24.1 C
Kwang Binh
spot_img
Chủ Nhật, Tháng 8 17, 2025

Cuộc đua hạ tầng AI

Must read

Cuộc đua hạ tầng AI

Cuộc đua hạ tầng AI giữa Mỹ và Trung Quốc cho thấy thế giới đang bước vào giai đoạn chạy nước rút xây dựng nền tảng cho kỷ nguyên AI. Từ nay đến năm 2030, cán cân sức mạnh số có thể xoay chuyển tùy thuộc vào việc các nước chuẩn bị ra sao.

Mỹ làm nóng cuộc đua hạ tầng AI với kế hoạch hành động “Winning the AI Race”

Ngày 23/07/2025, Nhà Trắng dưới thời Tổng thống Donald Trump đã công bố kế hoạch hành động “Winning the AI Race: America’s AI Action Plan 2025” – một chiến lược toàn diện nhằm đảm bảo Mỹ dẫn đầu trong cuộc đua Trí tuệ nhân tạo (AI). Kế hoạch này đánh dấu bước chuyển lớn của chính sách AI Hoa Kỳ, nhấn mạnh việc xây dựng hạ tầng AI trên ba trụ cột chính: chip bán dẫn, trung tâm dữ liệu, và năng lượng. Thay vì chỉ tập trung vào quản trị rủi ro AI như chính quyền tiền nhiệm, kế hoạch của Trump chuyển trọng tâm sang thúc đẩy đổi mới và mở rộng năng lực hạ tầng, với 90 đề xuất cụ thể khuyến khích phát triển AI trên mọi phương diện. Tổng thống Trump tuyên bố Mỹ “đã khởi xướng cuộc đua AI, và sẽ chiến thắng cuộc đua đó”, khẳng định đây là cuộc cạnh tranh công nghệ định hình thế kỷ 21.

Chất bán dẫn – cuộc chiến chip: Kế hoạch kêu gọi đẩy mạnh ngành công nghiệp chip bán dẫn nội địa Hoa Kỳ, tận dụng Đạo luật CHIPS và các nỗ lực trước đó để tăng sản lượng sản xuất chip tiên tiến. Mục tiêu là đáp ứng nhu cầu tính toán ngày càng tăng cho AI đồng thời giảm phụ thuộc vào nguồn chip từ nước ngoài. Chính quyền Trump cũng điều chỉnh chính sách xuất khẩu: thay vì duy trì “hàng rào cao” ngăn chip tiên tiến lọt vào tay đối thủ (chính sách trước đây của Biden), Mỹ sẽ mở rộng xuất khẩu trọn gói công nghệ AI cho các đồng minh. Các “gói xuất khẩu AI full-stack” bao gồm từ phần cứng (chip NVIDIA, AMD) đến phần mềm và mô hình AI, nhằm bảo đảm công nghệ Mỹ thống trị thị trường toàn cầu. Song song, kế hoạch vẫn duy trì hạn chế đối với những nước bị coi là “đáng lo ngại”, ngăn họ tiếp cận công nghệ AI nhạy cảm của Mỹ.

