Động lực vàng cho tương lai Việt Nam 

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng nhấn mạnh con đường phát triển tất yếu của Việt Nam: “Nông nghiệp đã giúp Việt Nam thoát nghèo, công nghiệp đã giúp Việt Nam trở thành nước thu nhập trung bình. Để trở thành nước phát triển có thu nhập cao, Việt Nam phải dựa vào khoa học – công nghệ.” Ông khẳng định chưa có quốc gia nào vượt qua “bẫy thu nhập trung bình” mà không chuyển sang tăng trưởng dựa vào KH&CN.

Cách tiếp cận độc đáo của Việt Nam là gắn kết ba trụ cột này: KH&CN cung cấp tri thức, ĐMST chuyển hóa tri thức vào cuộc sống, và CĐS khuếch đại tri thức.

Nhà nước đã đặt mục tiêu cụ thể và đầy tham vọng: KH&CN, ĐMST và CĐS phải đóng góp ít nhất 5% tăng trưởng GDP. Để hiện thực hóa điều này, Nhà nước sẽ chi từ 3-4% ngân sách, tương đương 3-4 tỷ USD mỗi năm, nhằm kích hoạt tổng chi toàn xã hội từ 10-15 tỷ USD. Bộ KH&CN sẽ chịu trách nhiệm tính toán hiệu quả chi tiêu, dùng kết quả đầu ra làm tiêu chí phân bổ ngân sách.

Để tạo đột phá, Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đề xuất một loạt các chuyển dịch chiến lược trong nhiệm kỳ tới: Từ quản lý hành chính sang tạo động lực, sáng tạo và tạo thị trường; Chuyển từ kiểm tra đầu vào (hóa đơn chứng từ) sang quản lý đầu ra (kết quả nghiên cứu). Các tổ chức thương mại hóa được kết quả sẽ được cấp ngân sách nhiều hơn; Chuyển nghiên cứu cơ bản về các đại học, nghiên cứu công nghệ về các doanh nghiệp; Tập trung vào 11 nhóm công nghệ chiến lược và công nghệ lõi, thay vì nghiên cứu dàn trải, bởi “không làm chủ công nghệ sẽ đồng nghĩa với việc không thể giữ vững chủ quyền quốc gia”; Chuyển từ CĐS sang Chuyển đổi AI và từ số hóa quy trình hành chính sang vận hành quốc gia bằng dữ liệu và nền tảng số. 

Trên cơ sở đó, Bộ KH&CN đưa ra 3 đề xuất:

Thứ nhất, nghiên cứu cơ bản thì đầu ra là các bài báo, nhưng nghiên cứu ứng dụng là sản phẩm. Do đó, Nhà nước cần có chính sách rất mạnh mẽ để hỗ trợ đầu ra cho các sản phẩm chiến lược, thông qua mua sắm chính phủ và 10-20% quỹ KHCN.

Thứ hai, có cơ chế phiếu hỗ trợ của nhà nước cấp cho doanh nghiệp đổi mới công nghệ. Loại 1 để doanh nghiệp thuê các tổ chức nghiên cứu cải tiến quy trình, sản phẩm. Loại 2 để doanh nghiệp mua, thử nghiệm công nghệ mới trong nước.

Thứ ba, thời công nghệ thông tin thì mỗi xã, mỗi tỉnh một phần mềm. Thời CĐS thì một nền tảng số dùng chung toàn quốc. Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng đề nghị Chính phủ có cơ chế giao, đặt hàng doanh nghiệp làm các nền tảng số dùng chung.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định, 5 năm tới phải là 5 năm chuyển hóa tiềm năng thành tăng trưởng kinh tế trên 10% và tự chủ chiến lược. KH&CN, ĐMST và CĐS không phải là công việc của một ngành, mà là sự nghiệp chung của toàn quốc gia.

“Sức mạnh thật sự chỉ đến khi chúng ta gắn kết tất cả lại với nhau… Một người đổi mới thì có một ý tưởng, một trăm triệu người đổi mới thì có cả một tương lai,” Bộ trưởng kết luận, hiệu triệu toàn thể xã hội cùng tham gia vào công cuộc đổi mới, sáng tạo để kiến tạo Việt Nam hùng cường, thịnh vượng.

Hương Mi