Chưa bao giờ việc tạo ra một bản nhạc lại dễ dàng như hiện nay. Chỉ cần nhập vài dòng gợi ý, AI có thể viết nên một ca khúc hoàn chỉnh, mô phỏng cả phong cách của những nghệ sĩ nổi tiếng.
Mưa Chiều của nhạc sỹ Anh Bằng với AI hát Rock version đã thịnh hành trên các mạng xã hội như youtube, tiktok,… với hàng trăm nghìn lượt xem. Giọng hát ảo – được huấn luyện bằng dữ liệu giọng ca nam trầm, mang lại cảm giác đầy nội lực, dày tiếng, hòa cùng guitar điện, trống dồn dập và nhịp điệu rock hiện đại.
Một ví dụ gây chú ý khác là album “Ông hoàng Tango” (2025) – do nhạc sĩ Thành Công sản xuất hoàn toàn bằng AI. Giọng hát, phối khí, hòa âm đều do phần mềm tự động tạo ra. Tuy nhiên, sau hơn 5 tháng phát hành, MV chỉ đạt gần 500 lượt xem.
Còn với điện ảnh Việt Nam, đã có một bước đi gây chấn động: phim “Chốt đơn!” – sản phẩm của đạo diễn Bảo Nhân và Nam Cito – trở thành bộ phim đầu tiên tại Việt Nam dùng AI để thay thế diễn viên thật. Nguyên nhân xuất phát từ sự cố pháp lý của Hoa hậu Nguyễn Thúc Thùy Tiên – người thủ vai nữ chính.
Để tránh hủy bỏ dự án, ê-kíp đã dùng công nghệ “digital human” kết hợp AI để tái tạo lại toàn bộ hình ảnh, giọng nói và biểu cảm của nhân vật Hoàng Linh. Hàng trăm giờ xử lý khuôn mặt, lồng tiếng đã được thực hiện để “xóa” Thùy Tiên ra khỏi khung hình.
Khi trailer ra mắt, khán giả đồng loạt bàn tán: nhân vật mới “giống mà không phải là Thùy Tiên”. Biểu cảm ánh mắt, khẩu hình và cảm xúc đều bị đánh giá “thiếu hồn, khó chưa thay được linh hồn của người diễn. Dù “Chốt đơn!” được cấp phép phát hành và được coi là thí nghiệm dũng cảm, nhưng doanh thu lại ảm đạm. Sau ba tuần, phim lặng lẽ rời rạp. Trên thực tế, công nghệ chỉ cứu được hình ảnh, chứ không thể cứu được cảm xúc.
AI đang mở ra một cánh cửa rộng chưa từng có cho những người làm nghệ thuật. Từ những nhạc sĩ trẻ, đạo diễn độc lập đến các nhà sản xuất nhỏ, họ đều có thể sử dụng công nghệ để rút ngắn quá trình sáng tác, biến ý tưởng thành sản phẩm chỉ trong thời gian ngắn. Nhờ đó, nghệ thuật trở nên “dân chủ” hơn – ai cũng có thể thử nghiệm, sáng tạo và công bố.
Nếu trước đây, sáng tạo nghệ thuật phụ thuộc vào điều kiện vật chất, thì nay, nó phụ thuộc vào ý tưởng và cách vận dụng công nghệ. Đó là bước chuyển có tính cách mạng trong đời sống sáng tạo Việt Nam.
Tuy nhiên, cùng với cánh cửa mở ra ấy là những khe hở khó lường. Càng dễ dàng, con người càng dễ lười. Khi việc sáng tạo được rút gọn thành vài dòng lệnh, người nghệ sĩ có nguy cơ đánh mất thứ quan trọng nhất: sự khổ luyện và chiều sâu cảm xúc. Nghệ thuật vốn là kết quả của thời gian, trải nghiệm và suy ngẫm, những điều mà máy móc không thể thay thế.