Trung tâm dữ liệu – tăng tốc xây dựng: Trụ cột thứ hai nhắm vào việc mở rộng nhanh chóng các trung tâm dữ liệu (data center) – “xương sống” để vận hành các mô hình AI khổng lồ. Kế hoạch Trump đề xuất nới lỏng hàng loạt quy định để đẩy nhanh xây dựng trung tâm dữ liệu trên khắp nước Mỹ. Cụ thể, chính quyền sẽ miễn trừ các dự án data center khỏi một số thủ tục thẩm định môi trường theo Đạo luật NEPA và đơn giản hóa cấp phép theo Đạo luật nước sạch. Các khu đất thuộc liên bang cũng sẽ được huy động cho dự án data center nhằm đảm bảo quỹ đất rẻ và sẵn sàng. Những động thái “tháo rào” này khác hẳn cách tiếp cận trước đây, thể hiện ưu tiên tuyệt đối cho hạ tầng AI. Phó Tổng thống JD Vance cảnh báo Mỹ không thể “tự trói mình bằng thủ tục” trong khi Trung Quốc bứt tốc, và rằng một số bang ở Mỹ đặt tiêu chuẩn môi trường quá cao có thể cản trở phát triển công nghiệp AI. Do đó, chính phủ liên bang muốn áp dụng một tiêu chuẩn thống nhất, hợp lý trên toàn quốc thay cho 50 bộ luật riêng rẽ của từng bang, tránh tình trạng “bang chậm nhất kéo lùi cả nước”. Ngay trong năm 2025, các đại gia công nghệ Mỹ (Meta, Amazon, Google, Microsoft…) đã công bố đầu tư tới 320 tỷ USD vào hạ tầng AI và data center – con số kỷ lục trong một năm. Dự kiến Mỹ sẽ còn tăng tốc hơn nữa trong cuộc đua xây dựng trung tâm dữ liệu khi các rào cản pháp lý được gỡ bỏ.

Năng lượng – đảm bảo điện cho kỷ nguyên AI: Trụ cột thứ ba và cũng được xem là quan trọng nhất là năng lượng điện để vận hành toàn bộ hạ tầng AI. Tổng thống Trump nhiều lần nhấn mạnh: “Muốn thắng trong AI, trước hết phải có đủ điện”. Kế hoạch “Winning the AI Race” vì thế đề ra chiến lược “tất cả các nguồn điện”, từ điện tái tạo đến nhiên liệu hóa thạch, nhằm đáp ứng cơn khát điện của các siêu máy tính AI. Khác với chính quyền tiền nhiệm vốn hạn chế than, dầu khí vì biến đổi khí hậu, ông Trump quyết liệt đảo ngược: Ông ký sắc lệnh cho phép xây dựng thêm nhà máy điện than (gọi là “than sạch đẹp” – “clean, beautiful coal”), mở đường cho việc khởi động lại các mỏ than và nhà máy điện than với công nghệ sạch hơn. Trump còn tái sử dụng khẩu hiệu “drill, baby, drill” (hãy khoan dầu, khoan nữa đi) để thúc đẩy khai thác dầu khí nội địa tối đa. Ông tuyên bố Mỹ sẽ xây mới công suất phát điện ngang bằng Trung Quốc, cho phép mỗi công ty công nghệ tự xây nhà máy điện riêng nếu cần và bán lại điện dư thừa lên lưới. Thậm chí, chính quyền còn khuyến khích các dự án nhà máy điện tư nhân gắn liền trung tâm dữ liệu, biến các tổ hợp AI thành những “nhà máy điện số” tự cung tự cấp. Chính sự trở lại với than, dầu khí và cả điện hạt nhân (Trump đã ký lệnh thúc đẩy xây lò phản ứng hạt nhân thế hệ mới hồi tháng 5/2025) cho thấy Mỹ đang ưu tiên an ninh năng lượng hơn bao giờ hết. Nhà Trắng dự báo nhu cầu điện của các trung tâm dữ liệu AI sẽ tăng vọt, đẩy tổng cầu điện của Mỹ năm 2025 lên mức cao kỷ lục sau gần hai thập kỷ trì trệ. Thực tế, chỉ riêng sự bùng nổ AI và điện toán đám mây đã góp phần kéo mức tiêu thụ điện của Mỹ năm 2025 lên mức cao chưa từng thấy. Rõ ràng, việc đảm bảo nguồn điện dồi dào đã trở thành điều kiện tiên quyết để Mỹ tăng tốc phát triển AI.

