Trong kỷ nguyên số, Trí tuệ nhân tạo (AI) đã trở thành công cụ quen thuộc với nhiều người bởi khả năng “biết tuốt”. AI có thể tổng hợp thông tin, giải bài tập, soạn giáo án, dịch thuật, sáng tạo hình ảnh, video… chỉ trong vài giây và hoàn toàn miễn phí bản trải nghiệm, dùng thử. Tuy nhiên, đa phần người dùng chưa thực sự quan tâm cái giá thật sự của sự “miễn phí” là gì?
Sở Giáo dục và Đào tạo Thanh Hóa tổ chức tập huấn, bồi dưỡng kiến thức về AI, kỹ năng số, trường học số cho cán bộ quản lý, giáo viên các trường phổ thông trên địa bàn tỉnh.
Hiện nay, có nhiều công cụ AI phổ biến như: ChatGPT; Gemini; Microsoft Copilot; Claude; DeepSeek; Grok AI; AI Hay… Ban đầu, để có thể sử dụng AI, hầu hết các ứng dụng đều yêu cầu người dùng tải app, nhập thông tin cá nhân như số Điện thoại, địa chỉ email, giọng nói, hình ảnh… Những dữ liệu này sau đó có thể sẽ được chuyển thẳng đến máy chủ của các tập đoàn công nghệ để lưu trữ, phân tích, thậm chí chia sẻ với đối tác thứ ba mà người dùng không hề hay biết.
Giới chuyên gia đã cảnh báo 4 cái giá phải trả khi sử dụng AI miễn phí đó là: Quyền riêng tư bị xâm phạm; quyền sở hữu trí tuệ bị xói mòn; bị đánh cắp thời gian và sự chú ý; nhận thức xã hội bị định hình sai lệch.
Trong kỷ nguyên số, dữ liệu cá nhân được xem là “tài sản” quý của mỗi người, nếu bị xâm phạm hoặc đánh cắp dữ liệu cá nhân, hậu quả sẽ rất khó lường, có khi phải trả giá bằng sự an toàn của chính mình. Ngoài ra, việc lạm dụng AI miễn phí còn có thể khiến người dùng đánh mất chính mình, đánh mất khả năng tư duy độc lập, khả năng tự học, tự nghiên cứu…
Lo ngại về việc học sinh lạm dụng AI để giải bài tập sẽ mất đi khả năng chủ động học tập, giáo viên lạm dụng AI trong việc soạn giáo án khiến thói quen tư duy, sáng tạo bị mài mòn… cô Nguyễn Thị Thu Hà, Hiệu trưởng Trường THCS Minh Khai (phường Hạc Thành) chia sẻ: “Không thể phủ nhận AI đã mang đến bước tiến mới trong việc thiết kế bài giảng, tạo nội dung học tập sáng tạo, hỗ trợ công tác quản lý và đánh giá… giúp giáo viên, cán bộ quản lý phát huy tiềm năng của công nghệ trong việc nâng cao chất lượng dạy và học trong các nhà trường. Tuy nhiên, nếu lạm dụng đến mức bị phụ thuộc vào các ứng dụng AI để giải bài tập, học sinh sẽ lười tư duy dẫn đến việc dù không thực sự hiểu nhưng vẫn có bài để “trả” cho giáo viên. Đối với giáo viên, khi lệ thuộc vào AI sẽ dần thui chột khả năng tư duy, sáng tạo, mất đi dấu ấn cá nhân. Do đó, nhà trường đã quán triệt đến toàn thể cán bộ, giáo viên và học sinh chỉ sử dụng các công cụ AI khi cần khai thác học liệu, hỗ trợ quá trình giảng dạy, học tập, bởi suy cho cùng AI cũng chỉ là công cụ hỗ trợ. Con người phải nắm giữ, làm chủ công nghệ”.
Sự bùng nổ của AI đang làm thay đổi mạnh mẽ cách học sinh tiếp cận tri thức. Không chỉ sử dụng AI như một công cụ đồng hành, hỗ trợ học tập, nhiều học sinh đang bị phụ thuộc AI từ việc viết văn, làm thơ, giải toán… dẫn đến việc học sinh học thụ động, thiếu tư duy phản biện, “ảo tưởng” khả năng của bản thân. Do đó, vấn đề cấp thiết hiện nay là học sinh cần được giáo dục không chỉ cách sử dụng công cụ, mà còn phải hiểu rõ mục tiêu học tập là gì và làm sao để không đánh mất chính mình khi sử dụng AI?
Trong kỷ nguyên số, học sinh hoàn toàn có thể sử dụng AI để tra cứu, tham khảo, gợi ý dàn ý hay mở rộng kiến thức, sự hiểu biết, nhưng vẫn phải kiểm chứng lại thông tin, diễn đạt, trình bày lại bằng giọng văn riêng để AI thật sự trở thành công cụ hỗ trợ phát triển tư duy, chứ không phải thay thế tư duy con người.
Thực tế, việc sử dụng ứng dụng AI không chỉ giúp giảm bớt gánh nặng công việc mà còn mở ra những hướng giải quyết vấn đề mới, kích thích sự hứng thú, sáng tạo của người dùng; giúp nâng cao năng lực chuyên môn, kỹ năng ứng dụng công nghệ, thích ứng với thời đại số. Tuy nhiên, để giảm rủi ro bị đánh cắp thông tin, dữ liệu cá nhân, các chuyên gia khuyến cáo người dùng không nên nhập các thông tin nhạy cảm như số căn cước, tài khoản ngân hàng, tài liệu công việc vào AI miễn phí. Chỉ tải ứng dụng từ các nguồn chính thống và cần đọc kỹ chính sách bảo mật, tách biệt việc sử dụng AI trong công việc với đời sống cá nhân để bảo vệ chính mình.
Bên cạnh đó, gia đình, nhà trường cũng cần đồng hành, hướng dẫn học sinh sử dụng AI đúng cách để AI trở thành công cụ hỗ trợ, “người bạn” đồng hành, chứ không tự biến hình thành công cụ của AI.
Bài và ảnh: Linh Hương
https%3A%2F%2Fbaothanhhoa.vn%2Fgia-cua-ai-mien-phi-267505.htm