Sự tiện lợi của AI khiến quá trình sáng tạo trở nên sạch sẽ, nhanh gọn, nhưng cũng vì thế mà khô lạnh, thiếu vết xước của con người. Một bản nhạc được sinh ra từ thuật toán sẽ tròn trịa, nhưng tròn trịa đến mức vô hồn. Một bức tranh được dựng bằng AI sẽ đẹp, nhưng cái đẹp ấy là cái đẹp không có hồn.
Cái nguy của AI không nằm ở chỗ nó tạo ra sản phẩm, mà ở chỗ nó tái định nghĩa khái niệm sáng tạo. Khi con người dựa vào máy để tạo cảm xúc, nghệ thuật dần rời xa vai trò là tấm gương phản chiếu nội tâm và cuộc sống để trở thành biểu diễn kỹ thuật.
Và chính ở điểm này, sự phân ranh giữa người nghệ sĩ thật và “người điều khiển máy” trở nên mờ nhạt. Nếu nghệ sĩ không giữ được ý thức về cái tôi, về linh hồn của nghề, họ sẽ bị công nghệ nuốt chửng.
Song song đó là một nghịch lý khác: trong khi AI giúp nghệ thuật phát triển nhanh hơn, nó cũng khiến cảm xúc con người bị pha loãng. Những điều từng là linh hồn của sáng tác, sự run rẩy trong giọng hát, cái ngập ngừng trong nhịp phách, ánh mắt còn ướt trên màn hình đang dần bị thay thế bằng sự tính toán hoàn hảo của máy.
Nghệ thuật vốn dĩ là thứ không hoàn hảo, và chính sự không hoàn hảo ấy mới khiến người ta rung động. Nhưng AI lại làm tất cả trở nên “chuẩn”, “mượt”, “đẹp”, những mỹ từ sáo rỗng, thiếu chân thật.
Điều đáng lo hơn cả, không chỉ là kỹ thuật hay cảm xúc, mà là đạo đức và bản sắc. Khi máy móc có thể thay thế con người, ai sẽ chịu trách nhiệm cho tác phẩm? Khi giọng hát, khuôn mặt, phong cách có thể được tái tạo, thì đâu là ranh giới giữa sáng tạo và chiếm đoạt? Câu hỏi đó không chỉ dành cho pháp luật, mà còn dành cho chính lương tri của người làm nghề.
Nghệ thuật không chỉ là cái đẹp, mà còn là đạo đức, là sự tôn trọng với người sáng tạo, với khán giả và với chính cảm xúc thật. Một xã hội nghệ thuật phát triển mà thiếu đi đạo đức nghề nghiệp sẽ không sinh ra giá trị tinh thần, mà chỉ sản xuất ra những sản phẩm được gói trong lớp vỏ công nghệ lạnh lẽo.
Tất cả những điều ấy dẫn đến một cảnh báo: AI không có lỗi, chỉ có con người khi quên mất mình mới đáng sợ. Công nghệ chỉ mạnh khi người sử dụng đủ nhân bản để điều khiển nó. AI có thể mở rộng biên độ sáng tạo, nhưng không thể thay thế trái tim.
Nó có thể dựng lại hình ảnh, mô phỏng giọng hát, viết nên câu chuyện, nhưng nó không thể rung động thay người. Khi người nghệ sĩ bắt đầu tin rằng, cảm xúc có thể được lập trình, đó cũng là lúc nghệ thuật mất đi lý do để tồn tại.
Nếu coi nghệ thuật là tiếng nói của con người trong thế giới ồn ào của máy móc, thì người nghệ sĩ Việt hôm nay đang đứng trước nhiệm vụ kép: học cách làm chủ công cụ, và học cách không đánh mất linh hồn mình trong guồng quay công nghệ thời đại số.
https%3A%2F%2Fbaodantoc.vn%2Flan-ranh-cho-ai-khi-sang-tao-nghe-thuat-1761117764651.htm