Trung Quốc đã đi trước Mỹ một bước trong cuộc đua hạ tầng AI

Trong khi Mỹ vừa chính thức nhập cuộc, Trung Quốc thực tế đã khởi động cuộc đua hạ tầng AI từ gần một thập kỷ trước. Năm 2017, Quốc Vụ viện Trung Quốc ban hành “Kế hoạch phát triển trí tuệ nhân tạo thế hệ mới”, đặt mục tiêu đến năm 2030, Trung Quốc sẽ trở thành trung tâm đổi mới AI hàng đầu thế giới. Kế hoạch 2017 này vạch ra lộ trình ba giai đoạn (đến 2020, 2025 và 2030), trong đó yêu cầu xây dựng hạ tầng dữ liệu và tính toán quy mô lớn làm nền tảng cho hệ sinh thái AI. Ngay sau đó, AI được đưa vào trọng tâm của các kế hoạch 5 năm và chiến lược công nghiệp quốc gia. Chính phủ trung ương và chính quyền địa phương Trung Quốc đã tung ra hàng loạt chính sách công nghiệp hỗ trợ phát triển siêu máy tính và dữ liệu lớn. Một kế hoạch Hành động cuối năm 2023 đặt mục tiêu nâng tổng năng lực tính toán AI của Trung Quốc lên 300 EFLOPS (300 tỷ tỷ phép tính/giây) vào năm 2025, so với mức 197 EFLOPS năm 2023 (đã đứng thứ hai toàn cầu). Để đạt được mục tiêu đó, Trung Quốc đang xây dựng khoảng 50 trung tâm tính toán trọng điểm trên toàn quốc. Các thành phố như Thượng Hải, Bắc Kinh đã lập dự án “hạ tầng mới” và quỹ hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư máy chủ AI hiệu suất cao. Nói cách khác, Trung Quốc đã chuẩn bị hạ tầng AI từ sớm và có bước đi bài bản.

Về quy hoạch hạ tầng AI theo vùng, từ năm 2022, Bắc Kinh triển khai sáng kiến “Đông dữ liệu – Tây tính toán” (Eastern Data, Western Computing) nhằm dời các trung tâm dữ liệu công suất lớn về khu vực miền tây – nơi có nguồn năng lượng dồi dào và rẻ, rồi truyền tải kết quả tính toán về miền đông phát triển. Hiện Trung Quốc đã quy hoạch 8 hub dữ liệu lớn tại các tỉnh phía tây (Nội Mông, Ninh Hạ, Quý Châu, Tân Cương,…), thu hút tổng đầu tư lên tới hơn 200 tỷ Nhân dân tệ.

Song song với dữ liệu và tính toán, năng lượng cũng là mối quan tâm lớn trong chiến lược AI của Trung Quốc. Để phục vụ tham vọng số, Bắc Kinh không ngần ngại đầu tư những dự án điện khổng lồ. Mới đây nhất, ngày 19/07/2025, Thủ tướng Lý Cường đã phát lệnh khởi công siêu đập thủy điện trên sông Yarlung Tsangpo (đoạn chảy qua Tây Tạng) – dự án được mệnh danh “công trình thế kỷ” của Trung Quốc. Siêu đập này gồm 5 nhà máy bậc thang, tổng công suất phát điện dự kiến 300 tỷ kWh mỗi năm – tương đương sản lượng điện cả nước Anh trong một năm. Khi hoàn thành (dự kiến năm 2030), đây sẽ là đập thủy điện lớn nhất thế giới, vượt qua cả quy mô của đập Tam Hiệp. Giới quan sát cho rằng siêu đập Yarlung Tsangpo không chỉ nhằm kích thích kinh tế, mà còn bảo đảm nguồn điện khổng lồ cho các trung tâm dữ liệu và siêu máy tính ở miền tây. Ngoài thủy điện, Trung Quốc cũng mở rộng nhiệt điện than (hiện vẫn xây thêm hàng chục nhà máy than mới mỗi năm) và điện hạt nhân, đồng thời đầu tư mạnh vào năng lượng tái tạo ở quy mô chưa từng có. Nhờ sự chủ động từ sớm, nhiều chuyên gia đánh giá Trung Quốc đã đi trước Mỹ gần một thập niên về xây dựng hạ tầng AI tổng thể.

