar, Chủ tịch Ủy ban Đặc biệt về Đảng Cộng sản Trung Quốc, nhấn mạnh: “Mỹ phải vạch ra một ranh giới rõ ràng, các hệ thống AI của đối thủ không có chỗ trong chính phủ của chúng ta. Luật này tạo ra một bức tường lửa vĩnh viễn để ngăn AI của kẻ thù xâm nhập vào các mạng lưới nhạy cảm nhất, nơi cái giá của việc bị xâm phạm là quá cao”.