Điện năng – Yếu tố quyết định trong cuộc đua AI

Đến thời điểm này, cả Mỹ và Trung Quốc đều đã nhận ra rằng điện năng chính là “nhiên liệu” cho cuộc cách mạng AI, thậm chí mang tính sống còn. Các nghiên cứu quốc tế dự báo nhu cầu điện từ trung tâm dữ liệu sẽ bùng nổ trong 5–10 năm tới do sự trỗi dậy của AI. Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA) ước tính điện tiêu thụ bởi các data center toàn cầu sẽ tăng hơn gấp đôi vào năm 2030, đạt khoảng 945 TWh, ngang mức tiêu thụ điện của cả nước Nhật hiện nay. IEA đặc biệt chỉ ra AI là tác nhân chính: Điện dùng cho các trung tâm dữ liệu tối ưu AI có thể tăng gấp 4 lần từ nay đến năm 2030. Ở các nước phát triển, trung tâm dữ liệu dự kiến chiếm trên 20% tăng trưởng nhu cầu điện giai đoạn 2023–2030. Riêng tại Mỹ, gần một nửa mức tăng nhu cầu điện đến năm 2030 sẽ đến từ các data center, nhiều hơn cả mức tăng từ các ngành công nghiệp nặng (thép, xi măng…) cộng lại. Tại Trung Quốc, xu hướng tương tự cũng diễn ra: Các siêu trung tâm dữ liệu “ngốn” điện đang mọc lên, buộc nước này phải cân bằng giữa mục tiêu phát thải carbon và đảm bảo điện cho tăng trưởng số.

Chính vì vậy, cuộc chạy đua về năng lượng là mặt trận thầm lặng nhưng khốc liệt trong cuộc đua AI. Mỹ chọn cách huy động mọi nguồn, tái khởi động nhiên liệu hóa thạch song song với năng lượng sạch để đi tắt đón đầu nhu cầu điện. Trung Quốc thì đổ tiền vào hạ tầng điện mới, từ đập thủy điện tỷ đô cho đến lưới điện cao áp truyền tải điện dư từ Tây sang Đông. Điểm chung là cả hai siêu cường đều đặt cược rằng ai giải được bài toán năng lượng sẽ chiếm ưu thế AI. Trong tương lai gần, những quốc gia đảm bảo được dòng điện ổn định, giá rẻ cho máy chủ AI hoạt động 24/07 sẽ là những nơi thu hút nhiều dự án công nghệ nhất. Ngược lại, quốc gia nào thiếu điện hoặc giá điện đắt đỏ sẽ khó lòng bắt kịp cuộc đua. Đây chính là lời cảnh tỉnh cho các nước đang phát triển, trong đó có Việt Nam.

Liên hệ Việt Nam

Cuộc đua hạ tầng AI Mỹ – Trung đang vào hồi quyết liệt, hứa hẹn định hình lại cục diện công nghệ và kinh tế thế giới từ nay đến năm 2030. Đối với Việt Nam, một quốc gia mong muốn tham gia mạnh mẽ vào dòng chảy AI toàn cầu, hạ tầng trung tâm dữ liệu và nguồn điện chính là hai bài toán cấp bách cần lời giải. Hiện tại, cả hai lĩnh vực này ở Việt Nam đều còn nhiều vướng mắc, nhưng đồng thời cũng ẩn chứa tiềm năng lớn nếu biết khai thác.

Trước hết, về hạ tầng dữ liệu, Việt Nam đang đứng trước cơ hội khi các tập đoàn công nghệ quốc tế bắt đầu để mắt. Trong năm qua, những tên tuổi như Google, NVIDIA, Microsoft đã bày tỏ hứng thú đầu tư trung tâm dữ liệu tại Việt Nam. Các nhà hoạch định chính sách kỳ vọng Việt Nam có thể trở thành một hub số của Đông Nam Á. Trên thực tế, theo thống kê của Cushman & Wakefield, tổng công suất các data center tại Việt Nam hiện chỉ khoảng 51 MW, còn rất nhỏ so với Singapore (~1000 MW) hay Trung Quốc. Tuy nhiên, các doanh nghiệp nội địa đang bắt đầu mở rộng: Tập đoàn Viettel vừa khai trương trung tâm dữ liệu lớn nhất Việt Nam (300 rack, 9MW) và đặt mục tiêu nâng tổng công suất DC của mình lên 34,000 rack (~560 MW) vào năm 2030, tức gấp hơn 10 lần hiện nay. Nếu kế hoạch này thành hiện thực, Việt Nam sẽ nổi lên như một trung tâm hạ tầng số mới của khu vực. Chính phủ cũng đã phê duyệt Quy hoạch điện VIII và tham gia Đối tác chuyển dịch năng lượng JETP, thể hiện quyết tâm đảm bảo nguồn điện cho phát triển kinh tế số bền vững. Nhiều khu công nghệ thông tin tập trung và trung tâm đổi mới sáng tạo đang được quy hoạch, tạo tiền đề cho các cụm máy chủ AI trong nước.

Tuy vậy, thách thức không nhỏ nằm ở bài toán năng lượng. Lưới điện Việt Nam hiện đang căng thẳng và dễ bị tổn thương trước biến động khí hậu. Sự cố mất điện diện rộng ở miền Bắc tháng 05–06/2023 là một lời cảnh báo: Hạn hán kỷ lục khiến hàng loạt thủy điện lớn cạn nước, làm hụt 5,000 MW công suất (bằng 1/5 nhu cầu đỉnh) và gây ra cắt điện trên diện rộng. Hệ thống điện quốc gia đã hoạt động sát giới hạn công suất, chỉ một sự cố cũng đủ “rung chuông báo động” về an ninh năng lượng. Nếu nay mai, Việt Nam bổ sung thêm hàng trăm MW phụ tải thường trực từ các trung tâm dữ liệu 24/7, áp lực lên lưới điện sẽ càng lớn. Chưa kể, giá điện công nghiệp ở Việt Nam hiện thuộc loại thấp nhờ trợ giá chéo – các doanh nghiệp trả tiền điện thấp hơn giá thành, phần bù do nhà nước và hộ gia đình gánh. Điều này đặt ra câu hỏi: Liệu có công bằng khi người dân phải trả tiền điện cao hơn để “nuôi” các siêu máy tính AI của hãng nước ngoài?. Bài toán cân bằng lợi ích và phát triển bền vững vì thế trở nên cấp thiết.

Kết luận

Cuộc đua hạ tầng AI giữa Mỹ và Trung Quốc cho thấy thế giới đang bước vào giai đoạn chạy nước rút xây dựng nền tảng cho kỷ nguyên AI. Từ nay đến năm 2030, cán cân sức mạnh số có thể xoay chuyển tùy thuộc vào việc các nước chuẩn bị ra sao.

Việt Nam, với lợi thế thị trường năng động và tiềm năng về năng lượng tái tạo, có cơ hội tham gia sân chơi AI nếu nhanh chóng hành động. Đầu tư vào trung tâm dữ liệu và nguồn điện phải được coi là trọng yếu, song hành cùng chiến lược quốc gia về AI. Nhìn từ cuộc đua Trung – Mỹ, bài học sâu sắc là: Muốn “đi tắt đón đầu” trong AI, chúng ta không chỉ cần những bộ óc thuật toán, mà còn cần cả những cỗ máy và dòng điện phía sau chúng. Việt Nam cần sẵn sàng về cả hai mặt này để không lỡ nhịp trong cuộc cách mạng AI đang diễn ra trên toàn cầu.

LH

FILI

https%3A%2F%2Ffili.vn%2F2025%2F08%2Fcuoc-dua-ha-tang-ai-4264-1342490.htm

- Advertisement -spot_img

More articles

- Advertisement -spot_img

Latest article